Гвинейн хялгасан хорхойн өвчин
| ракункулёз | |
|---|---|
 Using a matchstick to remove a guinea worm from the leg of a human | |
| Classification and external resources | |
| ICD-10 | B72 |
| ICD-9 | 125.7 |
| DiseasesDB | 3945 |
| eMedicine | ped/616 |
| Patient UK | Гвинейн хялгасан хорхойн өвчин |
| MeSH | D004320 |
Дракункулёз буюу Гвинейн хялгасан хорхойн өвчин (GWD) нь Гвинейн хялгасан хорхойгоор үүсгэгддэг.[1] Гвинейн хорхойн авгалдайг идсэн усны бөөс орсон усыг ууж хэрэглэснээр уг өвчнийг тусдаг.[1] Эхэн үед ямар нэг шинж тэмдэг илэрдэггүй.[2] Жилийн хугацаа өнгөрсний дараа эм хорхой ихэвчлэн хөлний арьсанд цэврүү үүсгэдэг тул тухайн халдвар авсан хүнд шатаж байгаа мэт өвдөлт мэдрэгддэг.[1] Улмаар хэдэн долоо хоногийн дараа хорхой арьснаас гарч ирдэг.[3] Энэ хугацаанд алхах эсвэл ажиллахад хүндрэлтэй болдог.[2] Уг өвчин нь нас баралтын шалтгаан болох нь ховор байдаг.[1]
Шалтгаан
[засварлах | кодоор засварлах]Хүмүүс бол Гвинейн хорхойгоор халдварладаг цорын ганц амьтан юм.[2] Уг хорхойн өт нэгээс хоёр миллиметр өргөн байдаг бөгөөд нас бие гүйцсэн эм хорхой нь 60-100 см урт болдог (эр хорхойнууд үүнээс хамаагүй богино байдаг).[1][2] Хүний биеийн гадна талд байхдаа өндөгнүүд нь гурван долоо хоног амьдрах чадвартай байдаг.[4] Үүнээс өмнө өндөгнүүдийг усны бөөс идэх ёстой.[1] Усны бөөсний дотор орсон авгалдай дөрвөн сар хүртэлх хугацаанд амьдрах чадвартай байдаг.[4] Тиймээс уг өвчин нь жил болгон хүмүүст халдварлан тархахад л тухайн нутаг дэвсгэртээ үргэлжлэн гарах нөхцөл бүрддэг.[5] Уг өвчнийг илэрдэг шинж тэмдгээр нь оношилдог.[6]
Урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ ба эмчилгээ
[засварлах | кодоор засварлах]Урьдчилан сэргийлэхийн тулд өвчний оношлогоог эрт хийж, шархалсан хэсгийг ундны усанд хүргэхгүй байх хэрэгтэй.[1] Бусад арга хэмжээнд цэвэр ус хэрэглэх боломжийг сайжруулах, хэрэв ус бохирдсон байвал шүүж хэрэглэх явдал багтана.[1] Даавуугаар шүүж хэрэглэхэд л ихэвчлэн хангалттай байдаг.[3] Ундны бохирдсон усан дахь авгалдайнуудыг устгахын тулд темефос хэмээх химийн бодис ашиглан усыг ариутгаж болнo.[1] Уг өвчнийг эмчлэх эм бэлдмэл эсвэл вакцин байдаггүй.[1] Хорхойг гаргаж авахын тулд хэдэн долоо хоногийн турш түүнийг жижиг саваанд ороох замаар аажуухан салгадаг.[2] Хорхойг гаргаж авахад үүсдэг шархлаа нь голдуу нянгаар халдварладаг байна.[2] Хорхойг салгаж авсны дараа хэдэн сарын туршид өвдөлт мэдрэгддэг.[2]
Өвчний тархалтын судалгаа ба түүх
