Типографи
Типографи гэдэг нь бичвэр хэлбэрийн хэлээр харилцахад уншихад хялбар, ойлгомжтой, тааламжтай байлгах зорилгоор үсэг бичиг зохион байгуулах урлаг болон арга техник юм. Үсэг бичиг зохион байгуулалтанд үсгийн фонтууд сонгох, үсгийн хэмжээ, мөрийн урт, мөр хоорондын зай, үсгүүд хоорондын зай, болон үсэг хосуудын хоорондын зайг тохируулах зэрэг орно.
Типографи гэдэг үг нь өөрөө мөн үсэг, тоо, тэмдгүүдийн хэв маяг, зохион байгуулалт, гадаад үзэмжийг илэрхийлэхэд ашиглагддаг. Үсгийн дизайн хийх нь типографитой ойролцоо урлаг бөгөөд заримдаа энэ төрөлд ордог гэж үздэг байна. Ихэнх үсгийн фонт зохиодоггүй, мөн зарим үсгийн дизайнерууд өөрсдийгөө типографич гэж үздэггүй. Типографийг мөн мэдээлэл дамжуулахтай холбоогүйгээр гоёл чимэглэлийн зорилгоор ашиглаж болно. Типографи нь график дизайнерууд, уран сайхны найруулагчид, манга зураачид, комик номын зураачид төдийгүй бичвэр, үсэг, тоо, тэмдгүүдийг нийтлэх, дэлгэц дээр харуулах, эсвэл тараах зориулалтаар зохион байгуулж буй хэн бүхний ажилд хамаардаг. Үүнд бичээч, сонины зохиолч, эсвэл өөрсдөө материал нийтэлж буй хүмүүс ч багтана. Дижитал эрин үе хүртэл типографи нь мэргэжлийн нарийн ур чадвар шаардсан ажил байв. Хувийн компьютерүүд гарснаар типографи урьд өмнө холбоогүй байсан шинэ үеийн дизайнерууд болон жирийн хэрэглэгчдийн хүртээл болсон. Типографийг бий болгох боломж бүх нийтэд хүртээмжтэй болсон тул олон үе дамжсан мэргэжлийн ажилчид, ур чадварлаг хүмүүсийн боловсруулсан зарчим, шилдэг туршлагуудын хэрэглээ буурсан юм.
Түүх
[засварлах | кодоор засварлах]Орчин үед типографийг ихэвчлэн хэвлэл, нийтлэл, эсвэл дахин боловсруулагдсан материалд ашигладаг ч хүний хамгийн эртний дүрслэл зургуудын хажууд бичигдсэн үг, үсэг, тэмдэгт, тоог мөн типографи гэж нэрлэж болно. "Типографи" гэдэг үг нь Грек гаралтай τύπος (typos) буюу "хэлбэр" мөн γράφειν (graphein) буюу "бичих" гэсэн үгнээс үүсэлтэй. Энэ нь эрт үед тамга, зоос үйлдвэрлэхэд ашиглагдаж байсан анхны дарцаг болон хэвнүүдтэй холбоотой бөгөөд энэ утгаараа хэвлэлтэй гүн уялдаатай юм.
Үсгийн ялгаралтын үндсэн шалгуурт дундад зууны үеийн хэвлэлийн зарим бүтээлүүд, тухайлбал, 1119 оны Латин Pruefening Abbey-ийн бичээстэй ижил техниктэйгээр бүтээсэн байдаг. 1195–1204 оны хооронд Патриарх Пеллегриниус II-ын мөнгөн тахилын ширээ, Чивидале хотын сүмд, тусгай үсгийн хэвээр дардаслагдсан байжээ. Түүнчлэн 10-12-р зууны Византийн үнэт эдлэлүүдэд ижил төрлийн хэвлэх техник ашиглагдсан байх магадлалтай байдаг байна. Үүний бусад эртний жишээнд нэг үсэг тус бүрийг угсарч хүссэн дарааллаар үг үүсгэдэг хувь үсгийн хавтангууд багтах бөгөөд энэ нь дундад зууны хойд Европт нэлээд өргөн тархсан байв.