Аляска хуудасны эх кодыг харах

{{АНУ-ын муж улс
|бүтэн нэр                      =Аляска Муж Улс
|англи нэр                      =State of Alaska
|далбаа                         =Flag of Alaska.svg
|нэр                            =Аляска
|сүлд                           =Seal of the State of Alaska.svg
|хуучин нэр                     =
|хоч                            =The Last Frontier (Сүүлчийн хязгаар)<br />Land of the Midnight Sun (Шөнө дундын нарны орон)
|уриа                           =North to the Future (Умард ирээдүйн зүг)
|албан ёсны хэл                 =[[Англи хэл|англи]]
|хэлнүүд                        =англи - 89.7%,<br />Индианчууд - 5.2%,<br />[[Испани хэл|испани]] - 2.9%
|газрын зураг                   =Map of USA highlighting Alaska.png
|нийслэл                        =[[Жуно]]
|хамгийн том хот                =[[Анкориж]]
|хамгийн том метрополитан бүс   =
|нутаг дэвсгэрийн байр          =1
|нийт нутаг дэвсгэр             =1,717,856
|өргөн                          =2285 km
|урт                            =3639 km
|усны эзлэх хувь                =13.77
|өргөрөг                        =51°20'N - 71°50'N
|уртраг                         =130°W - 172°E
|хүн ам                         =736,732 (2014 тооцооллоор) "Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2014" (CSV). U.S. Census Bureau. December 26, 2014. Retrieved December 26, 2014.
|нягтшил                        =0.46
|хүн амын байр                  =47
|өрхийн дундаж орлого           =$54,627 
|орлогын байр                   =6
|нягтшил байр                   =50
|хамгийн өндөр цэг              =[[МакКинлий уул]]<ref name=usgs>{{cite web | date =April 29, 2005 | url =http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest | title =Elevations and Distances in the United States | publisher =U.S Geological Survey | accessdate =2006-11-03 | archive-date =2008-06-01 | archive-url =https://web.archive.org/web/20080601170143/http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest | url-status =dead }}</ref>
|хамгийн өндөр                  =6,193.7
|дундаж өндөр                   =580
|хамгийн нам цэг                =[[Номхон Далай]]<ref name=usgs />
|хамгийн нам                    =0
|нэгдсэн өдөр                   =1959 оны нэгдүгээр сарын 3
|нэгдсэн дараалал               =49
|амбан захирагч                 =[[Сара Пэлин]] (БНН)
|дэд захирагч                   =[[Шон Парнелл]] (БНН)
|сенатчид                       =[[Тед Стивенс]] (БНН)<br />[[Лайза Мөрковски]] (БНН)
|төлөөлөгч                      =[[Дон Янг]] (БНН)
|цагийн бүс                     =[[Аляскын стандарт цагийн бүс|Аляска]]: [[Гринвичийн цаг|UTC]]-9/[[Зуны цагийн тоолол|DST]]-8
|цагийн бүс 1 хаана             =169° 30'-аас зүүн тийш
|цагийн бүс 2                   =[[Хавай-Алеутын цагийн бүс|Алеут]]: [[Гринвичийн цаг|UTC]]-10/[[Зуны цагийн тоолол|DST]]-9
|цагийн бүс 2 хаана             =169° 30'-аас баруун тийш
|шуудангийн товчлол             =AK
|уламжлалт товчлол              = 
|ISOкод                         =US-AK 
|зип код                        = 
|бүсийн код                     = 
|вэбсайт                        =www.alaska.gov 
|тайлбар                        = 
}}

'''Аляска''' ([[Англи хэл|Англи]]: ''Alaska Аласка'') нь [[Хойд Америк]] тивийн баруун хойд хэсэгт орших [[Америкийн Нэгдсэн Улс]]ын муж улс юм. 2007 оны байдлаар хүн ам 683,478 байсны ойролцоогоор 50% нь [[Анкориж]] метрополитан бүсийн дагуу оршин суудаг.<ref>{{Cite web |url=http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-geo_id=04000US02&-ds_name=PEP_2007_EST&-mt_name=PEP_2007_EST_G2007_T001 |title=Archive copy |access-date=2008-10-15 |archive-date=2011-10-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111007155651/http://factfinder.census.gov/servlet/DTTable?_bm=y&-geo_id=04000US02&-ds_name=PEP_2007_EST&-mt_name=PEP_2007_EST_G2007_T001 |url-status=dead }}</ref> Анх 1732 онд Михаил Гвоздев, Иван Фёдоров хоёрын удирдаж байсан оросын экспедиц нээсэн бөгөөд эхлээд хувь хүмүүсийн эзэмшилд байж байгаад сүүлд 1799 оноос Эзэн хаан [[I Павел|I Павелын]] захирамжаар тусгайлан байгуулагдсан бүрэн орос худалдаачдаас бүрдсэн [[Орос-америкийн компани|Орос-америкийн компаний]]  (шинэчлэлийн өмнөх орос хэл. ''Россійско-Американская компанія'') мэдэлд очжээ. Америк тив дахь [[Оросын Эзэнт гүрний]] эзэмшилд байж байгаад 1867 онд АНУ-д худалдсан юм.   

