Эм (хүйс)
Эм хүйс нь хоёр хүйсийн үржил дэх эм хүйсийн үр хөврөлийн эс буюу өндгөн эсийг бэлтгэх хүйсийг хэлэх бөгөөд энэ нь эр хүйсийн үр хөврөлийн эс болох эр бэлгийн эсийн оролцоотойгоор үр тогтох боломжийг олгох ба үүний үр дүнд нэг болон хэд хэдэн үр удам бий болдог. Эм хүйсийг сугар гаригийн тэмдэгээр (♀) тэмдэглэдэг.
Олон олон амьтан болон ургамлын үржилд хоёр хүйс зайлшгүй шаардлагатай байдаг. Өөрийн үржлийн төрлөөс ялгагдах ялгаа нь эр хүйс болон эм хүйстэйгээр ялгаатай. Эр эм хоёр хүйс нь эволюц хөгжлийн явцад хэд хэдэн удаа өөр хоорондын хамааралгүйгээр хөгжиж иржээ. Үр хөврөлийн эсүүд нь хэлбэр болон хэмжээгээрээ ялгаатай.
- Хүн
Хүний эм хүйс нь биологийн дараах хүйсийн шинж тэмдэгээр тогтоогдоно:
- бүх хүнд байх хүйсийн хромосом Х дээр хоёр дахь X нэмэгдэнэ,
- эхийн сав, өндгөвч, умай, хөхний булчирхайтай,
- бэлгийн гормон эстроген болон гестаген
- Амьтан
Амьтанд тухайн амьтнаас хамааран хүйсийн механизм нь биеийн болон генетикийн хувьд өөр өөр байна. Жишээлбэл:
- хатан зөгий нь үр тогтсон өндөгнөөс үүсч бий болдог бол эр зөгий нь үр тогтоогүй өндөгнөөс
- зарим төрлийн матар болон гүрвэлийн хүйс нь өндгөө дарах температураас хамаарна,
- шувуудын хувьд эм хүйсийн шувуу нь өөр хүйсийн хромосомтой байхад эр шувуу нь ижил хромосомтой байдаг.
- Ургамал
Үрт ургамал нь дараах байдлаар ялгагдана:
- зөвхөн үр бий болгох (эм хүйс)
- зөвхөн цэцгийн тоосонцор бий болгодог (эр хүйс)
- эсвэл аль алиныг нь бий болгодог (гермафродитизм), ихэнх үрт ургамлууд
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах] |
Wiktionary: Эмэгтэй – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
|
Wiktionary: Хүйс – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
Commons: Females – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан
Энэ антропологийн тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.
Энэ биологийн тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.
Энэ нөхөн үржихүйн биологийн тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.
.svg){kind=small}
Энэ сексологийн тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.
Энэ амьтан судлалын тухай өгүүлэл дутуу дулимаг бичигджээ. Нэмж гүйцээж өгөхийг хүсье.