Jump to content

Фосфор

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
(P-с чиглүүлэгдэв)
Фосфор,  15P
Лав хэлбэрийн цагаан (хэрчихэд шар), улаан (зүүн талд нунтаг, баруун талд бүхэл), ягаан фосфор
Ерөнхий шинж чанарууд
Нэр, тэмдэгфосфор, P
Гадаад байдалөнгөгүй, цагаан, шар, тод улаан, улаан, ягаан, хар
Англи дуудлага/ˈfɒsfərəs/
FOS-fər-əs
Фосфор-ийн үелэх систем дэх байрлал
Устөрөгч (диатомт металл бус)
Гели (инерт хий)
Лити (шүлтийн металл)
Берилли (газрын шүлтэт металл)
Бор (химийн элемент) (металлоид)
Нүүрстөрөгч (полиатомт металл бус)
Азот (диатомт металл бус)
Хүчилтөрөгч (диатомт металл бус)
Фтор (диатомт металл бус)
Неон (инерт хий)
Натри (шүлтийн металл)
Магни (газрын шүлтэт металл)
Хөнгөн цагаан (шилжилтийн дараах металл)
Цахиур (металлоид)
Фосфор (полиатомт металл бус)
Хүхэр (полиатомт металл бус)
Хлор (диатомт металл бус)
Аргон (инерт хий)
Кали (шүлтийн металл)
Кальци (газрын шүлтэт металл)
Сканди (шилжилтийн металл)
Титан (шилжилтийн металл)
Ванади (шилжилтийн металл)
Хром (шилжилтийн металл)
Манган (шилжилтийн металл)
Төмөр (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кобальт (шилжилтийн металл)
Никель (шилжилтийн металл)
Зэс (шилжилтийн металл)
Цайр (шилжилтийн металл)
Галли (шилжилтийн дараах металл)
Германи (металлоид)
Арсени (металлоид)
Селени (полиатомт металл бус)
Бром (диатомт металл бус)
Криптон (инерт хий)
Рубиди (шүлтийн металл)
Стронци (газрын шүлтэт металл)
Иттри (шилжилтийн металл)
Циркони (шилжилтийн металл)
Ниоби (шилжилтийн металл)
Молибден (шилжилтийн металл)
Технеци (шилжилтийн металл)
Рутени (шилжилтийн металл)
Роди (шилжилтийн металл)
Паллади (шилжилтийн металл)
Мөнгө (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кадми (шилжилтийн металл)
Инди (шилжилтийн дараах металл)
Цагаан тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Сурьма (металлоид)
Теллур (металлоид)
Иод (диатомт металл бус)
Ксенон (инерт хий)
Цези (шүлтийн металл)
Бари (газрын шүлтэт металл)
Лантан (лантаноид)
Цери (лантаноид)
Празеодим (лантаноид)
Неодим (лантаноид)
Промети (лантаноид)
Самари (лантаноид)
Европи (лантаноид)
Гадолини (лантаноид)
Терби (лантаноид)
Диспрози (лантаноид)
Гольми (лантаноид)
Эрби (лантаноид)
Тули (лантаноид)
Иттерби (лантаноид)
Лютеци (лантаноид)
Гафни (шилжилтийн металл)
Тантал (шилжилтийн металл)
Вольфрам (шилжилтийн металл)
Рени (шилжилтийн металл)
Осми (шилжилтийн металл)
Ириди (шилжилтийн металл)
Цагаан алт (шилжилтийн металл)
Алт (шилжилтийн металл)
Мөнгөн ус (шилжилтийн металл)
Талли (шилжилтийн дараах металл)
Хар тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Висмут (шилжилтийн дараах металл)
Полони (шилжилтийн дараах металл)
Астат (металлоид)
Радон (инерт хий)
Франци (шүлтийн металл)
Ради (газрын шүлтэт металл)
Актини (актиноид)
Тори (актиноид)
Протактини (актиноид)
Уран (актиноид)
Нептуни (актиноид)
Плутони (актиноид)
Америци (актиноид)
Кюри (актиноид)
Беркли (актиноид)
Калифорни (актиноид)
Эйнштейни (актиноид)
Ферми (актиноид)
Менделеви (актиноид)
Нобели (актиноид)
Лоуренси (актиноид)
Резерфорди (шилжилтийн металл)
Дубни (шилжилтийн металл)
Сиборги (шилжилтийн металл)
Бори (шилжилтийн металл)
Хасси (шилжилтийн металл)
Мейтнери (unknown chemical properties)
Дармштадти (unknown chemical properties)
Рентгени (unknown chemical properties)
Коперници (шилжилтийн металл)
Нихони (unknown chemical properties)
Флерови (шилжилтийн дараах металл)
Москови (unknown chemical properties)
Ливермори (unknown chemical properties)
Теннессин (unknown chemical properties)
Оганесон (unknown chemical properties)
N

