Словак хэл
| Словак хэл | |
|---|---|
| slovenčina, slovenský jazyk | |
| Өөрийн нэр | [ˈslɔʋentʂina], [ˈslɔʋenskiː ˈjazik] |
| Тархалт | Словак, Чех, Унгар, Карпатын Русь, Славони болон Воеводина[1] |
| Угсаатан | Словакчууд, Панноны Русинчууд |
| Ярилцагчид | Төрөлх: 5 сая (2011–2021)[2] Хоёрдогч: 2 сая[2] |
| Аялга | |
| Латин (Словак цагаан толгой) Словак брайл үсэг Кирилл (Панноны Русин цагаан толгой) | |
| Албан ёсны хэрэглээ | |
Улс |  Словак Европын Холбоо Воеводина (Серби)[4] |
Орон нутаг | |
| Тохируулагч байгууллага | Словакийн Соёлын Яам |
| Томьёолбор | |
| ISO 639-1 | sk |
| ISO 639-2 | slo (B) slk (T) |
| ISO 639-3 | slk |
| Глоттолог | slov1269 |
| Linguasphere | 53-AAA-db < 53-AAA-b...–d |
 Словак хэл нь олонхын хэл байдаг бүс нутгууд Словак хэл нь цөөнхийн хэл байдаг бүс нутгууд | |
Словак хэл (словак. slovenčina, slovenská reč) нь Бүгд Найрамдах Словак Улсын албан ёсны хэл юм. Энэтхэг-Европын хэлний язгуур, Слав хэлний бүлэгт багтана. Слав хэлний бүлэг дундаа чех хэл, польш хэл зэрэгтэй хамт Баруун Слав хэлний дэд бүлэгт харьяалагдах бөгөөд ялангуяа чех хэлтэй төстэй учраас чех, словак хэлээр ярилцагсад харилцан ойлголцдог байна. Хэлний код ISO 639-1 нь sk, ISO 639-2 нь SLO/SLK.
Мөн словак хэл нь Европын Холбооны албан ёсны 24 хэлний нэг юм.
Словак хэлээр Бүгд Найрамдах Словак улсад 5,2 сая орчим хүн харилцдаг. Бусад улсуудын хувьд АНУ-д 500 мянга, Чех улсад 320 мянга, Унгарт 110 мянга, Сербид 80 мянга, Румынд 22 мянга, Польшид 20 мянга, Канадад 20 мянга, Австрали, Украин, Болгар, Хорват зэрэг улсуудад 5,000 орчим ярилцагсад бий.
Бичиг үсгийн хувьд латин үсэгт DZ, CH гэсэн нийлмэл үсгүүдийг нэмж хэрэглэхээс гадна өргөлтийн тэмдэг ашигладаг.
Словак утга зохиолын хэл
[засварлах | кодоор засварлах]Словак үндэстэн бүрэлдэн тогтох үйл явцтай нягт холбоотой Словак утга зохиолын хэл нь 18-р зууны төгсгөл - 19-р зууны эхний хагаст үүссэн гэж үздэг. Шинээр бий болсон утга зохиолын словак хэл нь Словакчуудын амьдралд зөвхөн харилцааны хэрэгсэл, шинжлэх ухаан, уран зохиолын хэл төдийгүй үндэсний өвөрмөц байдлыг бэхжүүлэх, Словак үндэстнийг нэгтгэх, үндэсний соёлыг хөгжүүлэх хүчин зүйл болж ирсэн. Словакийн утга зохиолын хэл эцэст нь 19-р зууны хоёрдугаар хагаст үүссэн. 20-р зуунд хэлний хөгжилд Словакийн газар нутгийг Чех улстай нэгтгэсэн нь ихээхэн нөлөөлсөн байна. Сүүлд 1993 онд тусгаар тогтносон Бүгд Найрамдах Словак Улс байгуулагдсан нь олон нийтийн амьдралын бүхий л салбарт Словакийн утга зохиолын хэл бүрэн хөгжих нөхцөлийг бүрдүүлээд байна.