[засварлах | кодоор засварлах]2013 онд уг өвчний 148 тохиолдол бүртгэгджээ.[1] 1986 онд 3.5 сая тохиолдол бүтгэгдэж байсантай харьцуулахад энэ нь буурсан үзүүлэлт юм.[2] 1980-аад онд 20 улс оронд тохиолдож байсан бол одоогоор Африкийн зөвхөн 4 улсад бүртгэгдэж байна.[1] Хамгийн ихээр нэрвэгдээд байгаа улс бол Өмнөд Судан юм.[1] Уг өвчин нь устан арилж буй хамгийн анхны шимэгч хорхойгоор үүсгэгддэг өвчин болох магадлалтай байгаа.[7] Гвинейн хорхойн өвчний талаар эрт дээр үеэс мэддэг байсан.[2] МЭӨ 1550 онд бичигдэж байсан Египтийн анагаах ухааны Ebers Papyrus номонд энэ өвчний талаар дурдсан байдаг .[8] Дракункулёз хэмээх нэр нь "жижиг луунуудад нэрвэгдэх" гэсэн утгатай Латин хэллэгээс гаралтай бөгөөд[9] европчууд 17-р зуунд Баруун Африкийн Гвинейн эрэг дээр уг өвчин гарч байгааг ажигласны дараа "Гвинейн хорхой" гэж нэрлэх болжээ.[8] Гвинейн хорхойтой ижил төстэй төрөл зүйлүүд бусад амьтдыг өвчлүүлдэг.[10] Харин ажиглахад хүмүүст халдварладаггүй бололтой.[10] Уг өвчнийг халуун орны мартагдсан өвчин гэж ангилдаг.[11]
References
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 "Dracunculiasis (guinea-worm disease) Fact sheet N°359 (Revised)". World Health Organization. March 2014. Татаж авсан: 18 March 2014.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 Greenaway, C (Feb 17, 2004). "Dracunculiasis (guinea worm disease)". CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l'Associationmedicalecanadienne. 170 (4): 495–500. PMC 332717. PMID 14970098.
{{cite journal}}: Missing pipe in:|journal=(help) - ↑ 3.0 3.1 Cairncross, S; Tayeh, A; Korkor, AS (Jun 2012). "Why is dracunculiasis eradication taking so long?". Trends in parasitology. 28 (6): 225–30. doi:10.1016/j.pt.2012.03.003. PMID 22520367.
- ↑ 4.0 4.1 Junghanss, Jeremy Farrar, Peter J. Hotez, Thomas (2013). Manson's tropical diseases (23rd edition ed.). Oxford: Elsevier/Saunders. p. e62. ISBN 9780702053061.
{{cite book}}:|edition=has extra text (help) - ↑ "Parasites - Dracunculiasis (also known as Guinea Worm Disease) Eradication Program". CDC. November 22, 2013. Татаж авсан: 19 March 2014.
- ↑ Cook, Gordon (2009). Manson's tropical diseases (22nd ed. ed.). [Edinburgh]: Saunders. p. 1506. ISBN 9781416044703.
{{cite book}}:|edition=has extra text (help) - ↑ "Guinea Worm Eradication Program". The Carter Center. Carter Center. Archived from the original on 2015-03-11. Татаж авсан: 2011-03-01.
- ↑ 8.0 8.1 Tropical Medicine Central Resource. "Dracunculiasis". Uniformed Services University of the Health Sciences. Archived from the original on 2015-06-14. Татаж авсан: 2008-07-15.
- ↑ Barry M (June 2007). "The tail end of guinea worm — global eradication without a drug or a vaccine". N. Engl. J. Med. 356 (25): 2561–4. doi:10.1056/NEJMp078089. PMID 17582064. Archived from the original on 2010-07-06. Татаж авсан: 2015-08-14.
- ↑ 10.0 10.1 Junghanss, Jeremy Farrar, Peter J. Hotez, Thomas (2013). Manson's tropical diseases (23rd edition ed.). Oxford: Elsevier/Saunders. p. 763. ISBN 9780702053061.
{{cite book}}:|edition=has extra text (help) - ↑ "Neglected Tropical Diseases". cdc.gov. June 6, 2011. Татаж авсан: 28 November 2014.