Африк хуудасны эх кодыг харах

{{Тив
|Mapa          = Africa (orthographic projection).svg
|Superficie    = 30.221.532
|Población     = ≈ 1,38 тэрбум
|Densidad      = 30,51
|Países        = 55<ref>бүх улсаар хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй [[Бүгд Найрамдах Ардчилсан Арабын Сахар Улс|Баруун Сахар]]ын хамт</ref> 
|Zona horaria  = [[UTC-1]] ([[Кабо-Верде]] - [[UTC+4]] ([[Маврики]], [[Сейшелийн арлууд]])
}}
'''Африк''' тив нь [[Еврази]], [[Америк тив]]ийн дараах дэлхийн гурав дахь том [[тив]] бөгөөд 30,221,532 км² талбайтай ([[дэлхий]]н нийт гадаргуугийн 6.0%, хуурай газрын 20.4% <ref name="Sayre">Sayre, April Pulley. (1999) ''Africa'', Twenty-First Century Books. ISBN 0-7613-1367-2.</ref>). 2021 оны 9-р сарын байдлаар 1,380,000,000 орчим <ref>[http://library.stanford.edu/africa/religion.html "World Population Prospects: The 2004 Revision"] [[НҮБ]] (Department of Economic and Social Affairs, population division)</ref> хүн амтай (дэлхий хүн амын 18,2%), 54 тусгаар [[улс]] оршдог тив юм. Хойд талаараа [[Газар дундын тэнгис]], зүүн хойд талаараа [[Суэцийн суваг]], [[Улаан тэнгис]]ээр, зүүн өмнөд талаараа [[Энэтхэгийн далай]], баруун талаараа [[Атлантын далай]]гаар хүрээлэгдэнэ.

Африк тивийн нийт нутгийн 90% нь ой, цөл бөгөөд үлдэх 10% нь хөдөө аж ахуйд тохиромжтой. Уг тивд [[заан]], [[арслан]], [[анааш]] зэрэг олон ховор зүйл амьтад байх бөгөөд 2,000 гаруй төрлийн загастай. 

Африк [[тив]]д анх [[хүн]] үүссэн гэж зарим судлаачид үздэг.

Африк тивд 54 тусгаар улс, хүлээн зөвшөөрөөгүй 6 улс байдаг. Тэдний ихэнх нь олон жилийн турш Европын улсуудын колони байсан бөгөөд зөвхөн XX зууны 50-60-аад онд тусгаар тогтнолоо олж авч эхэлсэн юм. Үүнээс өмнө зөвхөн [[Египет]] (1922 оноос хойш), [[Этиоп]] (Дундад зууны үеэс), [[Либери]] (1847 оноос хойш), [[Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс|Өмнөд Африк]] (1910 оноос хойш) тусгаар тогтносон байжээ; 

Өмнөд Африк, Өмнөд Родезид (Зимбабве) уугуул иргэдээ ялгаварлан гадуурхсан апартеидын дэглэм 1980, 1990 -ээд он хүртэл үргэлжилсэн ажээ. Өнөөдөр Африкийн олон орныг цагаан арьстнуудыг ялгаварлан гадуурхдаг дэглэмүүд удирддаг. Freedom House судалгааны байгууллагын мэдээлснээр сүүлийн жилүүдэд Африкийн олон оронд (жишээлбэл, [[Нигери]], [[Мавритани]], [[Сенегал]], [[Бүгд Найрамдах Конго Улс|Конго]] (Киншаса), [[Экваторын Гвиней|Экваторын Гвинейд]]) ардчилсан ололт амжилтаасаа авторитаризм руу ухрах хандлага ажиглагдаж байгаа ажээ. 

Тивийн умард хэсэгт Испанийн (Сеута, Мелилла, Канарын арлууд), Португалийн (Мадейра) гэсэн газар нутаг байдаг.

