Даниель Каннеман

Даниэл Канэман (англи. Daniel Kahneman /ˈkɑːnəmən/, 1934 оны 3-р сарын 5-нд төрсөн) шийдвэр гаргах сэтгэлзүй, зан үйлийн эдийн засгийн чиглэлээр Вернон Л.Смиттэй хамт хийсэн бүтээлээрээ 2002 онд Эдийн засгийн шинжлэх ухааны Нобелийн шагнал хүртэж байсан Израил-Америк гаралтай сэтгэл судлаач юм. Каннеман хүний рационал сэтгэхүйд эмпирик таамаглалууд хэрхэн нөлөөлж байдаг тухай судалсан бөгөөд "Зан үйлийн эдийн засгийн эцэг" гэдгээр алдаршсан.

Daniel Kahneman
Kahneman in 2009
Төрсөн огноо	1934 оны 3 сарын 5 (1934-03-05) Tel Aviv, Mandatory Palestine
Нас барсан огноо	March 27, 2024(2024-03-27) (90 насалсан) Manhattan, New York, U.S.
Үндэс	American, Israeli
Салбар	Сэтгэл судлал Эдийн засаг
Байгууллага	Princeton University (1993–2024) University of California, Berkeley (1986–93) University of British Columbia (1978–86) Center for Advanced Study in the Behavioral Sciences, Stanford (1972–73) Hebrew University of Jerusalem (1961–77)
Эрдмийн ажлын зөвлөх	Susan M. Ervin-Tripp
Нэр хүндтэй шавиуд	Anat Ninio Avishai Henik Baruch Fischhoff Ziv Carmon Nathan Novemsky Maria Stone
Алдаршсан зүйл	Cognitive bias Behavioral economics Prospect theory Loss aversion Hedonic psychology
Нэр хүндтэй шагналууд	APA Distinguished Scientific Contribution Award (1982) Nobel Memorial Prize in Economic Sciences (2002) University of Louisville Grawemeyer Award (2003) APA Lifetime Achievement Award (2007) Presidential Medal of Freedom (2013)

Амос Тверский болон бусдын хамт Каннеман эвристик ба буруу ойлголтоос (biases) үүдэлтэй хүний нийтлэг алдааны танин мэдэхүйн үндсийг тогтоож, адилтгалын онолыг [1] (Prospect theory) боловсруулсан байдаг. 2011 онд Foreign Policy сэтгүүл дэлхийн шилдэг сэтгэгчдийн жагсаалтад Канеманыг оруулж, мөн онд түүний судалгааны ихэнхийг нэгтгэсэн “Тунгаан бодох уу, түргэн шийдэх үү ” ном хэвлэгдэн, шилдэг борлуулалттай ном болж, 2015 онд "The Economist" сэтгүүл түүнийг дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий эдийн засагчдын жагсаалтын 7-т оруулсан байна.

Канэман нь Принстоны Их Сургуулийн [./Https://en.wikipedia.org/wiki/Princeton_School_of_Public_and_International_Affairs Принстоны Олон Нийт, ОУ-ын харилцааны Сургуулийн] сэтгэл судлал, олон нийттэй харилцах чиглэлээр гавьяат профессор төдийгүй бизнес, буяны зөвлөгөө өгдөг TGG группын үүсгэн байгуулагч байсан. Түүний эхнэр Анне Трейсман нь танин мэдэхүйн сэтгэл судлаач, Royal нийгэмлэгийн гишүүн бөгөөд 2018 онд нас барсан.

Намтар

Даниэл Канэман 1934 оны 3-р сарын 5нд Мандатор Палестины Тел-Авив хотод төрсөн. Түүний эцэг, эх 1920-иод оны үеэр Франц руу цагаачилсан Литва еврей хүмүүс байсан тул тэрээр Парис хот 1940 онд нацист Германы эзлэгдэх хүртэл гэр бүлийнхээ хамт Парист хүүхэд насаа өнгөрөөжээ. Түүний эцэг Эфраим Францын еврейчүүдийн анхны томоохон шалгалтад баривчлагдсан ч Ла Кагулийн дэмжигч Эжен Шюллерийн оролцоотойгоор зургаан долоо хоногийн дараа суллагдсан байна. 1944 онд чихрийн шижингээр нас барсан Эфраимыг эс тооцвол гэр бүлийнхэн нь амьд үлдсэн байна. [9] Дараа нь Канэман гэр бүлийнхээ хамт 1948 онд Израил улс байгуулагдахын өмнөхөн Британийн мандатын Палестин руу нүүжээ.

