Ангараг хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс Гараг
| bgcolour = #E8AB79
| name = Ангараг
| symbol = [[Файл:Mars symbol (bold).svg|32px|alt=♂|Ангараг гарагийн одон орны тэмдэг]]
| image = [[Файл:Water ice clouds hanging above Tharsis PIA02653 black background.jpg|frameless|center|Ангараг]]
| caption = [[Хаббл сансрын дуран авай]]гаар авсан зураг
| orbit_ref =
<ref name=horizons>{{cite web
 | last = Yeomans | first = Donald K. | date = 2006-07-13
 | url = http://ssd.jpl.nasa.gov/?horizons
 | title = HORIZONS System | publisher = NASA JPL
 | accessdate = 2007-08-08 }} — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Mars" and "Center: Sun".</ref>
| epoch = [[J2000]]
| apoapsis = 249,209,300 км<br />
1.665&nbsp;861 [[одон орны нэгж|а.н.]]
| periapsis = 206,669,000 км<br />
1.381&nbsp;497 а.н.
| semimajor = 227,939,100 км<br />
1.523&nbsp;679 а.н.
| eccentricity = 0.093&nbsp;315<br />
| period = 686.971 өдөр<br />
1.8808 [[Юлианы жил (одон орон)|юлианы жил]]<br />
668.5991 нарны хоног
| synodic_period = 779.96 өдөр<br />
2.135 Юлианы жил
| avg_speed = 24.077 км/с
| inclination = 1.850° ([[Эклиптик]]т)<br />5.65° to ([[Нар]]ны [[экваторт]])<br />1.67° ([[Тогтмол тавцан]]д)<ref name=meanplane>{{cite web
  |date=2009-04-03
  |title=The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter
  |url=http://home.comcast.net/~kpheider/MeanPlane.gif
  |accessdate=2009-04-10
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090420194536/http://home.comcast.net/~kpheider/MeanPlane.gif
  |archivedate=2009-04-20
  |url-status=live
  }} (produced with {{Webarchiv|url=http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ |wayback=20150524145440 |text=Solex 10 |archiv-bot=2024-10-02 00:23:32 InternetArchiveBot }} written by Aldo Vitagliano; see also [[Invariable plane]])</ref>
| asc_node = 49.562°
| arg_peri = 286.537°
| satellites = 2
| physical_characteristics = yes
| equatorial_radius = 3,396.2 ± 0.1&nbsp;км{{Ref label|A|a|none}}<ref name=Seidelmann2007>{{cite journal
 | last= Seidelmann| first= P. Kenneth
 | coauthors= Archinal, B. A.; A'hearn, M. F.; et al.
 | title= Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006
 | journal= Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy
 | volume=98 | issue=3 | pages=155–180 | year=2007
 | doi=10.1007/s10569-007-9072-y
 | url=http://adsabs.harvard.edu/doi/10.1007/s10569-007-9072-y
 | accessdate=2007-08-28 }}</ref><br />
0.533 дэлхий
| polar_radius = 3,376.2 ± 0.1&nbsp;км{{Ref label|A|a|none}}<ref name=Seidelmann2007/><br />
0.531 Дэлхий
| flattening = 0.005&nbsp;89 ± 0.000&nbsp;15 <!-- calculated from data in ref name=Seidelmann2007 -->
| surface_area = 144,798,500&nbsp;км²<br />
0.284 Дэлхий
| volume = 1.6318{{e|11}} км³<br />
0.151 Дэлхий
| mass = 6.4185{{e|23}} кг<br />
0.107 Дэлхий
| density = 3.934 г/см³
| surface_grav = 3.69 [[Хурдатгал|м/с²]]<br />
0.376 ''[[хүндийн хүчний хурдатгал|g]]''
| escape_velocity = 5.027 км/с
| sidereal_day = 1.025&nbsp;957 өдөр<br />
 24.622&nbsp;96 h<ref name=nasa/>
| rot_velocity = 868.22 км/ц (241.17 м/с)
| axial_tilt = 25.19°
| right_asc_north_pole = 21 цаг 10 мин 44 сек<br />
317.681&nbsp;43°
| declination = 52.886&nbsp;50°
| albedo = 0.15 ([[Геометр албедо|геометр]]) эсвэл 0.25 ([[Бондын албедо|бонд]])<ref name="nssdc"/>
| magnitude = +1.8 to −2.91<ref name="nssdc"/>
| angular_size = 3.5—25.1"<ref name="nssdc" />
| temperatures = yes
| temp_name1 = [[Кельвин]]
| min_temp_1 = 186&nbsp;K
| mean_temp_1 = 227&nbsp;K
| max_temp_1 = 268&nbsp;K<ref name=nasa>{{cite web
 | title = Mars: Facts & Figures
 | publisher = NASA
 | url = http://solarsystem.jpl.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mars&Display=Facts&System=Metric
 | accessdate = 2007-03-06 }}</ref>
| temp_name2 = [[Цельс]]
| min_temp_2 = −87&nbsp;°C
| mean_temp_2 = −46&nbsp;°C
| max_temp_2 = −5&nbsp;°C
| atmosphere = yes
| surface_pressure = 0.6–1.0 [[Паскал (нэгж)|кПа]]
| atmosphere_density =
| atmosphere_composition = 95.72% [[Нүүрсхүчлийн хий]]<br />
2.7% [[Азот]]<br />
1.6% [[Аргон]]<br />
0.2% [[Хүчилтөрөгч]]<br />
0.07% [[Нүүрсхүчлийн дан исэл]]<br />
0.03% [[Ус]]ны уур<br />
0.01% [[Азотын исэл]]<br />
2.5 [[Сая тутмын хэсэг|ppm]] [[Неон]]<br />
300 [[Тэрбум тутмын хэсэг|ppb]] [[Криптон]]<br />
130 ppb [[Формальдегид]]<br />
80 ppb [[Ксенон]]<br />
30 ppb [[Озон]]<br />
10 ppb [[Метан]]<br />
}}
'''Ангараг''' нь [[нарны аймаг|нарны аймгийн]] дөрөв дэх [[гараг]] бөгөөд хэмжээгээрээ хоёр дахь жижигхэн гараг юм. Хоёр дагуултай бөгөөд хөрст гараг. Уг гараг нь маш нимгэн [[нүүрсхүчлийн хий]]гээс тогтсон агаар мандалтай. Дэлхийгээс илүү хүйтэн байдаг нь [[Нар]]наас алслагдсан байдагтай холбоотой.  

