Румын

Румын
*România* (Румын)
Румын România (Румын)
	Төрийн далбаа Сүлд
	Төрийн дуулал: "Deșteaptă-te, române!"; ("Румынчууд аа, сэрцгээ!");
	Румын улсын байршил (хар ногоон) – Европ (ногоон & хар саарал); – Европын Холбоо (ногоон) – [Legend]
Нийслэл ба томоохон хот	Бухарест; 44°25′N 26°06′E / 44.417°N 26.100°E
Албан ёсны хэл	Румын хэл
Зөвшөөрөгдсөн цөөнхийн; хэл	Жагсаалт: Албани хэл ; Армени хэл ; Болгар хэл ; Герман хэл ; Грек хэл ; Идиш хэл ; Итали хэл ; Македон хэл ; Орос хэл ; Польш хэл ; Русин хэл ; Серби хэл ; Словак хэл ; Татар хэл ; Турк хэл ; Украин хэл ; Унгар хэл ; Хорват хэл ; Цыган хэл ; Чех хэл ;
Угсаатны бүлгүүд (2021)	89.3% Румынчууд ; 6.0% Унгарчууд‎ ; 3.4% Цыган ; 1.2% Бусад ;
Шашин (2021)	84.8% Христ 73.4% Румыны Ортодокс; 6.2% Протестант; 4.5% Католик; 0.7% Бусад урсгал; ; ; 9% Мэдээллээгүй/Шашингүй ; 5% Мэдээлэлгүй ; 0.5% Бусад ;
Ард түмний нэршил	Румынчууд
Төр засаг	Нэгдмэл хагас-ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Клаус Йоханнис
• Ерөнхий Сайд	Марчел Чолаку
Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
• Дээд танхим	Сенат
• Доод танхим	Төлөөлөгчдийн танхим
Түүх
• Валлахи	1330
• Молдав	1346
• Жижиг холбоо	1 сарын 24, 1859
• Османы эзэнт гүрнээс Де-юре тусгаар тогтнов	1877/1878 оны 5 сарын 9
• Их Холбоо	1918/1921 оны 12 сарын 1
• Цэргийн дарангуйлал	1941
• Коммунист Румын	12 сарын 30% 1947
• НҮБ-д элсэв	12 сарын 14, 1955
• Одоогийн засаглалын хэлбэр	12 сарын 27, 1989
• Үндсэн хуулиа баталсан	12 сарын 8, 1991
• Европын Холбоонд нэгдэв	1 сарын 1, 2007
Газар нутаг
• Нийт	238,397 км2 (81)
• Усны эзлэх талбай (%)	3
Хүн ам
• 2023 тооцоо	▲19,892,812 (63)
• 2021 тооллого	19,053,815
• Нягтаршил	79.9/км2 (136)
ДНБ (ХАЧП)	2023 тооцоо
• Нийт	▲ $783.903 тэрбум (35)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $41,633 (47)
ДНБ (нэрлэсэн)	2023 тооцоо
• Нийт	▲ $348.902 тэрбум (45)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $18,530 (54)
ОТББИ (2021)	▲ 34.3; дундаж
ХХИ (2021)	▼ 0.821; маш өндөр · 53
Мөнгөний нэгж	Румын лей (RON)
Цагийн бүс	UTC+2 (ЗЕЦ)
• Зуны цаг (ЗЦ)	UTC+3 (ЗЕЗЦ)
Огнооны формат	өө.сс.жжжж (МЭ)
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+40
ISO 3166 код	RO
Домэйн нэр	.roa
	Европын Холбооны бусад гишүүн орнуудтай хамт .eu домэйныг мөн ашигладаг.;

Румын нь Зүүн Европ, Зүүн Өмнөд Европ болон Төв Европын заагт орших улс юм. Баруун урд талаараа Серби, баруун талаараа Унгар, хойд талаараа Украин, зүүн хойд талаараа Молдав, өмнө талаараа Болгар улсуудтай хиллэх бөгөөд зүүн талаараа Хар тэнгис ээр хүрээлэгдэнэ. Нийслэл нь Бухарест хот. 2022 оны байдлаар 19 орчим сая хүн амтай улс.