== Улс орнууд ==
 {|<!-- This table keeps maps to the right, to not overlap the
 -- region-table, but it might overlap for some browsers.
 -- DON'T USE "align=right" but use style="float:right" as
 -- the right-side alignment used by infoboxes.
--> width=155px style="float:right; margin-right:0.0em;"
|[[File:Africa-regions.png|thumb|150px|Африкийн бүсчлэл
{{legend|#800080|[[Умард Африк]]}}
{{legend|#ADFF0A|[[Баруун Африк]]}}
{{legend|#A52A2A|[[Төв Африк]]}}
{{legend|#C0C0C0|[[Зүүн Африк]]}}
{{legend|#FF0A0A|[[Өмнөд Африк]]}}]]
|-
|&nbsp;<!--put space to force empty row to appear-->
|-
|&nbsp;
|-
|[[Файл:topography of africa.png|thumb|150px|]]
|-
|[[Файл:Africa satellite orthographic.jpg|thumb|150px|Сансараас авсан зураг.]]
|-
|[[Файл:African continent-en.svg|thumb|150px|]]
|-
|[[File:AfricaCIA-HiRes.jpg|thumb|right|150px|Африк]]
|-
|[[File:Africa ethnic groups 1996.jpg|thumb|150px|Африкийн хэлнүүд:
{{legend|#E6EAAD|[[Afroasiatic languages|Afroasiatic]] (Semitic-Hamitic)}}
{{legend|#8E7D8F|[[Austronesian languages|Austronesian]] (Malay-Polynesian)}}
{{legend|#8A421A|[[Indo-European languages|Indo-European]]}}
{{legend|#DC782D|[[Khoisan languages|Khoisan]]}}
[[Niger-Congo languages|Niger-Congo]]:
{{legend|#A6BE50|[[Bantu languages|Bantu]]}}
{{legend|#E9A96C|Central and Eastern Sudanese}}
{{legend|#51384E|Central Bantoid}}
{{legend|#C96273|Eastern Bantoid}}
{{legend|#A7BC47|Guinean}}
{{legend|#B77B85|[[Mande languages|Mande]]}}
{{legend|#4D7830|Western Bantoid}}
[[Nilo-Saharan languages|Nilo-Saharan]]:
{{legend|#827241|[[Kanuri language|Kanuri]]}}
{{legend|#824240|[[Nilotic languages|Nilotic]]}}
{{legend|#C88C50|[[Songhay languages|Songhai]]}}]]
|-
|-
|}<!--end thumbnails-->
<!--begin country info tables-->
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="border:1px solid #aaa; border-collapse:collapse"
|- bgcolor="#ECECEC"
! Улс орны нэр, [[далбаа]]
! [[Нутаг дэвсгэр]]<br />(км²)
! [[Хүн ам]]<br />(2009 оны тооцоо) <small>except where noted</small>
! [[Хүн амын нягтшил|Нягтшил]]<br />(км²)
! [[Нийслэл]]
|-
| style="background:#eee;" | '''[[Дорнод Африк]]''':
| align="right" style="background:#eee;" | '''6,384,904'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''316,053,651'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''49.5'''
|-
| {{flagicon|Burundi}} [[Бурунди]]
| align="right" | 27,830
| align="right" | 8,988,091
| align="right" | 322.9
| [[Бужумбура]]
|-
| {{flagicon|Comoros}} [[Коморос]]
| align="right" | 2,170
| align="right" | 752,438
| align="right" | 346.7
| [[Морони]]
|-
| {{flagicon|Djibouti}} [[Жибути]]
| align="right" | 23,000
| align="right" | 516,055
| align="right" | 22.4
| [[Жибути хот]]
|-
| {{flagicon|Eritrea}} [[Эритрей]]
| align="right" | 121,320
| align="right" | 5,647,168
| align="right" | 46.5
| [[Асмара]]
|-
| {{flagicon|Ethiopia}} [[Этиоп]]
| align="right" | 1,127,127
| align="right" | 85,237,338
| align="right" | 75.6
| [[Аддис-Абеб хот|Аддис-Абеб]]
|-
| {{flagicon|Kenya}} [[Кени]]
| align="right" | 582,650
| align="right" | 39,002,772
| align="right" | 66.0
| [[Найроби]]
|-
| {{flagicon|Madagascar}} [[Мадагаскар]]
| align="right" | 587,040
| align="right" | 20,653,556
| align="right" | 35.1
| [[Антананариво]]
|-
| {{flagicon|Malawi}} [[Малави]]
| align="right" | 118,480
| align="right" | 14,268,711
| align="right" | 120.4
| [[Лилонгве]]
|-
| {{flagicon|Mauritius}} [[Маврики]]