Уг гаргийн туйлууд дээр нь [[мөс]] (ихэнх нь хуурай мөс) байгааг тогтоосон бөгөөд эрдэмтэд уг гараг дээр эрт үед их хэмжээний [[ус]] байсан гэж үздэг. 2015 онд уг гаргийн гадарга дээр зөвхөн дулааны улиралд урсдаг урсгал ус буйг тогтоосон.
[[Файл:4_Terrestrial_Planets_Size_Comp_True_Color.png|thumb|left|upright=1.5|Нарны аймгийн хөрст гаригууд (зүүн гар талаас):<br />[[Буд]], [[Сугар]], [[Дэлхий]], Ангараг]] 

Ангараг гаргийн радиус нь [[Дэлхий|Дэлхийн]] радиусын хагастай, жин нь 1/10-тэй тэнцэнэ<ref name="nssdc">{{cite web | author=David R. Williams | title=Mars Fact Sheet | work=National Space Science Data Center | publisher=NASA | date=September 1, 2004 | url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html | accessdate=2006-06-24 }}</ref>. Ангараг гаргийн улаан өнгө нь түүний гадаргуу дээр өргөн тархалттай байдаг төмрийн усан исэл буюу [[гематит]]тэй холбоотой<ref name="rust">{{cite web
 | last = Peplow
 | first = Mark
 | title = How Mars got its rust
 | url = http://www.bioedonline.org/news/news-print.cfm?art=953
 | accessdate = 2007-03-10 }}</ref>.

Ангараг гаргийн англи нэр болох ''Mars'' нь [[Ромын бурхад|Ромын дайны бурхны]] нэр юм. Монголчууд "Улаан нүдэн гариг" гэж нэрлэх нь бий.

Ангараг гаргийн усны систем 800 метрийн гүнд оршдог аж. Хамгийн том нуур нь 30 орчим километрийн өргөнтэй гэнэ. Ийм гүнд мөс хайлах боломжгүй гэж мэргэжилтнүүд үзэж байна.

Тиймээс шингэн устай байгаа нь давсны агууламж ихтэй холбоотой байж болзошгүй гэжээ. Өөрөөр хэлбэл, хэт шорвог ус байвал бичил организм усанд байх боломжгүй гэсэн үг юм. 

Ангараг нь [[Дэлхий]]<nowiki/>тэй адил хатуу хөрсөөр хучигдсан гараг бөгөөд татах хүч нь Дэлхийн 40%. Хэдий Дэлхийгээс жижиг боловч далай байхгүй тул Дэлхийн хуурай газрын хэмжээтэй ижил хэмжээний хуурай газартай. 1 тойролт (1 ''sol'') буюу 1 өдөр нь 24 цаг 39 минут 35.244 секунд бөгөөд далий тэнхлэгийн улмаас Ангарагт улирал байдаг.