P

As
цахиурфосфорхүхэр
Цэнэгийн тоо (Z)15
Атом масс (±) (Ar)30.973761998(5)[1]
Элементийн ангилал  полиатомт металл бус, зарим тохиолдолд металлоид гэж үздэг
Бүлэг, блокбүлэг 15 (пниктоген), p-блок
Үеүе 3
Электрон бүтэц[Ne] 3s2 3p3
давхарга бүрт
2, 8, 5
Физик шинж чанарууд
Төлөвхатуу
Нягт т.т.цагаан: 1.823 g·cm−3
улаан: ≈ 2.2–2.34 g·cm−3
ягаан: 2.36 g·cm−3
хар: 2.69 г/см3
Хайлах энтальпцагаан: 0.66 Ж/моль
Уурших энтальпцагаан: 51.9 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлтцагаан: 23.824 Ж/(моль·K)
Уурын даралт (цагаан)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 279 307 342 388 453 549
Уурын даралт (улаан, б.т. 431 °C)
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 455 489 529 576 635 704
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг5, 4, 3, 2,[2] 1,[3] −1, −2, −3 ​(сул хүчиллэг исэл)
Цахилгаан сөрөг чанарПолингийн шаталбар: 2.19
Ионжилтын энерги1 дэх: 1011.8 кЖ/моль
2 дахь: 1907 кЖ/моль
3 дахь: 2914.1 кЖ/моль
(илүү үзэх)
Ковалент радиус107±3 пм
Ван дер Ваальсийн радиус180 pm
Бусад
Талст бүтэцбие-төвтэй куб (бтк)
Body-centered cubic crystal structure for фосфор
Дулаан дамжуулалтцагаан: 0.236 W/(m·K)
хар: 12.1 W/(m·K)
Соронзон чанарцагаан, улаан, ягаан, хар: дисоронзон[4]
Эзлэхүүний модульцагаан: 5 GPa
улаан: 11 GPa
CAS дугаарцагаан: 12185-10-3
улаан: 7723-14-0
Түүх
НээсэнХенниг Бранд (1669)
Элемент гэж тогтоосонАнтуан Лавуазье[5] (1777)
Хамгийн тогвортой изотопууд
изо БДТ ХЗҮ ЗТ ЗЭ (MeV) ЗБ
31P 100% 31P нь 16 нейтронтой үед тогтвортой
32P син 14.28 хоног β 1.709 32S
33P син 25.3 хоног β 0.249 33S
үзэх · хэлэлцэх · засах· эх сурвалж

Фосфор нь P тэмдэг, 15 атомын дугаар бүхий химийн элемент. Маш өндөр химийн идэвхтэй учир цэвэр байдлаараа олддоггүй. Газрын гадаргын массын 0.5%-ийг эзэлдэг. Мөн фосфор 3 дүрс хувиралтай байдаг ба эдгээр нь хар, цагаан, улаан юм. Хамгийн өргөн хэрэглэгддэг нь цагаан болон улаан.

Wiktionary
Wiktionary
Wiktionary: Фосфор – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
 Commons: Фосфор – Викимедиа дуу дүрсний сан
  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. webelements
  3. Ellis, Bobby D.; MacDonald, Charles L. B. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry. 45 (17): 6864–74. doi:10.1021/ic060186o. PMID 16903744.
  4. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Lide, D. R., ed. (2005). CRC Handbook of Chemistry and Physics (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  5. cf. "Memoir on Combustion in General" Mémoires de l'Académie Royale des Sciences 1777, 592–600. from Henry Marshall Leicester and Herbert S. Klickstein, A Source Book in Chemistry 1400–1900 (New York: McGraw Hill, 1952)