Зүүн Европын слав гаралтай улсууд дунд орших Ром гаралтай улс бөгөөд цорын ганц албан ёсны хэл нь румын хэл юм. Үнэн алдартны шашны нөлөө ихтэй.

Төрийн далбаа нь Чадын төрийн далбаатай андуурагдах тохиолдол их байдаг ч Румыны төрийн далбааны цэнхэр өнгө нь арай бүдэг юм. 1989 онд ардчилсан системд шилжих хүртэл төрийн далбааны голд нь тэр үеийн төрийн сүлд нь дүрслэгдсэн байдаг байв.

Нэршил

Албан ёсны нэр нь румын хэлээр Romвnia, монгол хэлээр Румын гэдэг.

Уг нэр нь "Ромчуудын нутаг" хэмээх утгатай. Хуучин нэрүүдийг нь доор оруулав:

1947-1965 Бүгд Найрамдах Румын Ард Улс
1965-1989 Бүгд Найрамдах Социалист Румын Улс
1989- Румын Улс

Түүх

^{Энэ хэсэг хэт богино байна. Үүнийг өргөжүүлж Википедиад туслаарай.}

Үндсэн өгүүлэл: Румыны түүх

Мөн Молдавын түүхийг үзнэ үү.

Эрт цагт дакичууд Румыны нутагт оршин суудаг байв. Улмаар Ромын эзэнт гүрний мэдэлд багтсанаар Румын хэмээх нэр үүсчээ.

Засаг захиргааны хуваарь

Румын засаг захиргааны хувьд 41 тойрог, 1 нийслэл (Бухарест)-д хуваагдана.

Бухарест

Дробета Турну Северин

Украин

Унгар

Молдав

Украин

Болгар

Серби

Хар тэнгис

Румыны бүх тойргийн төв ба Бухарестын газрын зураг

Газар зүй

Серби, Болгар улстай хиллэх хил нь ерөнхийдөө Дунай мөрний дагуу байдаг. Молдавтай хиллэх хил болох Прут гол нь Дунай мөрөнтэй нийлж, Хар тэнгист цутгана. Дунай мөрний адаг дельт нь тусгай хамгаалалттай.

Румыны нутгийн 34%-ийг уулс, 33%-ийг толгод, 33%-ийг тал газар эзэлнэ. Тус улсын төвд Карпатын нуруу Трансильваний тэгш өндөрлөгөөр хүрээлэгдэн оршино. Карпатын нуруунд далайн түвшнээс дээш 2,000 м-ээс өндөр 14 оргил бий. Хамгийн өндөр Молдовяну оргил нь 2,544 м өндөр юм.

Хүн ам

Оршин суугчдын 89% нь румын, 6% нь мажар, 2% нь цыган үндэстэн болно. Мөн серб, украйн, герман, турк, татар, словак, болгар, орос, еврейчүүд цөөн тоотой бий. Румынчууд нь эртний даки болон шилжин суурьшсан цыгануудын цус холилдож үүссэн гэж үздэг ч хүлээн зөвшөөрдөггүй хүмүүс бий. Мажаруудын ихэнх нь Унгартай газар нутгийн маргаантай Трансильванид амьдардаг.

Чаушескугийн засаглалын үед төрөлтийг дэмжих бодлого баримталж, Балканы хойгийн хамгийн их хүн амтай улс болсон ч зах зээлийн системд шилжсэний дараа хүүхдээ өсгөж хүчрэхгүй болсон эцэг эхчүүд хүүхдээ хаях үзэгдэл их гарсан билээ.

Дэлхийн өв

Румыны нутагт ЮНЕСКО-гийн Дэлхийн өвийн жагсаалтад бүртгэгдсэн соёлын өв 6, байгалийн өв 1 бий.

