Болгар хэл хуудасны эх кодыг харах

{{short description|Өмнөд Слав хэл}}
{{distinguish|text=[[Булгар хэл]]}}
{{Инфобокс хэл
| name             = Болгар хэл
| nativename       = {{Nobold|български език}}
| image            = 
| pronunciation    = {{transl|bg|bŭlgarski}} [ˈbɤɫɡɐrski]
| states           = {{Plainlist|
* [[Болгар]] 
* [[Умард Македон]]<ref>Loring M. Danforth, The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, 1995, Princeton University Press, p.65 , {{ISBN|0-691-04356-6}}</ref><ref>{{Cite book |last=Djokić |first=Dejan |url=https://books.google.com/books?id=ZMyZdvTympMC&dq=Djoki%C4%87,+Dejan+(2003).+Yugoslavism:+Histories+of+a+Failed+Idea&pg=PA1 |title=Yugoslavism: Histories of a Failed Idea, 1918-1992 |date=2003 |publisher=Hurst |isbn=978-1-85065-663-0 |page=122|quote=Ийм бодлого хэрэгжүүлснээр Югославын шинэ эрх баригчид хүн амын дийлэнх нь Болгарыг дэмжигч үзлийг үндсэндээ даван туулж, 1948 онд Болгартай хагаралдсаныг даван туулж чадсан. Үүний үр дүнд Македончуудын дунд Болгарыг дэмжигчид хатуу хэлмэгдүүлэлтэд өртсөн. Гэсэн хэдий ч Коммунист Югославын амьдралын туршид хааяа шүүх хурал үргэлжилсээр байсан ч ихэнх нь 1940-д оны сүүл үед болсон. Шинэ эрх баригчид 1990-д оны эхээр Югослав задран унасан үед Македон, Болгар хоёрын хооронд байгаа ялгаан дээр үндэслэн үндэсний өвөрмөц ухамсрыг бий болгож чадсан юм.<sup>18</sup> Дайны өмнөх хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй цөөнхийн статустай, Сербийн уусгах оролдлоготой байдлаас Македончууд Югославын холбоо/конфедерацийн бүрэлдэхүүнд бие даасан эрх мэдэл бүхий бүгд найрамдах улсад дийлэнх олонх байсан нөхцөл байдал руу шилжсэн нь илт сонирхол татсан...<br> ''18 Гэсэн хэдий ч өнөөдөр Македон улсад Болгар гэж өөрийгоо тодорхойлсон хүмүүс хэвээр байна. Хүн ам нь илүү чөлөөтэй байсан, тооллогоор 3000-4000 Болгарчуудын дийлэнх нь оршин суудаг Струмица бүс нутгийг эс тооцвол Болгарын онцлогийг тунхаглахыг хориглосон коммунист Югославаас бага байсан ч Македон тэдэнд дайсагналцсан хэвээр байна. Үргэлжлүүлэн дайсагналцаж буй жишээ нь: 1994 оны 1-р сард Дээд шүүх Илья Илижевски тэргүүтэй Болгарыг дэмжигч Нумапын эрхийг хамгаалах намыг хориглож, Болгарыг дэмжигч өөр бүлэглэлийг Охрид бүртгэхээс татгалзсан болон бусад дарамт шахалт үзүүлэв.''}}</ref>
* [[Украин]] 
* [[Молдав]] 
* [[Румын]] 
* [[Унгар]] 
* [[Серби]] 
* [[Косово]] 
* [[Албани]]<ref name="Bulgarians in Albania">{{cite web |url=http://www.omda.bg/BULG/news/Bulgaria%20news/Bulgaria_Albania.htm |title=Bulgarians in Albania |website=Omda.bg |access-date=23 April 2008 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080504035012/http://www.omda.bg/BULG/news/Bulgaria%20news/Bulgaria_Albania.htm |archive-date=4 May 2008}}</ref> 
* [[Грек]] 
* [[Турк]] 
}}
| ethnicity        = [[Болгарчууд]]
| speakers         = Болгард [[Төрөлх хэл|Төрөлх]]: 7.6 сая
| date             = 2011 тооллого
| ref              = <ref name="2011Census"/>
| speakers2        = [[Төрөлх хэл|Төрөлх]] + [[хоёрдогч хэл|Хоёрдогч]]: {{circa|10 сая}} (2023)<ref name=e26>{{e26|bul}}</ref>
| speakers_label   = Ярилцагчид
| familycolor      = Энэтхэг-Европ
| fam2             = [[Балт-Слав хэлнүүд|Балт-Слав]]
| fam3             = [[Слав хэлнүүд|Слав]]
| fam4             = [[Өмнөд Слав хэлнүүд|Өмнөд Слав]]
| fam5             = [[Зүүн Өмнөд Слав хэлнүүд|Зүүн Өмнөд Слав]]
| ancestor         = [[Прото Энэтхэг-Европ хэл|Прото Энэтхэг-Европ]]
| ancestor2        = [[Прото-Балт-Слав хэл|Прото-Балт-Слав]]
| ancestor3        = [[Прото-Слав хэл|Прото-Слав]]
| ancestor4        = [[Хуучин Слав хэл|Хуучин Болгар]]
| ancestor5        = [[Дундад Болгар хэл|Дундад Болгар]]
| dia1             = '''Зүүн Болгар'''
| script           = {{ubl|[[Кирилл үсэг|Кирилл]] ([[Болгар цагаан толгой]], 893 оноос)|[[Латин бичиг|Латин]] ([[Банат Болгар аялгуу#Цагаан толгой|Банат Болгар цагаан толгой]]) <small>([[Банат Болгар аялгуу]])</small>|[[Болгар брайл үсэг]]}}