Үгсийн сан
[засварлах | кодоор засварлах]Словак хэлний үгсийн сангийн үндэс нь эртний слав хэлний үгсийн сангаас гаралтай. Словак хэл хөгжих явцад түүний үгсийн санг 30 гаруй хэлнээс зээлж авах замаар бүрдсэн байна. Хамгийн эртний зээлүүд нь Латин, Герман, Унгар хэлнээс орж ирсэн байдаг юм. Хэл хоорондын урт хугацааны харилцааны улмаас Герман, Унгарын зээлүүд олон зууны туршид янз бүрийн эрчимтэй Словак хэл рүү нэвтэрч байв. Баруун Европын хэлнүүдээс, ялангуяа орчин үед англи хэл нь Словак хэлний үгсийн санд хамгийн их нөлөө үзүүлж байна. Түүнчлэн румын, франц, итали болон бусад хэлнээс зээлсэн үгс нь Словак хэлний үгсийн санд нэвтэрсэн. Славян хэлнүүдээс хамгийн их зээл авсан нь чех хэл юм.
Дүрэм
[засварлах | кодоор засварлах]Үйл үг нь өгүүлэгдэхүүний тоо, хүйсээс хамаарч хувирна. Ерөнхийдөө өгүүлбэр нь SVO бүтэцтэй.
2 янзын өнгөрсөн цаг, 1 ирээдүй цагийн хэлбэртэй.
Аялга
[засварлах | кодоор засварлах]Ерөнхийд нь 3 ангилж болно:
- Зүүн Словак аялга
- Төв Словак аялга
- Баруун Словак аялга
Словак хэлний цагаан толгой
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | Á | Ä | B | C | Č | D | Ď | DZ | DŽ | E | É | F | G | H | CH | I | Í | J | K | L | Ĺ | Ľ | M | N | Ň | O | Ó | Ô | P | Q | R | Ŕ | S | Š | T | Ť | U | Ú | V | W | X | Y | Ý | Z | Ž |
| a | á | ä | b | c | č | d | ď | dz | dž | e | é | f | g | h | ch | i | í | j | k | l | ĺ | ľ | m | n | ň | o | ó | ô | p | q | r | ŕ | s | š | t | ť | u | ú | v | w | x | y | ý | z | ž |
Эшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ "Autonomous Province of Vojvodina | Покрајинска влада". Эх хувилбараас архивласан: 20 December 2017.
- ↑ 2.0 2.1 Словак хэл at Ethnologue (25th ed., 2022) Загвар:Closed access
- ↑ Habijanec, Siniša (2020). "Pannonian Rusyn". In Greenberg, Marc; Grenoble, Lenore (eds.). Brill Encyclopedia of Slavic Languages and Linguistics. Brill Publishers. doi:10.1163/2589-6229_ESLO_COM_031961. ISSN 2589-6229. Татаж авсан: 2024-04-01.
The third theory defines Pannonian Rusyn as a West Slavic language originating in the East Slovak Zemplín and Šariš dialects and being a mixture of the two. It fits the linguistic data in the most consistent manner and has been accepted by an overwhelming majority of scholars in the field (Bidwell 1966; Švagrovský 1984; Witkowski 1984; Lunt 1998; Čarskij 2011) and verified by several comprehensive analyses of Pannonian Rusyn language data (Bidwell 1966; Lunt 1998; Čarskij 2011).
- ↑ "Autonomous Province of Vojvodina". Government of the Autonomous Province of Vojvodina. 2013. Татаж авсан: 25 May 2017.
- ↑ "Národnostní menšiny | Vláda ČR".
- ↑ (2009) "The relationship between official and minority languages in Poland" in 7th Annual Conference: The Relationship between Official Languages and Regional and Minority Languages in Europe., Dublin, Ireland: European Federation of National Institutions for Language.
- ↑ "Hungary needs to strengthen use of and access to minority languages". Strasbourg, France: Европын Зөвлөл. 14 December 2016. Татаж авсан: 29 June 2020.
The following languages have been given special protection under the European Charter [in Hungary]: Armenian, Beas, Bulgarian, Croatian, German, Greek, Polish, Romani, Romanian, Ruthenian, Serbian, Slovak, Slovenian and Ukrainian.
- ↑ "Odluka o donošenju kurikuluma za nastavni predmet Slovački jezik i kultura u osnovnim i srednjim školama u Republici Hrvatskoj (Model C)".
- ↑ "Slovaci".
- ↑ "Pukanec".
- ↑ "Slováci v Rumunsku". Эх хувилбараас архивласан: 2024-01-27. Татаж авсан: 2024-06-09.
- ↑ https://www.edu.ro/semnarea-programului-de-cooperare-%C3%AEn-domeniul-educa%C8%9Biei-%C3%AEntre-ministerul-educa%C8%9Biei-na%C8%9Bionale-din-0
- ↑ "Rumunsko".
- ↑ "75 de ani de invatamant in limba slovaca". 16 September 2011.
Гадаад холбоос
[засварлах | кодоор засварлах] |
Википедиа: Словак хэлээр |