Канэман нацистуудад эзлэгдсэн Францад дахь амьдралынхаа талаар дурдахдаа яагаад сэтгэл судлалын салбарт орж ирснээ ийн тайлбарлажээ:

1941 оны сүүлч, 1942 оны эхэн үе байсан байх. Еврейчүүд Давидын од зүүж, оройн 6 цагийн хөл хориог мөрдөх ёстой байв. Би Христэд итгэгч найзтайгаа тоглоод дэндүү оройтсон байв. Гэр хүртэл хэдэн гудамж зайтай тулд бор цамцаа гадагш нь эргүүлж өмсөөд хоосон гудамжаар алхаж явтал нэг герман цэрэг ирж явааг харлаа. Тэр тусгайлан элссэн СС-ийн цэргүүдийн өмсдөг, надад илүү айдас төрүүлдэг хар дүрэмт хувцастай байлаа. Би хурдхан зөрж өнгөрөхийг хичээн, түүнд дөхөн ирэхдээ над руу эгцлэн харж байгааг нь анзаарлаа. Тэгээд тэр намайг дуудаад, дээш өргөж тэвэрлээ. Миний цамцны доторх одыг анзаарчих вий гэхээс би айж байлаа. Тэр германаар надтай сэтгэл догдлонгуй ярьж байв. Намайг доош нь тавиад, түрийвчээ онгойлгоод, нэг хүүгийн зургийг үзүүлж мөнгө өгөв. Хүмүүс эцэс төгсгөлгүй ээдрээтэй бас сонирхолтой гэж хэлдэг ээжийнхээ зөв гэдэгт би хэзээ хэзээнээс илүү итгэлтэй гэртээ харьсан. — NobelPrize Bio 2002

Боловсрол, карьерийн эхэн үе

Канэман 1954 онд Иерусалимын Еврейн Их Сургуульд сэтгэл судлалыг математиктай хавсруулан бакалаврын зэрэг хамгаалжээ. Түүний оюун санаанд ихээхэн нөлөө үзүүлсэн эрхэм Ешаяху Лейбовиц нь Бейт-Хакерем ахлах сургуульд нь Канэманы химийн багш, их сургуульд нь физиологийн профессор нь байв. [11] Канэман математикаар дундаж байсан ч сэтгэл судлалд гойд сайн байжээ. [12] Канэман өсвөр насандаа хүмүүсийн адил Бурхан байдаг эсэхийг эргэцүүлэхээс илүүтэй яагаад хүмүүс Бурханд итгэдэг болохыг мөн ёс зүйгээс (ethic) илүүтэй зэвүүцлийг (indignation) илүү сонирхдог байсан нь түүнийг сэтгэл судлалын салбарт хөтөлсөн гэдэг.

1954 онд цэргийн албаа бага дэслэгчээр эхэлж, явган цэргийн албыг нэг жил хаажээ. [12] Дараа нь Израилийн Батлан Хамгаалах Хүчний (IDF) сэтгэл судлалын хэлтэст алба хаав. Тэрээр байлдааны цэргүүдэд зориулсан зохион байгуулалын ярилцлага хийсэн бөгөөд энэ ярилцлага IDF-д хэдэн арван жилийн турш хэрэглэгджээ. Канэман цэргийн алба хааснаа амьдралынхаа "маш чухал үе" хэмээн дурдсан байдаг. [11][13]

1958 онд Беркли дэх Калифорнийн Их Сургуульд сэтгэл судлалын докторын зэрэг хамгаалахаар АНУ руу явжээ. Түүний 1961 онд Сюзан Эрвиний туслалцаат диссертаци нь семантик дифференциал дахь тэмдэг нэрсийн хоорондын харилцааг судалсан бөгөөд түүний сонирхдог хоёр сэдэв: нарийн бүтэцтэй корреляцион бүтцийн шинжилгээ (complex correlational structures) болон FORTRAN програмчлал хийх боломжийг олгосон. [7]

Академик карьер

Танин мэдэхүйн сэтгэл судлал

Канеман 1954 онд Иерусалимын Еврей Их Сургуульд сэтгэл судлал, математикаар бакалаврын зэрэг хамгаалж, 1961 онд Беркли дэх Калифорнийн Их Сургуульд сэтгэл судлалын мэргэжлээр эрдмийн зэрэг хамгаалж, 1961 онд Иерусалимын Еврей Их Сургуульд сэтгэл судлалын лектор, 1966 онд ахлах лектор болжээ. Түүний эхэн үеийн бүтээлүүд нь харааны мэдрэхүй, анхаарал төвлөрүүлэхэд чиглэгдсэн байв. 1965-1966 онд Мичиганы Их Сургуульд зочин эрдэмтэн, 1966-1967 онд Харвардын Их Сургуулийн Танин мэдэхүйн судлалын төвийн ажилтан, 1968, 1969 оны зун Кембрижийн Хэрэглээний Сэтгэл судлалын Судалгааны Нэгжид зочин эрдэмтэнээр ажиллажээ. Анхаарал төвлөрүүлэх талаарх түүний ажил нь "Attention and Effort" нэртэй ном гаргахад хөтөлсөн бөгөөд уг номдоо тэрээр оюун ухааны даалгаврын үед сурагчдын өөрчлөлтийг судалсан судалгаан дээр үндэслэсэн хүчин чармайлтын онолыг танилцуулсан байна. [15] Канеман бас эсрэг баримт нотолгооны дүрмийг боловсруулж, Дэйл Миллертэй хамт "Нормын онол"-ыг хэвлүүлжээ. [16]