| nation           = {{ubl|{{flag|Болгар}}|{{flag|Европын Холбоо}}}}
| minority         = {{Plainlist|
* {{flag|Албани}}
* {{flag|Молдав}}
* {{flag|Румын}}<ref>{{Cite book|last=Frawley|first=William|url=https://books.google.com/books?id=sl_dDVctycgC|title=International Encyclopedia of Linguistics|date=2003|publisher=Oxford University Press, USA|isbn=978-0-19-513977-8|pages=83|language=en}}</ref>
* {{flag|Серби}}
* {{flag|Турк}}<ref name=Bayır2013>{{Cite book |last=Байыр |first=Деръя |title=Туркийн хууль дахь цөөнх ба үндсэрхэг үзэл |date=2013 |publisher=[[Ashgate Publishing]] |isbn=978-1-4094-7254-4 |series=Соёлын олон талт байдал ба хууль |location=Farnham|url=https://www.academia.edu/37557239| pages=88, 203–204}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Токташ |first1=Шуле |last2=Араш |first2=Булент |date=2009 |title=ЕХ ба Турк дахь цөөнхийн эрх |url=https://www.jstor.org/stable/25655744 |journal=Political Science Quarterly |volume=124 |issue=4 |pages=697–720 |doi=10.1002/j.1538-165X.2009.tb00664.x |jstor=25655744 |issn=0032-3195}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Кёксал |first=Ёнжа |date=2006 |title=Болгар, Турк дахь цөөнхийн бодлого: Үндэстнийг тодорхойлох тэмцэл |url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14683850601016390 |journal=Southeast European and Black Sea Studies |language=en |volume=6 |issue=4 |pages=501–521 |doi=10.1080/14683850601016390 |s2cid=153761516 |issn=1468-3857}}</ref><ref name=Özlem2019>{{Cite journal |first=Кадер |last=Озлем |date=2019 |title=Истанбулын Болгарчуудыг Туркийн "Үл үзэгдэх цөөнх" гэсэн үнэлгээ |url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=802933 |journal=Turan-Sam |language=English |volume=11 |issue=43 |pages=387–393 |issn=1308-8041}}</ref>
* {{flag|Украин}}
* {{flag|Унгар}}<ref>{{cite web|url=http://languagecharter.eokik.hu/sites/StatesParties/Hungary.htm |title=Implementation of the Charter in Hungary|work=Database for the European Charter for Regional or Minority Languages|publisher=Public Foundation for European Comparative Minority Research|access-date=16 June 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140227004902/http://languagecharter.eokik.hu/sites/StatesParties/Hungary.htm|archive-date=27 February 2014}}</ref> 
* {{flag|Чех}}<ref>{{cite web|url=http://www.vlada.cz/assets/ppov/rnm/dokumenty/mezinarodni-dokumenty/duvodova_zprava_vlada_2005.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714223714/http://www.vlada.cz/assets/ppov/rnm/dokumenty/mezinarodni-dokumenty/duvodova_zprava_vlada_2005.pdf |archive-date=2014-07-14 |url-status=live |title=Národnostní menšiny v České republice a jejich jazyky|trans-title=Чех улсын үндэсний цөөнх ба тэдний хэл|publisher=Бүгд Найрамдах Чех Улсын Засгийн газар|page=2|quote=Podle čl. 3 odst. 2 Statutu Rady je jejich počet 12 a jsou uživateli těchto menšinových jazyků: ..., srbština a ukrajinština|language=cs}}</ref> 
}}
| agency           = Болгарын Шинжлэх Ухааны Академийн дэргэдэх [[Болгар хэлний хүрээлэн]]
| iso1             = bg
| iso2             = bul
| iso3             = bul
| glotto           = bulg1262
| glottorefname    = Bulgarian
| lingua           = 53-AAA-hb < [[South Slavic languages|53-AAA-h]]
| map              = Distribution of Bulgarian Speakers.png
| mapcaption       = Болгар хэлний ертөнц:{{imagefact|date=April 2021}} {{Legend|#0080FF|Болгар хэл олонхын хэл байдаг бүс нутаг}} {{Legend|#88C4FF|Болгар хэл нь цөөнхийн хэл байдаг бүс нутгууд}}
| notice           = IPA
| dia2             = [[Болгар хэлний Балкан аялгуу|Балкан]]<br>
[[Руп аялгууд|Руп]]<br>[[Мизийн аялгууд|Миз]]
| dia3             = '''Баруун Болгар'''
| dia4             = [[Баруун хойд Болгар хэлний аялгуу|Баруун хойд]]<br>[[Баруун өмнөд Болгар хэлний аялгуу|Баруун өмнөд]]<br>[[Шилжилтийн Болгар хэлний аялгуу|Шилжилтийн]]
}}