Дунай мөрний дельт - (1991)
Цайз-сүмүүд бүхий Трансильваний тосгод - (1993, 1999 онд өргөтгөсөн)
Хорезу сүм - (1993)
Молдавын хойд хэсгийн ханын зураг бүхий сүмүүд - (1993)
Сигисоарагийн түүхэн бүс нутаг - (1999)
Дакичуудын цайз - (1999)

Тэмдэглэл

Эшлэл

↑ "Constitution of Romania". Cdep.ro. Архивласан огноо 7 September 2017. Татаж авсан: 2 October 2013.
↑ "Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages". Council of Europe. Архивласан огноо 8 December 2015. Татаж авсан: 3 December 2015.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 "2021 Romanian Census (preliminary results)" (PDF) (румын хэлээр). INSSE. Татаж авсан: 7 January 2023.
↑ Elgie, Robert (28 November 2017). Political Leadership: A Pragmatic Institutionalist Approach. Springer. ISBN 9781137346223 – via Google Books.
↑ Romania Directory. Editura Cronos. 1 April 1990. ISBN 9789739000000 – via Google Books.
↑ "DECRET-LEGE 2 27/12/1989 - Portal Legislativ". legislatie.just.ro.
↑ "Romanian Statistical Yearbook (2022) – 1.8 Administrative organisation of Romanian territory, on December 31, 2021 (pg.17)" (PDF). INS (www.insse.ro/cms/en). Архивласан (PDF) огноо 20 March 2023. Татаж авсан: 20 March 2023.
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "World Economic Outlook Database, April 2023 Edition. (Romania)". IMF.org. International Monetary Fund. Татаж авсан: 11 April 2023.
↑ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Татаж авсан: 16 August 2022.
↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.

Цахим холбоос

Commons: Romвnia – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Засгийн газар

Ерөнхий мэдээлэл

Country Profile from BBC News
Romania information from the United States Department of State
Portals to the World from the United States Library of Congress
Romania at UCB Libraries GovPubs

Эдийн засаг болон хууль

Exchange Rates – from the National Bank of Romania
Romanian Law and Miscellaneous - English

Соёл урлаг ба түүх

Жуулчлал

[1] "Constitution of Romania". Cdep.ro. Архивласан огноо 7 September 2017. Татаж авсан: 2 October 2013.

[2] "Reservations and Declarations for Treaty No.148 – European Charter for Regional or Minority Languages". Council of Europe. Архивласан огноо 8 December 2015. Татаж авсан: 3 December 2015.

[Census2021-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 "2021 Romanian Census (preliminary results)" (PDF) (румын хэлээр). INSSE. Татаж авсан: 7 January 2023.

[4] Elgie, Robert (28 November 2017). Political Leadership: A Pragmatic Institutionalist Approach. Springer. ISBN 9781137346223 – via Google Books.

[5] Romania Directory. Editura Cronos. 1 April 1990. ISBN 9789739000000 – via Google Books.

[6] "DECRET-LEGE 2 27/12/1989 - Portal Legislativ". legislatie.just.ro.

[7] "Romanian Statistical Yearbook (2022) – 1.8 Administrative organisation of Romanian territory, on December 31, 2021 (pg.17)" (PDF). INS (www.insse.ro/cms/en). Архивласан (PDF) огноо 20 March 2023. Татаж авсан: 20 March 2023.

[IMFWEORO-8] 8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "World Economic Outlook Database, April 2023 Edition. (Romania)". IMF.org. International Monetary Fund. Татаж авсан: 11 April 2023.

[eurogini-9] "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Татаж авсан: 16 August 2022.

[UNHDR-10] "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 8 September 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

ү х з Европын Аюулгүй Байдал Хамтын Ажиллагааны Байгууллагын гишүүн улсууд (ЕАБХАБ)
Австри Азербайжан Албани Америкийн Нэгдсэн Улс Андорра Армени Беларусь Бельги Босни ба Херцеговин Болгар Ватикан Герман Гүрж Грек Дани Ирланд Исланд Испани Итали Их Британи Казахстан Канад Кипр Киргиз Латви Литва Лихтенштайн Люксембург Македон Мальта Молдав Монако Монгол Монтенегро Нидерланд Норвеги Орос Польш Португал Румын Сан Марино Серби Словак Словени Тажикистан Турк Туркменистан Узбекистан Украин Унгар Финланд Франц Хорват Чех Швед Швейцар Эстони
Хамтрагч улсууд:	Австрали Алжир Афганистан Египет Израил Йордан Марокко Өмнөд Солонгос Тайланд Тунис Япон