Шүүлт ба шийдвэр гаргалт

Канеманы Амос Тверскитэй удаан хугацааны хамтын ажиллагаа 1969 онд Еврей Их Сургуульд Канеманы семинарын нэгэнд зочин лекц уншсаны дараа эхэлсэн юм. [7] Тэдний анхны хамтарсан өгүүлэл "Faith in the Law of Small Numbers" 1971 онд хэвлэгджээ. Тэд 1971-1979 онд долоон сэтгүүлд өгүүлэл хэвлүүлжээ. Тэд эхний цаасан дээр хэний нэр хамгийн түрүүнд бичигдэж, дараа нь ээлжлэн хэний нэр байхыг мэдэхийн тулд зоос шиджээ. [17] Тэдний "Judgment Under Uncertainty: Heuristics and Biases" өгүүлэлд зангуу гэдэг ойлголтыг танилцуулсан. Канеман, Тверски хоёр Иерусалим дахь Ван Лирийн институтийн оффист бүтэн жилийн турш энэ өгүүллийг бичиж байв. Тэд 1975 оны эхээр дууссан ирээдүйн онолын анхны хувилбарыг хянан засварлахад гурван жил гаруй зарцуулжээ. Сүүлийн хувилбар нь 1979 онд тухайн үеийн эдийн засгийн шилдэг сэтгүүл болох Econometrica-д нийтлэгджээ. [11] Энэ өгүүлэл эдийн засгийн салбарт хамгийн их эш татсан бүтээл болсон юм. Түүний амжилт нь тухайн үед эрсдэлд орсон эдийн засгийн зан авирын тухай ярилцаж байсан үзэл санаа, үр дүнг энгийн загвараар нэгтгэн дүгнэснээс үүдэлтэй бөгөөд урьдчилан таамаглал нь сэтгэл зүйн туршилтуудаар системтэй батлагдсан юм.

Тэд мөн Пол Словиктэй хамтран "Judgment Under Uncertainty: Heuristics and Biases" (1982) нэртэй эмхэтгэлийг хянан тохиолдуулсан бөгөөд уг эмхэтгэл нь тэдний ажил болон тэдний бодол санаанд нөлөөлсөн саяхны бусад ололт амжилтын хураангуй байлаа. Канеман 2002 онд "сэтгэл зүйн судалгааны ойлголтыг эдийн засгийн шинжлэх ухаанд, ялангуяа тодорхой бус нөхцөлд хүний шүүлт болон шийдвэр гаргах талаар нэгтгэснээр" эдийн засгийн Нобелийн шагналыг хүртжээ. [18] "Сэтгэх, хурдан ба удаан сэтгэх" өгүүллийн оршилд Канеман "шүүн тунгаах, шийдвэр гаргах асуудлаар бидний хамтран ажилласан нь намайг 2002 онд Нобелийн шагнал авах шалтгаан болсон бөгөөд Амос Тверски 1996 онд тавин есөн настайдаа нас бараагүй бол хуваалцах байсан юм" хэмээн хүлээн зөвшөөрч, хуваалцжээ. [19] Канеман 1978 онд Британийн Колумбын Их Сургуульд ажиллахаар Еврей Их Сургуулийг орхижээ. [7] 2021 онд Канеман Оливье Сибони, Касс Санстейн нартай хамтран Noise: A Flaw in Human Judgment нэртэй ном бичсэн. [20]

Харвардын сэтгэл судлаач, зохиолч Стивен Пинкер Канеманы тухай хэлэхдээ: "Түүний гол захиас нь хамгийн чухал зүйл юм. Тодруулбал, хүний оюун ухаан өөрийн мэдэлд орхигдож байгаа нь олон алдаа мадаг, алдаа гаргах хандлагатай байдаг. Тиймээс хэрэв бид хувийн амьдралдаа болон нийгэмдээ илүү сайн шийдвэр гаргахыг хүсвэл  Бид эдгээр ялгаварлан гадуурхах үзлийг мэддэг байж, шийдэх арга замыг эрэлхийлэх хэрэгтэй. Энэ бол маш хүчтэй, чухал нээлт" гэж хэлжээ. [21]