| align="right" | 2,040
| align="right" | 1,284,264
| align="right" | 629.5
| [[Порт Луи]]
|-
| {{flagicon|Mayotte}} [[Майот]] (Франц)
| align="right" | 374
| align="right" | 223,765
| align="right" | 489.7
| [[Мамудзу]]
|-
| {{flagicon|Mozambique}} [[Мозамбик]]
| align="right" | 801,590
| align="right" | 21,669,278
| align="right" | 27.0
| [[Мапуто]]
|-
| {{flagicon|Réunion}} [[Реюньон]] (Франц)
| align="right" | 2,512
| align="right" | 743,981(2002)
| align="right" | 296.2
| [[Сент-Дени]]
|-
| {{flagicon|Rwanda}} [[Руанда]]
| align="right" | 26,338
| align="right" | 10,473,282
| align="right" | 397.6
| [[Кигали]]
|-
| {{flagicon|Seychelles}} [[Сейшелийн арлууд]]
| align="right" | 455
| align="right" | 87,476
| align="right" | 192.2
| [[Виктори]]
|-
| {{flagicon|Somalia}} [[Сомали]]
| align="right" | 637,657
| align="right" | 9,832,017
| align="right" | 15.4
| [[Могадишу]]
|-
| {{flagicon|Tanzania}} [[Танзани]]
| align="right" | 945,087
| align="right" | 41,048,532
| align="right" | 43.3
| [[Додома]]
|-
| {{flagicon|Uganda}} [[Уганда]]
| align="right" | 236,040
| align="right" | 32,369,558
| align="right" | 137.1
| [[Кампала]]
|-
| {{flagicon|Zambia}} [[Замби]]
| align="right" | 752,614
| align="right" | 11,862,740
| align="right" | 15.7
| [[Лусака]]
|-
| {{flagicon|Zimbabwe}} [[Зимбабве]]
| align="right" | 390,580
| align="right" | 11,392,629
| align="right" | 29.1
| [[Хараре]]
|-
| style="background:#eee;" | '''[[Төв Африк]]''':
| align="right" style="background:#eee;" | '''6,613,253'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''121,585,754'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''18.4'''
|-
| {{flagicon|Angola}} [[Ангол]]
| align="right" | 1,246,700
| align="right" | 12,799,293
| align="right" | 10.3
| [[Луанда]]
|-
| {{flagicon|Cameroon}} [[Камерун]]
| align="right" | 475,440
| align="right" | 18,879,301
| align="right" | 39.7
| [[Яунде]]
|-
| {{flagicon|Central African Republic}} [[Төв Африкийн Бүгд Найрамдах Улс]]
| align="right" | 622,984
| align="right" | 4,511,488
| align="right" | 7.2
| [[Бангүй]]
|-
| {{flagicon|Chad}} [[Чад]]
| align="right" | 1,284,000
| align="right" | 10,329,208
| align="right" | 8.0
| [[Нджамена]]
|-
| {{flagicon|Republic of the Congo}} [[Бүгд Найрамдах Конго Улс|Конго]]
| align="right" | 342,000
| align="right" | 4,012,809
| align="right" | 11.7
| [[Браззавилл]]
|-http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Africa&action=submit
| {{flagicon|Democratic Republic of the Congo}} [[Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс]]
| align="right" | 2,345,410
| align="right" | 68,692,542
| align="right" | 29.2
| [[Киншаса]]
|-
| {{flagicon|Equatorial Guinea}} [[Экваторын Гвиней]]
| align="right" | 28,051
| align="right" | 633,441
| align="right" | 22.6
| [[Малабо]]
|-
| {{flagicon|Gabon}} [[Габон]]
| align="right" | 267,667
| align="right" | 1,514,993
| align="right" | 5.6
| [[Либревилл]]
|-
| {{flagicon|São Tomé and Príncipe}} [[Сан-Томе ба Принсипи]]
| align="right" | 1,001
| align="right" | 212,679
| align="right" | 212.4
| [[Сан Томе]]
|-
| style="background:#eee;" | '''[[Умард Африк]]''':
| align="right" style="background:#eee;" | '''8,533,021'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''211,087,622'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''24.7'''
|-
| {{flagicon|Algeria}} [[Алжир]]
| align="right" | 2,381,740
