Болгар хэл

Болгар хэл
Болгар хэл
български език
Өөрийн нэр	bŭlgarski [ˈbɤɫɡɐrski]
Тархалт	Болгар; Умард Македон; Украин; Молдав; Румын; Унгар; Серби; Косово; Албани; Грек; Турк;
Угсаатан	Болгарчууд
Ярилцагчид	Болгард Төрөлх: 7.6 сая (2011 тооллого); Төрөлх + Хоёрдогч: c. 10 сая (2023)
Хэлний ангилал	Энэтхэг-Европ Балт-Слав Слав Өмнөд Слав Зүүн Өмнөд Слав Болгар хэл; ; ; ; ;
Эрт хэлбэр	Прото Энэтхэг-Европ Прото-Балт-Слав Прото-Слав Хуучин Болгар Дундад Болгар ; ; ; ;
Аялга	Зүүн Болгар; Балкан; ; Руп; Миз Баруун Болгар; Баруун хойд; Баруун өмнөд; Шилжилтийн;
Бичгийн систем	Кирилл (Болгар цагаан толгой, 893 оноос); Латин (Банат Болгар цагаан толгой) (Банат Болгар аялгуу); Болгар брайл үсэг;
Албан ёсны хэрэглээ
Улс	Болгар; Европын Холбоо;
Орон нутаг	Албани; Молдав; Румын; Серби; Турк; Украин; Унгар; Чех;
Тохируулагч; байгууллага	Болгарын Шинжлэх Ухааны Академийн дэргэдэх Болгар хэлний хүрээлэн
Томьёолбор
ISO 639-1	bg
ISO 639-2	bul
ISO 639-3	bul
Глоттолог	bulg1262
Linguasphere	53-AAA-hb < 53-AAA-h
	Болгар хэлний ертөнц:Загвар:Imagefact Болгар хэл олонхын хэл байдаг бүс нутаг Болгар хэл нь цөөнхийн хэл байдаг бүс нутгууд
	IPA авианы тэмдэгт орсон болно. Тохиромжтой үзүүлэх дэмжлэггүйгээр та Юникод тэмдэгтүүдийн оронд асуултын тэмдэг, хайрцаг эсвэл бусад тэмдэгтүүдийг харах магадлалтай.

Дорно өмнө Европт оршдог Болгар улсад голлон суурьшдаг Болгар угсаатны эх хэлийг Болгар хэл (болгараар български език) гэдэг. Болгар хэл нь Слав төрлийн хэл юм. Харилцаа хамаарлаараа Энэтхэг-Европ язгуур, Балт-Слав төрөл, Слав салаа, Урд Слав бүлэг, түүн доторх зүүн хэсэгт Македон хэлний хамтаар харьяалагдана.^[13]

Болгар хэл нь Болгар улсад албан ёсоор хэрэглэгдддэг. Дэлхий даяар 9^[14]-12 сая^[15]^[16]^[17]^[18]^[19]^[20] хүн тус хэлийг гаргуун сайн мэддэг гэх баримжаа байна.