Зан үйлийн эдийн засаг

Канеман, Тверски хоёр 1977-1978 оны хичээлийн жилийг Станфордын Их Сургуульд өнгөрүүлж, Канеман сургуулийн Зан авирын шинжлэх ухааны ахисан судалгааны төвд хамтран ажиллаж, Тверски их сургуулийн сэтгэл судлалын тэнхимд айлчлагчаар томилогджээ. [22] Ричард Талер мөн тэр жилдээ Эдийн засгийн судалгааны Үндэсний Бюрогийн Станфорд салбарт айлчлагч профессор байв. [22] Канеманы хэлснээр: "Бид удалгүй найзууд болж, тэр цагаас хойш бие биенийхээ бодол санаанд ихээхэн нөлөө үзүүлсээр байна." [7] Хэтийн төлөвийн онол болон Канеман, Тверски нарын цогц бүтээл дээр тулгуурлан Талер 1980 онд "Towards a Positive Theory of Consumer Choice" өгүүллийг хэвлүүлсэн бөгөөд уг өгүүллийг Канеман "зан төлөвийн эдийн засгийн үндсэн текст" гэж нэрлэжээ. [7] Ричард Талер 1984-1985 оны хичээлийн жилийг Британийн Колумбын Их Сургуульд Канемантай хамт өнгөрүүлэхийн тулд Рассел Сейдж Foundation-аас тэтгэлэг авчээ. [23] Тэд Канеманы найз Жак Кнечтэй хамт шударга байдал болон хишиг үзүүлэх нөлөөний талаар хоёр баримт бичиг дээр ажиллажээ. [24]

1979-1986 онд Канеман олон өгүүлэл, бүлгүүдийг хэвлүүлжээ. [25] Канеман 1987-1989 оны хооронд нэг бүлгийг хэвлүүлжээ. [25][26] Энэ завсарлагааны дараа шийдвэр гаргах тухай хэд хэдэн өгүүлэл, ялангуяа кумулятив ирээдүйн онол, бодит бус "зоримог таамаглалуудаар" эрсдэл хүлээн авах тухай тайлбар хэвлэгдсэн боловч тэр үеийн Канеманы судалгааны гол сэдэв нь субъектив туршлагыг судлах явдал байлаа. [27][28]

Хэрэглээний хувилбарууд (Varient of utility)

Эдийн засагчид Жереми Бентамын болон утилитаризмын утгаар туршлагатай ашиг тусыг сонголтоор тайлбарлагдаж, сонголтоос үүдэлтэй шийдвэр гаргах ашиг тусаас ялгадаг. [29][30] Үйл явдлын туршлагатай ашиг тус нь агшин зуурын ашиг тусын цаг хугацааны интеграц гэж албан ёсоор тодорхойлогддог. [30]

Канеман цааш нь хүсэн хүлээсэн ашиг тусыг санагдсан болон урьдчилан таамагласан ашиг тусаас ялгаж салгасан байна. Урьдчилан таамагласан ашиг тус (илүү сайн нэрлэгддэг аффектив урьдчилан таамаглал)[31] гэдэг нь ирээдүйн туршлагын урьдчилан таамагласан туршлага юм. [32] Санагдсан ашиг тус гэдэг нь өнгөрсөн туршлагыг үнэлэх явдал юм. [30][29] Олон туршилтын гол дүгнэлт бол туршлагатай ашиг тусын дурсамж системтэй буруу байдаг. Түүнээс гадна, өнгөрсөн үйл явдлуудын санамжтай үнэлгээ (санагдсан ашиг) нь дараагийн шийдвэрийн ашиг тусыг хамгийн сайн урьдчилан таамагладаг. [33][34][35][30]

Санагдсан ашиг тусын танин мэдэхүйн буруу талуудын нэгийг peak-end дүрэм гэж нэрлэдэг. Энэ нь хүмүүсийн туршлагын таатай эсвэл таагүй байдлыг хэрхэн санахад нөлөөлдөг. Өнгөрсөн үйл явдлуудын талаарх хүний сэтгэгдэл нь ихэнхдээ түүнд агуулагдаж буй нийт таашаал, зовлон шаналлаар биш, харин оргил болон төгсгөлд нь ямар мэдрэмж төрснөөр тодорхойлогддог гэж өгүүлдэг. [36] Жишээ нь, колоноскопийн өвдөлттэй үед шинжилгээг 3 минутаар сунгаж, хүрээ дотроо байгаа боловч хөдөлгөөгүй бол бага зэрэг эвгүй мэдрэмж төрдөг. Энэхүү уртасгасан колоноскоп нь ерөнхийдөө илүү их өвдөлттэй байсан ч төгсгөлд өвдөлт багассан учраас сөрөг дурсамж багасдаг. Энэ нь өвчтөнийг дараагийн мэс засалд орохоор эргэж ирэх магадлалыг ч нэмэгдүүлдэг. [37]

Аз жаргал ба амьдралын сэтгэл ханамж

Богинохон үйл явдлуудын туршлагын ашиг тусыг шинжлэх ухаан нь аз жаргалын тухай илүү өргөн ойлголтод амархан хүрдэг. Энэ холбоо нь Канеманыг Эд Динер, Норберт Шварц нартай хамтран сургалт зохион байгуулахад хүргэсэн бөгөөд тэд "туршлага, амьдралыг юу тааламжтай эсвэл тааламжгүй болгодог тухай судалгаа" хэмээн тодорхойлсон гедоник сэтгэл судлалын олон сэдвийг багтаасан ном гаргажээ. [38] Энэ нь таашаал ба зовлон шаналал, сонирхол ба уйтгар гуниг, баяр хөөр ба уйтгар гуниг, сэтгэл ханамж ба сэтгэл ханамжгүй байдлын тухай өгүүлдэг. Энэ нь бас зовлон зүдгүүр, таашаал авчирдаг биологийн болон нийгмийн бүхий л нөхцөл байдалд хамаатай. [38]