| align="right" | 34,178,188
| align="right" | 14.3
| [[Алжир (хот)|Алжир]]
|-
| {{flagicon|Egypt}} [[Египет]]
| align="right" | 1,001,450
| align="right" | 82,868,000
| align="right" | 82.9
| [[Кайро]]
|-
| {{flagicon|Libya}} [[Ливи]]
| align="right" | 1,759,540
| align="right" | 6,310,434
| align="right" | 3.6
| [[Триполи, Ливи|Триполи]]
|-
| {{flagicon|Morocco}} [[Марокко]]
| align="right" | 446,550
| align="right" | 35,740,000
| align="right" | 78.0
| [[Рабат]]
|-
| {{flagicon|Sudan}} [[Судан]]
| align="right" | 2,505,810
| align="right" | 41,087,825
| align="right" | 16.4
| [[Хартум]]
|-
| {{flagicon|Tunisia}} [[Тунис]]
| align="right" | 163,610
| align="right" | 10,486,339
| align="right" | 64.1
| [[Тунис (хот)|Тунис]]
|-
| {{flagicon|Western Sahara}} [[Баруун Сахар]]<ref name="Баруун Сахар">НҮБ-ийн 46 гишүүн хүлээн зөвшөөрдөг боловч НҮБ-д элсүүлэгдэж байгаагүй, өмнөд хэсэг нь де факто Мароккогийн захиргаан доор байдаг 1 улс: Баруун Сахарын [[Бүгд Найрамдах Ардчилсан Арабын Сахар Улс]]<br /></ref>
| align="right" | 266,000
| align="right" | 405,210
| align="right" | 1.5
| [[Эль Аюн]]
|-
| colspan=5 | ''Хойд Африк дахь Испани болон Португалын нутаг дэвсгэр'':
|-
| {{flagicon|Canary Islands}} [[Канарын арлууд]] (Испани)<ref>The Spanish [[Canary Islands]], of which [[Las Palmas de Gran Canaria]] are [[Santa Cruz de Tenerife]] are co-capitals, are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to [[Morocco]] and [[Western Sahara]]; population and area figures are for 2001.<br /></ref>
| align="right" | 7,492
| align="right" | 2,154,905
| align="right" | 226.2
| [[Лас Пальмас]],<br />[[Санта Круз де Тенерифе]]
|-
| {{flagicon|Ceuta}} [[Сеута]] (Испани)<ref>The Spanish [[exclave]] of [[Ceuta]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref>
| align="right" | 20
| align="right" | 85,107
| align="right" | 3,575.2
| —
|-
| {{flagicon|Madeira}} [[Мадейра]] (Португал)<ref>The Portuguese [[Мадейра]] are often considered part of Northern Africa due to their relative proximity to Morocco; population and area figures are for 2001.<br /></ref>
| align="right" | 797
| align="right" | 245,000(2001)
| align="right" | 307.4
| [[Фуншал]]
|-
| {{flagicon|Melilla}} [[Мелилья]] (Испани)<ref>The Spanish [[exclave]] of [[Melilla]] is surrounded on land by Morocco in Northern Africa; population and area figures are for 2001.<br /></ref>
| align="right" | 12
| align="right" | 66,411(2001)
| align="right" | 5,534.2
| —
|-
| style="background:#eee;" | '''[[Өмнөд Африк]]''':
| align="right" style="background:#eee;" | '''2,693,418'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''56,406,762 '''
| align="right" style="background:#eee;" | '''20.9'''
|-
| {{flagicon|Botswana}} [[Ботсвана]]
| align="right" | 600,370
| align="right" | 1,990,876
| align="right" | 3.3
| [[Габороне]]
|-
| {{flagicon|Lesotho}} [[Лесото]]
| align="right" | 30,355
| align="right" | 2,130,819
| align="right" | 70.2
| [[Масеру]]
|-
| {{flagicon|Namibia}} [[Намиби]]
| align="right" | 825,418
| align="right" | 2,108,665
| align="right" | 2.6
| [[Виндхук]]
|-
| {{flagicon|South Africa}} [[Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улс]]
| align="right" | 1,219,912
| align="right" | 49,052,489
| align="right" | 40.2
| [[Блумфонтейн]], [[Кейптаун]], [[Преториа]]<ref>[[Блумфонтейн]] шүүх , [[Кейптаун]] хууль тогтоох, [[Преториа]] гүйцэтгэх.<br /></ref>