Зүүлт

↑ Loring M. Danforth, The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, 1995, Princeton University Press, p.65 , ISBN 0-691-04356-6
↑ Djokić, Dejan (2003). Yugoslavism: Histories of a Failed Idea, 1918-1992. Hurst. p. 122. ISBN 978-1-85065-663-0. Ийм бодлого хэрэгжүүлснээр Югославын шинэ эрх баригчид хүн амын дийлэнх нь Болгарыг дэмжигч үзлийг үндсэндээ даван туулж, 1948 онд Болгартай хагаралдсаныг даван туулж чадсан. Үүний үр дүнд Македончуудын дунд Болгарыг дэмжигчид хатуу хэлмэгдүүлэлтэд өртсөн. Гэсэн хэдий ч Коммунист Югославын амьдралын туршид хааяа шүүх хурал үргэлжилсээр байсан ч ихэнх нь 1940-д оны сүүл үед болсон. Шинэ эрх баригчид 1990-д оны эхээр Югослав задран унасан үед Македон, Болгар хоёрын хооронд байгаа ялгаан дээр үндэслэн үндэсний өвөрмөц ухамсрыг бий болгож чадсан юм.¹⁸ Дайны өмнөх хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй цөөнхийн статустай, Сербийн уусгах оролдлоготой байдлаас Македончууд Югославын холбоо/конфедерацийн бүрэлдэхүүнд бие даасан эрх мэдэл бүхий бүгд найрамдах улсад дийлэнх олонх байсан нөхцөл байдал руу шилжсэн нь илт сонирхол татсан...
18 Гэсэн хэдий ч өнөөдөр Македон улсад Болгар гэж өөрийгоо тодорхойлсон хүмүүс хэвээр байна. Хүн ам нь илүү чөлөөтэй байсан, тооллогоор 3000-4000 Болгарчуудын дийлэнх нь оршин суудаг Струмица бүс нутгийг эс тооцвол Болгарын онцлогийг тунхаглахыг хориглосон коммунист Югославаас бага байсан ч Македон тэдэнд дайсагналцсан хэвээр байна. Үргэлжлүүлэн дайсагналцаж буй жишээ нь: 1994 оны 1-р сард Дээд шүүх Илья Илижевски тэргүүтэй Болгарыг дэмжигч Нумапын эрхийг хамгаалах намыг хориглож, Болгарыг дэмжигч өөр бүлэглэлийг Охрид бүртгэхээс татгалзсан болон бусад дарамт шахалт үзүүлэв.
↑ "Bulgarians in Albania". Omda.bg. Эх хувилбараас архивласан: 4 May 2008. Татаж авсан: 23 April 2008.
↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 2011Census
↑ Загвар:E26
↑ Frawley, William (2003). International Encyclopedia of Linguistics (англи хэлээр). Oxford University Press, USA. p. 83. ISBN 978-0-19-513977-8.
↑ Байыр, Деръя (2013). Туркийн хууль дахь цөөнх ба үндсэрхэг үзэл. Соёлын олон талт байдал ба хууль. Farnham: Ashgate Publishing. pp. 88, 203–204. ISBN 978-1-4094-7254-4.
↑ Токташ, Шуле; Араш, Булент (2009). "ЕХ ба Турк дахь цөөнхийн эрх". Political Science Quarterly. 124 (4): 697–720. doi:10.1002/j.1538-165X.2009.tb00664.x. ISSN 0032-3195. JSTOR 25655744.
↑ Кёксал, Ёнжа (2006). "Болгар, Турк дахь цөөнхийн бодлого: Үндэстнийг тодорхойлох тэмцэл". Southeast European and Black Sea Studies (англи хэлээр). 6 (4): 501–521. doi:10.1080/14683850601016390. ISSN 1468-3857. S2CID 153761516.
↑ Озлем, Кадер (2019). "Истанбулын Болгарчуудыг Туркийн "Үл үзэгдэх цөөнх" гэсэн үнэлгээ". Turan-Sam (English хэлээр). 11 (43): 387–393. ISSN 1308-8041.{{cite journal}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
↑ "Implementation of the Charter in Hungary". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Эх хувилбараас архивласан: 27 February 2014. Татаж авсан: 16 June 2014.
↑ "Národnostní menšiny v České republice a jejich jazyky" [Чех улсын үндэсний цөөнх ба тэдний хэл] (PDF) (чех хэлээр). Бүгд Найрамдах Чех Улсын Засгийн газар. p. 2. Архивласан (PDF) огноо 2014-07-14. Podle čl. 3 odst. 2 Statutu Rady je jejich počet 12 a jsou uživateli těchto menšinových jazyků: ..., srbština a ukrajinština
↑ Англи хэлний Википедиагаас
↑ Lewis, M. Paul (ed.) (1986–2009). "Bulgarian". Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. SIL International. Татаж авсан: 10 march 2010. {{cite web}}: |first= has generic name (help); Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)
↑ "Bulgarian language". Omniglot-Writing systems&Languages of the World. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)
↑ "The Bulgarian language". Kwintessential. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)
↑ "The languages spoken in Bulgaria". Spainexchange. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)
↑ "Language of Bulgaria". Europecities. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)^{[permanent dead link]}
↑ "English to Bulgarian Translation". Bulgarian translation. Татаж авсан: 18 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)
↑ "Bulgarian for beginners". Bulgarian is a Southern Slavic language with approximately 12 million speakers in many countries. Татаж авсан: 18 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)

Цахим холбоос

Болгар хэлний талаар Ethnologue-ийн танилцуулга (англи хэлээр)

[1] Loring M. Danforth, The Macedonian Conflict: Ethnic Nationalism in a Transnational World, 1995, Princeton University Press, p.65 , ISBN 0-691-04356-6