Сайн сайхан байдлын талаарх ихэнх судалгаанд "Та энэ өдрүүдэд хэр аз жаргалтай байна вэ?" гэх мэт ретроспектив асуултуудыг ашигладаг. Цөөн тооны судалгаанд хүмүүсийг өдрийн турш санамсаргүй цагт шалгаж, одоогийн цаг үеийн туршлагыг нь үнэлэхийг хүсдэг. Нэлээд хожуу (эх сурвалж TED talk) Канеман энэ ялгааг хоёр мөн чанарын үүднээс тайлбарласан байна. Энэ нь таашаал, өвдөлтийг мэдэрч буй бие, урт хугацааны туршид нийлсэн таашаал, өвдөлтийг харуулдаг санах өөрийгөө тодорхойлсон юм. [39]

Канеман эхэндээ мэдэрч буй өөрийгөө аз жаргал бол сайн сайхан байдлын жинхэнэ хэмжүүр гэдэгт итгэдэг байв. Тэрээр 2000 оны үед Алан Крюгер, Дэвид Шкейд, Норберт Шварц, Артур Стоун нараас бүрдсэн багийг бүрдүүлжээ. Багийн зорилго нь эдийн засагчид нухацтай авч үзэх аз жаргалын хэмжүүрийг бий болгох явдал байлаа. Тухайн үеийн туршлагыг сонгон авах арга техникийг илүү практик болгохын тулд багийнхан The Day-Reconstruction Method-ийг боловсруулсан бөгөөд уг арга барилд оролцогчид өдрийг эпизодуудын дараалал болгон дүрсэлж, туршлагыг сэтгэл хөдлөлийн хэд хэдэн хэмжээгээр үнэлсэн байна. [40][41] Канеман мөн Gallup World Poll-ийн сайн сайхан байдлын модульг боловсруулахад оролцсон. [42] Туршсан аз жаргалыг хэмжих оролдлого нь зөвхөн хэсэгчлэн амжилттай болсон. Нөлөөллийн хэмжүүрийг сайн сайхан байдлын асуулгад тогтмол оруулдаг боловч аз жаргалыг мэдрэх нь илүү дээр гэсэн санаа нь батлагдаагүй. Каннеман аз жаргалыг "би энд, одоо мэдэрч байгаа зүйл"[43] гэж тодорхойлсон боловч бодит байдал дээр хүмүүс амьдралынхаа сэтгэл ханамжийг эрэлхийлдэг[44], энэ нь "нийгмийн хэмжүүрүүд-зорилгодоо хүрэх, хүлээлтийг хангах"-тай ихээхэн холбоотой байдаг" гэжээ. [45][46][47]

Төвлөрлийн төөрөгдөл (Focus illusion)

Дэвид Шкадетай хамт Каннеман хүмүүсийн ирээдүйн аз жаргалд үзүүлэх нөлөөллийг тооцоолохдоо янз бүрийн хувилбаруудын гаргадаг алдаануудыг хэсэгчлэн тайлбарлахын тулд төвлөрөх хуурмаг байдлын тухай ойлголтыг боловсруулсан (мөн Даниел Гилберт өргөнөөр судалсан үр нөлөөг урьдчилан таамаглах гэж нэрлэдэг).[40] ] Хүмүүс өөрсдийн аз жаргалд тодорхой нэг хүчин зүйлийн нөлөөллийг авч үзэх үед "төөрөгдөл" үүсдэг бөгөөд тэд ихэнх тохиолдолд илүү их нөлөө үзүүлэх бусад олон хүчин зүйлийг үл тоомсорлож, энэ хүчин зүйлийн ач холбогдлыг хэтрүүлэн харуулах хандлагатай байдаг.[48] Түүний хамгийн алдартай хэлсэн үгэнд [49] Каннеман "Сэтгэхүй, Хурдан ба Удаан" номондоо хуурмаг байдлыг тайлбарлаж, "Амьдралд юу ч таны бодож байгаа шиг чухал байдаггүй"[29] гэж бичжээ.