|-
| {{flagicon|Eswatini}} [[Эсватини]]
| align="right" | 17,363
| align="right" | 1,123,913
| align="right" | 64.7
| [[Мбабане]]
|-
| style="background:#eee;" | '''[[Өрнөд Африк]]''':
| align="right" style="background:#eee;" | '''6,144,013'''
| align="right" style="background:#eee;" | '''296,186,492 '''
| align="right" style="background:#eee;" | '''48.2'''
|-
| {{flagicon|Benin}} [[Бенин]]
| align="right" | 112,620
| align="right" | 8,791,832
| align="right" | 78.0
| [[Порто-Ново]]
|-
| {{flagicon|Burkina Faso}} [[Буркина Фасо]]
| align="right" | 274,200
| align="right" | 15,746,232
| align="right" | 57.4
| [[Уагадугу]]
|-
| {{flagicon|Cape Verde}} [[Кабо-Верде]]
| align="right" | 4,033
| align="right" | 429,474
| align="right" | 107.3
| [[Прайа]]
|-
| {{flagicon|Côte d'Ivoire}} [[Кот-д'Ивуар]]
| align="right" | 322,460
| align="right" | 20,617,068
| align="right" | 63.9
|style="font-size:89%"| [[Абижан]],<ref>[[Ямусукро]] нь албан ёсны нийслэл боловч,  [[Абижан]] нь ''де факто'' .</ref> [[Ямусукро]]
|-
| {{flagicon|Gambia}} [[Гамби]]
| align="right" | 11,300
| align="right" | 1,782,893
| align="right" | 157.7
| [[Банжул]]
|-
| {{flagicon|Ghana}} [[Гана]]
| align="right" | 239,460
| align="right" | 23,832,495
| align="right" | 99.5
| [[Аккра]]
|-
| {{flagicon|Guinea}} [[Гвиней]]
| align="right" | 245,857
| align="right" | 10,057,975
| align="right" | 40.9
| [[Конакри]]
|-
| {{flagicon|Guinea-Bissau}} [[Гвиней-Бисау]]
| align="right" | 36,120
| align="right" | 1,533,964
| align="right" | 42.5
| [[Бисау]]
|-
| {{flagicon|Liberia}} [[Либери]]
| align="right" | 111,370
| align="right" | 3,441,790
| align="right" | 30.9
| [[Монровиа]]
|-
| {{flagicon|Mali}} [[Мали]]
| align="right" | 1,240,000
| align="right" | 12,666,987
| align="right" | 10.2
| [[Бамако]]
|-
| {{flagicon|Mauritania}} [[Мавритан]]
| align="right" | 1,030,700
| align="right" | 3,129,486
| align="right" | 3.0
| [[Нуакшот]]
|-
| {{flagicon|Niger}} [[Нижер]]
| align="right" | 1,267,000
| align="right" | 15,306,252
| align="right" | 12.1
| [[Ниамей]]
|-
| {{flagicon|Nigeria}} [[Нигери]]
| align="right" | 923,768
| align="right" | 149,229,090
| align="right" | 161.5
| [[Абужа]]
|-
| {{flagicon|Saint Helena, Ascension and Tristan da Cunha}} [[Сент Хелена]], [[Тристан да Кунья]] (Нэгдсэн Вант Улс)
| align="right" | 410
| align="right" | 7,637
| align="right" | 14.4
| [[Жэймстаун]]
|-
| {{flagicon|Senegal}} [[Сенегал]]
| align="right" | 196,190
| align="right" | 13,711,597
| align="right" | 69.9
| [[Дакар]]
|-
| {{flagicon|Sierra Leone}} [[Сьерра Леон]]
| align="right" | 71,740
| align="right" | 6,440,053
| align="right" | 89.9
| [[Фритаун]]
|-
| {{flagicon|Togo}} [[Того]]
| align="right" | 56,785
| align="right" | 6,019,877
| align="right" | 106.0
| [[Ломе]]
|- style=" font-weight:bold; "
| Африк Нийт
| align="right" style="background:#eee;"| 30,368,609
| align="right" style="background:#eee;"| 1,001,320,281
| align="right" style="background:#eee;"| 33.0
|}

==Түүх==

===Европын колоничлол===
[[File:Colonial Africa 1913 map.svg|thumb|1913 он
{{Legend|#f7fab2|Бельги}}
{{Legend|#bbfdd9|Герман}}
{{Legend|#eaaff7|Испани}}
{{Legend|#b6e3fc|Франц}}
{{Legend|#fbc5c0|Их Британи}}
{{Legend|#d2f89b|Итали}}
{{Legend|#c0a6f2|Португал}}
{{Legend|#f6f6f6|Тусгаар улс орнууд}}
]]

== Эшлэл ==
{{reflist}}

{{зай авах}}
{{Хөтлөгч хуудас-Тив}}

[[Ангилал:Африк| ]]
[[Ангилал:Тив]]