АНУ-ын Конгрессоос Аляскын байгалийн нөөц баялгийг Умард АНУ-ын ирээдүйн өсөлт хөгжилд онц чухал ач холбогдолтой гэж үзэн шийдвэр гаргасны үндсэн дээр тус 1,518 сая км² газар нутгийг [[Оросын эзэнт гүрнээс]] худалдан авчээ. Умард Америкийн Нэгдсэн Улс нь Оросын Эзэнт улстай 1867 оны гуравдугаар сарын 30-нд нэг акр газрыг 2 центээр буюу нэг га газрыг 5 цент орчим үнээр нийт 7.2 сая доллараар худалдан авах Гэрээ Вашингтон хотод байгуулж мөн оны 10 дугаар сарын 18-нд тус газар нутгийг албан ёсоор шилжүүлэн авчээ. Ханш уналтыг тооцож үзвэл тухайн үед төлсөн мөнгөн дүн 2021 оны 133,3 сая орчим доллартай тэнцэх юм.

Сүүлд 1912 оны 5-р сарын 11-нд зохион байгуулалтай нутаг дэвсгэр болгохоос өмнө энэ нутагт засаг захиргааны хэд хэдэн өөрчлөлт хийгдсэн. 1959 оны 1-р сарын 3-нд албан ёсоор АНУ-ын 49 дэх муж улс болжээ. Хойгийг нэрлэхэд л хэрэглэдэг байсан "Аляска" хэмээх нэрийг Оросын колоничлолын үед өгсөн бөгөөд энэ нэр нь [[алеут хэл]]ний ''alaxsxaq'' ("эх газар" буюу үгчилбэл "тэнгисийн ажиллагаа чиглэдэг зүйл" гэсэн үгнээс гаралтай.<ref>Ransom, J. Ellis. 1940. ''Derivation of the Word ‘Alaska’''. American Anthropologist n.s., 42: pp. 550-551</ref> Энэ муж улсыг мөн ижил үндсээс гаралтай алеут үг болох ''Alyeska'' буюу "их газар" гэсэн үгээр нэрлэдэг. 1917 оноос хойш албан ёсоор шилжүүлж авсан 10 дугаар сарын 18-ны өдрийг АНУ-д Аляскийн өдөр гэж тэмдэглэдэг байна.

== Лавлах бичиг ==
{{reflist|2}}

== Гадны холбоос ==
{{Commonscat|Alaska}}
;Муж улсын засгийн газар
* [http://www.alaska.gov/ State of Alaska website]
* [https://web.archive.org/web/20111015204815/http://wikis.ala.org/godort/index.php/Alaska Alaska State Databases] - Annotated list of searchable databases produced by Alaska state agencies and compiled by the Government Documents Roundtable of the American Library Association.
;АНУ-ын засгийн газар
* [http://tonto.eia.doe.gov/state/state_energy_profiles.cfm?sid=AK Energy & Environmental Data for Alaska]
* [http://www.usgs.gov/state/state.asp?State=AK USGS real-time, geographic, and other scientific resources of Alaska]
* [https://web.archive.org/web/20100527092920/http://quickfacts.census.gov/qfd/states/02000.html US Census Bureau]
* [https://web.archive.org/web/20111215120941/http://www.ers.usda.gov/statefacts/ak.htm Alaska State Facts]
;Бусад
* [http://www.dced.state.ak.us/dca/commdb/CF_COMDB.htm Alaska Community Database System]
* [http://vilda.alaska.edu/index.php Alaska's Digital Archives]
* [https://web.archive.org/web/20070702103640/http://www.alcnet.org/projects/overview/alaska Alaska], project area of the [http://www.alcnet.org American Land Conservancy]
* [http://www.aitc.org/ Alaska Inter-Tribal Council]
* [http://travel.amerikanki.com/best-places-live-alaska/ 5 Best Places to Live in Alaska (article)]

{{АНУ-ын засаг захиргааны нэгжүүд}}

[[Ангилал:АНУ-ын холбооны муж улс]]
[[Ангилал:Аляска| ]]
[[Ангилал:Эксклав]]