Сайн жишээг Каннеман, Шкаде нарын 1998 онд гаргасан "Калифорнид амьдрах нь хүмүүсийг аз жаргалтай болгодог уу? Амьдралын сэтгэл ханамжийн талаарх дүгнэлтэд анхаарлаа төвлөрүүлэх хуурмаг байдал" гэсэн өгүүлэл юм. Энэхүү баримт бичигт Баруун Дундад болон Калифорнийн оюутнууд ижил төстэй амьдралын сэтгэл ханамжийг мэдээлсэн боловч Баруун Дундадчууд Калифорнийн үе тэнгийнхэн илүү аз жаргалтай байх болно гэж бодсон. Дундад барууны оюутнууд эдгээр дүгнэлтийг гаргахдаа олж авсан цорын ганц ялгаатай мэдээлэл бол тэдний таамагласан үе тэнгийнхэн Калифорнид амьдардаг байсан явдал байв. Тиймээс тэд энэ ялгаан дээр "анхаарсан" бөгөөд үүгээрээ Калифорни дахь цаг агаарын байдал оршин суугчдын амьдралдаа сэтгэл хангалуун байдалд хэрхэн нөлөөлж байгааг хэт үнэлэв.[48]

Сургаал (teachings)

Каннеман 1970-1978 онуудад Иерусалим дахь Еврей их сургуульд багшилжээ. Дараа нь тэрээр Бритиш Колумбын Их Сургуулийн профессор болж, 1986 онд орхисон. Дараа нь 1986-1994 онд Беркли дэх Калифорнийн Их Сургуульд багшилжээ.[50] Үүний дараа Каннеман Принстоны Их Сургуулийн Сэтгэл судлалын тэнхим болон Принстоны Олон нийт, олон улсын харилцааны сургуулийн ахлах эрдэмтэн, гавьяат багш байв. Тэрээр мөн Еврей Их Сургуульд суралцаж байсан бөгөөд Гэллапын ахлах эрдэмтэн байв.[51]

Амос Тверскийтэй хамтарсан ажлууд

Каннеман, Амос Тверский нарын хамтын ажиллагаа зан үйлийн эдийн засгийн салбарыг нээхэд тусалсан.[52]

Канеман, Тверский хоёр 1968 онд Иерусалимын Еврей их сургуулийн сэтгэл судлалын тэнхимд анх замаа салгасан.[53] 1971-1979 оны хооронд тэд Каннеманыг Нобелийн шагнал авахад хүргэсэн шүүлт, шийдвэр гаргалттай холбоотой бүтээлүүдийг нийтлэв.[53] Энэ хугацаанд тэднийг “салшгүй” мөн “сэтгэлийн хань” гэж тодорхойлсон.[10]

1978 онд Израилийг орхиж, өөр өөр их дээд сургуулиудад ажилд орсны дараа тэдний хамтарсан хамтын ажиллагааны өмнөх үеийн эрч хүч, онцгой байдал буурсан байна.[12] Каннеманы хэлснээр 1980-аад оны эхээр хамтын ажиллагаа "суларсан" хэдий ч тэд үүнийг сэргээх гэж оролдсон боловч Каннеман бараг зөвхөн Тверскийтэй хамт хэвлүүлж байсан үе нь 1983 онд түүний эхнэр Энн Трейсмантай хамт хоёр нийтлэл хэвлүүлснээр дуусчээ. 1978.[25] Тверский түншлэлийн үр дүнд гадаад зээлийн ихэнх хувийг авсан, Тверский, Каннеман хоёр бие биентэйгээ харьцах өгөөмөр сэтгэл багассан нь [54] Каннеманыг "Би түүнээс салсан" гэж хэлүүлэхэд хүргэсэн зэрэг нь ийм хөндийрөхөд нөлөөлсөн. . Гэсэн хэдий ч тэд Тверскийн амьдралынхаа эцэс хүртэл хамтдаа хэвлүүлсээр байх бөгөөд Тверскийн амьдралын сүүлийн зургаан сарын хугацаанд хийсэн ажилтай холбоотой нийтлэлийн түүврийн найруулгын удиртгал дээр хамтран ажилласан.[53]

Хувийн амьдрал

Каннеманы анхны эхнэр нь Израилийн нийгмийн судлаач Ирах Канеман[55] байсан бөгөөд түүнээс хоёр хүүхэд төрүүлжээ. Хожим нь тэд салсан.[56] Технологийн чиглэлээр ажилладаг Каннеманы охин Ленор Шохам аавтайгаа Нобелийн лекц дээр хамтран ажилласан.[57][58] Түүний хүү Майкл Каннеман шизофрени өвчтэй; Канеман Майкл "маш гайхалтай эдийн засагч байх байсан" гэж хэлснийг иш татжээ.[57][59]

Түүний хоёр дахь эхнэр нь танин мэдэхүйн сэтгэл зүйч Энн Трейсман байсан бөгөөд 1978 оноос 2018 онд нас барах хүртлээ тэд Калифорниа мужийн Беркли хотод хагас цагаар амьдарч байжээ.[60][61] 2020 оноос хойш тэрээр Нью-Йорк хотод удаан хугацаанд хамтран ажиллаж байсан Амос Тверскийн бэлэвсэн эхнэр Барбара Тверскийн хамт амьдарч байжээ.[62][11]

Каннеманы эцгийн авга ах нь Поневеж Ешивагийн тэргүүн Рабби Йосеф Шломо Каханеман байв.[11]

