Мөнгөн ус
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Мөнгөн ус | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Дуудлага | /mɵŋgən ˈʊs/ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Гадаад байдал | гялалзсан, мөнгөлөг шингэн | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Стандарт атомын жин Ar°(Hg) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Үелэх систем дэх Мөнгөн ус | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын дугаар (Z) | 80 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бүлэг | 12-р бүлэг | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Үе | 6-р үе | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Блок | d-блок | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электрон байгуулалт | [Xe] 4f14 5d10 6s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Давхарга бүрт | 2, 8, 18, 32, 18, 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Физик шинж чанарууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Төлөв | шингэн | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах температур | 234.3210 K (−38.8290 °C, −37.8922 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Буцлах температур | 629.88 K (356.73 °C, 674.11 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нягт (т.т.) | 13.546 г/см3 [3] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Гурвалсан цэг | 234.3156 K, 1.65 × 10−7 кПа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Критик цэг | 1750 K, 172.00 МПа | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хайлах энтальп | 2.29 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Уурших энтальп | 59.11 кЖ/моль | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хувийн дулаан шингээлт | 27.983 Ж/(моль·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Уурын даралт[4]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын шинж чанар | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Исэлдэлтийн зэрэг | нийтлэг: +1, +2 −2[5] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цахилгаан сөрөг чанар | Полингийн шаталбар: 2.00 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ионжилтын энерги |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атомын радиус | эмпирик: 151 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ковалент радиус | 132±5 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ван дер Ваальсийн радиус | 155 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_NIST_ASD_emission_spectrum.png) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бусад шинж чанарууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Байгалийн тархац | анхдагч | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Талст бүтэц | ромбогидрал (hR1) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Торны тогтмолууд |  α = 70.529° ah = 347.64 пм ch = 673.20 пм (гурвалсан цэгт)[6] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дулааны тэлэлт | 60.4 µм/(м⋅K) (25 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дулаан дамжуулалт | 8.30 Вт/(м⋅K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цахилгаан эсэргүүцэл | 961 nΩ⋅м (25 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Соронзон чанар | дисоронзон[7] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Моляр соронзон мэдрэмж | −33.44×10−6 см3/моль (293 K)[8] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дууны хурд | шингэн: 1451.4 м/с (20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| CAS дугаар | 7439-97-6 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Түүх | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нээсэн | Эртний Египетчүүд (МЭӨ 1500 оноос өмнө) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмдэг | "Hg": Латин hydrargyrum нэрнээс, өөрөө Грек hydrárgyros, 'мөнгөн-ус' үгнээс гаралтай | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хамгийн тогвортой изотопууд | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Мөнгөн ус нь Hg гэсэн тэмдэглэгээтэй ба үелэх системийн 80 дахь химийн элемент юм. Hg буюу hydrargyrum нь грек хэлээр hydr- буюу ус, argyros- мөнгө гэсэн утгатай. Мөнгөн ус нь хүнд жинтэй, мөнгөлөг саарал өнгөтэй, үелэх системийн -d бүлгийн элементүүдийн нэг ба хэвийн даралт, температурт шингэн төлөвт байх цорын ганц металл юм (Бром нь мөн шингэн байх боловч металл бус элемент юм. Цези, галли, рубиди нь өрөөний температураас яльгүй өндөр температурт хайлдаг) Царцах температур нь -38.83°C, 356.7°C-д буцладаг ба шингэн төлөвт орших температурын муж хамгийн багатай метал элемент юм.
Мөнгөн ус нь дэлхийн царцдаст голдуу киноварь буюу шунх (мөнгөн усны сульфид) байдлаар тохиолддог. Цэвэр шунх (вермилион) буюу мөнгөнусны сульфидыг гаргаж авахад киноварийг (байгалийн эрдэс) ангижруулж гаргаж авсан мөнгөн усыг хүхэртэй үйлчлэх замаар гарган авдаг. Киноварийн нарийн тоос, үртэс нь амьсгал болон хоол боловсруулах замаар орсноор эрүүл мэндэд асар их хортой нөлөөлөл үзүүлнэ.
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах] |
Wiktionary: Мөнгөн ус – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
Commons: Мөнгөн ус – Викимедиа дуу дүрсний санЭшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ ус.htm "Стандарт атомын жин: Мөнгөн ус". CIAAW. 2011.
{{cite web}}: Check|url=value (help) - ↑ Прохаска, Томас; Иргер, Йоханна; Бенефилд, Жаклин; Бөхлке, Жон К.; Чессон, Лесли А.; Коплен, Тайлер Б.; Дин, Типин; Данн, Филип Ж. Х.; Грёнинг, Манфред; Холден, Норман Э.; Мейжер, Харро А. Ж. (2022-05-04). "Элементүүдийн стандарт атомын жин 2021 (IUPAC Техникийн тайлан)". Pure and Applied Chemistry (Англи хэлээр). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
- ↑ Фехлауэр, Х.; Беттин, Х. (2004). "Density of mercury—measurements and reference values". Metrologia. 41 (2): S16 – S22. doi:10.1088/0026-1394/41/2/S02. Татаж авсан: 2023-07-08.
- ↑ Supplementary table for vapor pressures of the elements § 80 Hg
- ↑ Brauer, G.; Haucke, W. (1936-06-01). "Kristallstruktur der intermetallischen Phasen MgAu und MgHg". Zeitschrift für Physikalische Chemie (Англи хэлээр). 33B (1): 304–310. doi:10.1515/zpch-1936-3327. ISSN 2196-7156.
MgHg then lends itself to an oxidation state of +2 for Mg and -2 for Hg because it consists entirely of these polar bonds with no evidence of electron unpairing. (translated)
- ↑ Арбластер, Жон В. (2018). Элементүүдийн кристаллографийн шинж чанарын сонгосон утгууд. Материалын Парк, Охайо: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
- ↑ "Magnetic Susceptibility of the Elements And Inorganic Compounds" (PDF). www-d0.fnal.gov. Fermi National Accelerator Laboratory: DØ Experiment (lagacy document). Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2004-03-24. Татаж авсан: 2025-09-29.
- ↑ Вэст, Роберт (1984). CRC, Хими, физикийн гарын авлага. Бока Ратон, Флорида: Chemical Rubber Company Publishing. х. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
- ↑ Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.