[2] Djokić, Dejan (2003). Yugoslavism: Histories of a Failed Idea, 1918-1992. Hurst. p. 122. ISBN 978-1-85065-663-0. Ийм бодлого хэрэгжүүлснээр Югославын шинэ эрх баригчид хүн амын дийлэнх нь Болгарыг дэмжигч үзлийг үндсэндээ даван туулж, 1948 онд Болгартай хагаралдсаныг даван туулж чадсан. Үүний үр дүнд Македончуудын дунд Болгарыг дэмжигчид хатуу хэлмэгдүүлэлтэд өртсөн. Гэсэн хэдий ч Коммунист Югославын амьдралын туршид хааяа шүүх хурал үргэлжилсээр байсан ч ихэнх нь 1940-д оны сүүл үед болсон. Шинэ эрх баригчид 1990-д оны эхээр Югослав задран унасан үед Македон, Болгар хоёрын хооронд байгаа ялгаан дээр үндэслэн үндэсний өвөрмөц ухамсрыг бий болгож чадсан юм.¹⁸ Дайны өмнөх хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй цөөнхийн статустай, Сербийн уусгах оролдлоготой байдлаас Македончууд Югославын холбоо/конфедерацийн бүрэлдэхүүнд бие даасан эрх мэдэл бүхий бүгд найрамдах улсад дийлэнх олонх байсан нөхцөл байдал руу шилжсэн нь илт сонирхол татсан...
18 Гэсэн хэдий ч өнөөдөр Македон улсад Болгар гэж өөрийгоо тодорхойлсон хүмүүс хэвээр байна. Хүн ам нь илүү чөлөөтэй байсан, тооллогоор 3000-4000 Болгарчуудын дийлэнх нь оршин суудаг Струмица бүс нутгийг эс тооцвол Болгарын онцлогийг тунхаглахыг хориглосон коммунист Югославаас бага байсан ч Македон тэдэнд дайсагналцсан хэвээр байна. Үргэлжлүүлэн дайсагналцаж буй жишээ нь: 1994 оны 1-р сард Дээд шүүх Илья Илижевски тэргүүтэй Болгарыг дэмжигч Нумапын эрхийг хамгаалах намыг хориглож, Болгарыг дэмжигч өөр бүлэглэлийг Охрид бүртгэхээс татгалзсан болон бусад дарамт шахалт үзүүлэв.

[Bulgarians_in_Albania-3] "Bulgarians in Albania". Omda.bg. Эх хувилбараас архивласан: 4 May 2008. Татаж авсан: 23 April 2008.

[2011Census-4] Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 2011Census

[e26-5] Загвар:E26

[6] Frawley, William (2003). International Encyclopedia of Linguistics (англи хэлээр). Oxford University Press, USA. p. 83. ISBN 978-0-19-513977-8.

[Bayır2013-7] Байыр, Деръя (2013). Туркийн хууль дахь цөөнх ба үндсэрхэг үзэл. Соёлын олон талт байдал ба хууль. Farnham: Ashgate Publishing. pp. 88, 203–204. ISBN 978-1-4094-7254-4.

[8] Токташ, Шуле; Араш, Булент (2009). "ЕХ ба Турк дахь цөөнхийн эрх". Political Science Quarterly. 124 (4): 697–720. doi:10.1002/j.1538-165X.2009.tb00664.x. ISSN 0032-3195. JSTOR 25655744.

[9] Кёксал, Ёнжа (2006). "Болгар, Турк дахь цөөнхийн бодлого: Үндэстнийг тодорхойлох тэмцэл". Southeast European and Black Sea Studies (англи хэлээр). 6 (4): 501–521. doi:10.1080/14683850601016390. ISSN 1468-3857. S2CID 153761516.

[Özlem2019-10] Озлем, Кадер (2019). "Истанбулын Болгарчуудыг Туркийн "Үл үзэгдэх цөөнх" гэсэн үнэлгээ". Turan-Sam (English хэлээр). 11 (43): 387–393. ISSN 1308-8041.{{cite journal}}: CS1 maint: unrecognized language (link)

[11] "Implementation of the Charter in Hungary". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Эх хувилбараас архивласан: 27 February 2014. Татаж авсан: 16 June 2014.

[12] "Národnostní menšiny v České republice a jejich jazyky" [Чех улсын үндэсний цөөнх ба тэдний хэл] (PDF) (чех хэлээр). Бүгд Найрамдах Чех Улсын Засгийн газар. p. 2. Архивласан (PDF) огноо 2014-07-14. Podle čl. 3 odst. 2 Statutu Rady je jejich počet 12 a jsou uživateli těchto menšinových jazyků: ..., srbština a ukrajinština

[13] Англи хэлний Википедиагаас

[14] Lewis, M. Paul (ed.) (1986–2009). "Bulgarian". Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. SIL International. Татаж авсан: 10 march 2010. {{cite web}}: |first= has generic name (help); Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)

[Bulgarian_language-15] "Bulgarian language". Omniglot-Writing systems&Languages of the World. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)

[The_Bulgarian_language-16] "The Bulgarian language". Kwintessential. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)

[The_languages_spoken_in_Bulgaria-17] "The languages spoken in Bulgaria". Spainexchange. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)

[Language_of_Bulgaria-18] "Language of Bulgaria". Europecities. Татаж авсан: 17 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)^{[permanent dead link]}

[English_to_Bulgarian_Translation-19] "English to Bulgarian Translation". Bulgarian translation. Татаж авсан: 18 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)

[Bulgarian_for_beginners-20] "Bulgarian for beginners". Bulgarian is a Southern Slavic language with approximately 12 million speakers in many countries. Татаж авсан: 18 октомври 2010. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |ref=harv (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]