2015 онд Каннеман үргэлж "Израилийн улс төрийн хүрээний зүүн талд байсан" гэж хэлсэн.[63] Тэрээр өөрийгөө маш шаргуу хөдөлмөрч, "санаа зоволтгүй", "хөгжилтэй хүн биш" гэж тодорхойлсон бөгөөд "агуу таашаал авах чадвартай, би сайхан амьдралыг туулсан"[63]. Ричард Талер өөрийн дотны найзыг "ховдог гутранги үзэлтэн" гэж нэрлэжээ. Өөрийгөө өөдрөг үзэлтэй гэж тодорхойлсон Талер Каннеманыг санаа зовоход бага цаг зарцуулахыг ятгаж чадаагүй гэж Каннеман "энэ нь амьдралын үр дүнд тийм ч их сэтгэлээр унадаггүй учраас оновчтой байсан" гэж мэдэгджээ.[64]

Каннеман 2024 оны 3-р сарын 27-нд 90 насны төрсөн өдрөөсөө гурван долоо хоногийн дараа таалал төгсөв.[65] Хамтран ажиллаж байсан, Принстоны тэнхимийн багш асан Элдар Шафир Каннеманыг "талбарт аварга хүн байсан" гэж хэлсэн бөгөөд "Түүнийг газар дээр нь ирснээс хойш нийгмийн шинжлэх ухааны олон салбар зүгээр л нэг хэвээрээ байсан. Түүнийг маш их санах болно."[ 66][67] Зан төлөвийн эдийн засагч Ричард Талер Каннеманы ажил бол "20-р зууны шинжлэх ухааны хамгийн чухал амжилтуудын нэг" гэж хэлээд "Ажил нь маш олон салбарт нөлөөлсөн сэтгэл зүйчдийн тухай бодоход хэцүү" гэж нэмж хэлэв.[68] Канеман, Тверский нар "манай салбарыг үндэслэгч" гэж зан үйлийн эдийн засагч, Германы эдийн засгийн шинжээчдийн албан ёсны зөвлөлийн гишүүн Улрике Малмендиер хэлэв.[69]

Шагнал

• 1982 онд тэрээр (Амос Тверскийтэй хамтран) Америкийн сэтгэл судлалын нийгэмлэгээс шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн шагналыг хүртсэн[70]
• 1992 онд тэрээр Хэрэглэгчийн сэтгэл судлалын нийгэмлэгээс Шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн шагналыг хүртсэн[71]
• 1995 онд тэрээр ерөнхий сэтгэл зүйд насан туршдаа оруулсан хувь нэмрийг үнэлэн Хилгардын шагналд шалгарчээ[72]
• 1995 онд тэрээр (Амос Тверскийтэй хамтран) Туршилтын сэтгэл судлаачдын нийгэмлэгийн Уоррены одонг хүртсэн[73]
• 2001 онд Үндэсний Шинжлэх Ухааны Академийн гишүүнээр сонгогдсон[74].
• 2002 онд Каннеман судалгааны сэтгэл зүйч байсан ч хэтийн төлөвийн онолын чиглэлээр хийсэн ажлынхаа төлөө Эдийн засгийн шинжлэх ухааны Нобелийн дурсгалын шагнал хүртжээ. Каннеман эдийн засгийн чиглэлээр нэг ч удаа суралцаж байгаагүй бөгөөд Тверскийтэй хамт ажилладаг Ричард Талер, Жек Кнетч нараас энэ сэдвээр мэддэг бүх зүйлээ сурсан гэж мэдэгджээ.
• Тверскийтэй хамтран шагнал хүртсэн Каннеман 2003 онд Луисвиллийн их сургуулийн сэтгэл судлалын чиглэлээр Гравемейерийн нэрэмжит шагналыг хүртжээ.[75]
• 2004 онд тэрээр Америкийн Философийн Нийгэмлэгийн гишүүнээр сонгогджээ.[76]
• 2005 онд тэрээр Шийдвэрийн шинжилгээний нийгэмлэгээс Шийдвэрийн шинжилгээний нийтлэлийн шагналыг (2003 онд хэвлэгдсэн шилдэг нийтлэлд) хүртсэн[77].
• 2006 онд тэрээр мэдээлэл боловсруулах, тодорхой бус байдлын менежментийн нийгэмлэгээс Кампе де Фериетийн нэрэмжит шагналыг хүртсэн[78]
• 2006 онд тэрээр Харвардын их сургуулийн Кеннедигийн нэрэмжит Төрийн бодлогын сургуулиар дамжуулан төрийн бодлогод оруулсан оюуны хувь нэмрийг үнэлэн Томас Шеллингийн нэрэмжит шагнал хүртжээ[79]
• 2006 онд тэрээр (Амос Тверскийтэй хамтран) Шийдвэр Шинжилгээний Нийгэмлэгийн Фрэнк П.Рамсигийн одонг хүртсэн[80]
• 2007 онд түүнд насан туршдаа сэтгэл судлалд оруулсан хувь нэмрийг үнэлэн Америкийн сэтгэл судлалын нийгэмлэгийн шагналыг хүртжээ.[81]
• 2008 онд тэрээр Америкийн шинжлэх ухааны дэвшлийн нийгэмлэгээс Жон Макговерн нэрэмжит лекц хүртжээ[82]
• 2008 онд Каннеман Британийн Академийн Корреспондент гишүүнээр сонгогджээ[83]
• 2010 онд тэрээр Тафтсын их сургуулийн Леонтьевын нэрэмжит шагналыг хүртсэн[84]
• 2011 онд тэрээр Америкийн эдийн засгийн нийгэмлэгийн хүндэт гишүүн болсон[85]
• 2011 болон 2012 онд тэрээр Bloomberg-ийг дэлхийн санхүүгийн хамгийн нөлөө бүхий 50 хүний ​​жагсаалтад оруулсан.[86][dead link]
• 2011 оны 11-р сарын 9-нд тэрээр Америкийн Урлаг, Шинжлэх Ухааны Академиас Талкотт Парсонсын шагнал хүртжээ.[87]
• Түүний "Сэтгэхүй, Хурдан, Удаан" ном нь 2011 онд хэвлэгдсэн шилдэг номоор 2011 онд Лос Анжелес Таймс номын шагналыг [88], 2011 онд хэвлэгдсэн Шинжлэх Ухааны Академийн Харилцаа холбооны шагналыг хүртсэн.[89]
• 2012 онд тэрээр Real Academia Española (Эдийн засаг, санхүүгийн шинжлэх ухаан)-д харъяа академичаар элссэн.[90]
• 2013 онд тэрээр Космос клубээс Шинжлэх ухаанд МакГоверн шагнал хүртжээ[91]
• 2013 онд тэрээр Нийгмийн шинжлэх ухааны SAGE-CASBS шагналыг хүртсэн[92]
• 2013 оны 8-р сарын 8-нд ерөнхийлөгч Барак Обама Даниел Каннеманыг ерөнхийлөгчийн эрх чөлөөний одонгоор шагнана гэж мэдэгдэв.[93]
• 2018 оны 12-р сард Каннеманыг Нийгмийн Шинжлэх Ухааны Үндэсний Хүрээлэнгээс алтан медаль хүртсэн.[94]
• 2015 онд The ​​Economist сэтгүүл түүнийг дэлхийн хамгийн нөлөө бүхий эдийн засагчдын жагсаалтад 7-д оруулсан байна.[95]
• 2019 онд Каннеман Америкийн Амжилтын Академийн Алтан хавтан шагналыг хүртжээ.[96][97]
• 2023 онд тэрээр Дэлхийн олон нийтийн санаа бодлыг судлах нийгэмлэгийн Хелен Динерманы нэрэмжит шагналыг хүртжээ[98]