=== Масс ===
Ангараг нь [[Дэлхий]] болон [[Сугар]] гэсэн адил хатуу хөрст гаргуудтай харьцуулахад жижиг масстай бөгөөд ''Grand tack hypothesis'' онолоор бол [[Бархасбадь]] гараг одоогийн Ангараг гараг байгаа орчимд байхдаа Ангараг гаргийг бүтээхэд оролцох байсан жижиг сансрын биетүүдийг [[Нарны аймаг|нарны аймгаас]] холдуулсны улмаас Ангараг гараг бага масстай буюу бараг "хоосон" болсон байх гэж таамагладаг.

=== Агаар мандал ===
Ангарагийн агаар мандал нь маш нимгэн бөгөөд агаарын даралт нь ойролцоогоор 750 Пк буюу Дэлхийн агаарын даралтын зөвхөн 0.75%-тай нь л тэнцэх аж. Хэдий нимгэн боловч татах хүч нь сул тул агаар мандлын өндөр нь 11 км буюу дэлхийн агаар мандлын өндөр 6км-с өндөр аж. Агаар мандлын 95%-ийг нүүрс хүчил, 3%-ийг нитроген, 1.6%-ийг аргон бүрдүүлнэ.

==Галерей==

[[Файл:PIA15279_3rovers-stand_D2011_1215_D521.jpg|thumb|center|upright=2|[[Ангараг|Ангараг]] гараг дээр 1997 оноос хойш ажиллаж байгаа роботууд: хамгийн жижиг Со-Жорнер робот 1 сар гаруй ажилласан, дунд хэмжээтэй нь Спирит Оппортюнити хоёр 2003 оноос хойш тасралгүй ажиллаж байгаа, том нь болох Сониуч робот 2011 оноос ажиллаж байна.]]

[[File:MarsSunset.jpg|center|thumb|upright=2|Ангараг гараг дээр нар жаргах мөч, Спирит робот 2005-05-19.]]
[[Зураг:MarsPanoramaa.jpg|center|thumb|upright=3|Спирит роботын авсан Ангарагийн дэлгэмэл зураг 2005-11-23]]

==Оппортюнити роботын галерей==
{{Том зураг|Victoria Crater, Cape Verde-Mars.jpg|1500|Оппортюнити роботын Панкамын зураг, солирын мөргөлтийн Викториа тогоо}}
{{Том зураг|Naturaliste crater site A47 cyl-med.jpg|800|360 градус дэлгэмэл зураг}}
{{Том зураг|Erebus 360 L257atc-B652R1.jpg|800|Эрэбус тогоо}}
{{Том зураг|Fram Crater in color.jpg|800|Фрам тогоо}}

== Мөн үзэх ==
* [[Нарны аймаг]]
* [[Одон орон]]
* [[Мягмар гараг]]

== Цахим холбоос ==
* [http://www.worldwindcentral.com/wiki/Mars 3D maps of Mars in NASA World Wind]
* [http://www.google.com/mars/ Google Mars] – Interactive image of Mars
* [http://www.marsgeo.com/ Marsgeo.com] – Mars Rover photos, videos & surface geology
* [http://www.nineplanets.org/mars.html Nine Planets Mars page]
* [http://history.nasa.gov/SP-4212/on-mars.html On Mars: Exploration of the Red Planet 1958–1978] from the NASA History Office.
* [http://www.cato.org/pubs/wtpapers/980815paper.html Martian Law – a CATO white paper]
* [http://www.marsunearthed.com/ Mars Unearthed] – Comparisons of terrains between Earth and Mars
* [https://web.archive.org/web/20130505042300/http://ralphaeschliman.com/id30.htm Ralph Aeschliman's Online Atlas of Mars]
* [http://dualmoments.com/marsrovers/index.html Be on Mars] 
* [https://web.archive.org/web/20090705142931/http://onmars.jpl.nasa.gov/ NASA/JPL OnMars WMS Server for Mars Data] 
* [http://www.lpi.usra.edu/expmars/images.html Exploring Mars: Image Center]
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/3426539.stm BBC News update on Mars Express' findings of polar water ice and water-eroded features on the surface]
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/4285119.stm BBC News Mars pictures reveal frozen sea]
* [https://web.archive.org/web/20100130202708/http://www.space-nasa.com/02-apr-2007-esa-1.html 04/02/07: ESA Prepares for a Human Mission to Mars]

== Эшлэл ==
{{reflist}}

{{Нарны аймаг}}

<!-- interwiki -->

[[Ангилал:Ангараг| ]]
[[Ангилал:Нарны аймгийн гараг]]