Дорно өмнө Европт оршдог [[Болгар]] улсад голлон суурьшдаг [[Болгар угсаатан|Болгар]] угсаатны эх хэлийг '''Болгар хэл''' (болгараар ''български език'')  гэдэг. Болгар хэл нь [[Слав төрлийн хэлнүүд|Слав төрлийн]] [[хэл]] юм. Харилцаа хамаарлаараа [[Энэтхэг-Европ хэлний язгуур|Энэтхэг-Европ]] язгуур, [[Балт-Слав төрлийн хэлнүүд|Балт-Слав]] төрөл, [[Слав хэлнүүд|Слав]] салаа, [[Урд Слав хэлний бүлэг|Урд Слав]] бүлэг, түүн доторх зүүн хэсэгт [[Македон хэл]]ний хамтаар харьяалагдана.<ref>Англи хэлний Википедиагаас</ref>

Болгар хэл нь Болгар улсад албан ёсоор хэрэглэгдддэг. Дэлхий даяар 9<ref>{{cite web | last = Lewis| first = M. Paul (ed.) | year = 1986–2009| url = http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bul | title = Bulgarian | work = Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition | publisher = SIL International | accessdate = 10 march 2010 | ref = harv}}</ref>-12 сая<ref name="Bulgarian language">{{cite web| url = http://www.omniglot.com/writing/bulgarian.htm
| title = Bulgarian language | work = Omniglot-Writing systems&Languages of the World| accessdate = 17 октомври 2010 | ref = harv}}</ref><ref name="The Bulgarian language">{{cite web| url =http://www.kwintessential.co.uk/language/about/bulgarian.html
 | title = The Bulgarian language | work = Kwintessential| accessdate = 17 октомври 2010 | ref = harv}}</ref><ref name="The languages spoken in Bulgaria">{{cite web| url =http://www.spainexchange.com/guide/BG-language.htm
 | title = The languages spoken in Bulgaria| work = Spainexchange| accessdate = 17 октомври 2010 | ref = harv}}</ref><ref name="Language of Bulgaria">{{cite web| url = http://www.europe-cities.com/en/666/bulgaria/history/language/| title = Language of Bulgaria| work = Europecities| accessdate = 17 октомври 2010| ref = harv}}{{Dead link|date=Арван нэгдүгээр сар 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="English to Bulgarian Translation">{{cite web| url = http://www.thetranslationpeople.com/our-languages/english-to-bulgarian-translation.html| title = English to Bulgarian Translation| work = Bulgarian translation| accessdate = 18 октомври 2010 | ref = harv}}</ref><ref name="Bulgarian for beginners">{{cite web| url = http://www.unilang.org/course.php?res=60| title = Bulgarian for beginners| work = Bulgarian is a Southern Slavic language with approximately 12 million speakers in many countries.| accessdate = 18 октомври 2010 | ref = harv}}</ref> хүн тус хэлийг гаргуун сайн мэддэг гэх баримжаа байна.

== Зүүлт ==
{{reflist}}

== Цахим холбоос ==
* [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=bul Болгар хэлний] талаар ''Ethnologue''-ийн танилцуулга (англи хэлээр)

[[Ангилал:Дан ганц хэл]]
[[Ангилал:Европын Холбооны албаны хэл]]
[[Ангилал:Болгар хэл| ]]
[[Ангилал:Славян хэлнүүд]]
[[Ангилал:Балканы хэлний холбоо]]