Хүндэт цол

• 2001, University of Pennsylvania
• 2002, University of Trento
• 2003, The New School
• 2003, Ben-Gurion University of the Negev
• 2004, Harvard University
• 2004, The University of East Anglia
• 2004, University of British Columbia
• 2005, University of Milan
• 2006, Université de Paris I
• 2006, University of Alberta
• 2007, University of Rome La Sapienza
• 2009, Erasmus University
• 2009, Georgetown University
• 2010, University of Michigan
• 2011, Carnegie-Mellon University
• 2013, Icahn School of Medicine at Mount Sinai
• 2013, Cambridge University
• 2014, The Hebrew University of Jerusalem
• 2014, Yale University
• 2015, McGill University
• 2016, Stellenbosch University
• 2016, University of Haifa
• 2021, HEC Paris
• 2023, York University

Хувь нэмэр

• Anchoring-and-adjusting
• Attribute substitution
• Availability heuristic
• Base rate fallacy
• Cognitive bias
• Conjunction fallacy
• Dictator game
• Framing (social sciences)
• Loss aversion
• Optimism bias
• Peak–end rule
• Planning fallacy
• Prospect theory
• Cumulative prospect theory
• Reference class forecasting
• Representativeness heuristic
• Simulation heuristic
• Status quo bias

Бичсэн ном

• Kahneman, Daniel (1973). Attention and Effort. Prentice-Hall.
• Kahneman, Daniel; Slovic, Paul; Tversky, Amos (1982). Judgment Under Uncertainty: Heuristics and Biases. Cambridge University Press.
• Kahneman, Daniel; Diener, E.; Schwarz, N. (1999). Well-Being: The Foundations of Hedonic Psychology. Russell Sage Foundation.
• Kahneman, Daniel; Tversky, Amos (2000). Choices, Values and Frames. Cambridge University Press.
• Kahneman, Daniel; Gilovich, Thomas; Griffin, Dale (2002). Heuristics and Biases: The Psychology of Intuitive Judgment. Cambridge University Press. ISBN 9780521792608.
• Kahneman, Daniel (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 9780374275631. (Reviewed by Freeman Dyson in The New York Review of Books, December 22, 2011, pp. 40–44)
• Kahneman, Daniel; Sibony, Olivier; Sunstein, Cass R. (2021). Noise: A Flaw in Human Judgment. William Collins. ISBN 9780008308995.