Jump to content

Гафни

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Гафни, 72Hf
Гафни
Дуудлага/ˈgafni/
Гадаад байдалган саарал
Стандарт атомын жин Ar°(Hf)
Үелэх систем дэх Гафни
Устөрөгч Гели
Лити Берилли Бор (химийн элемент) Нүүрстөрөгч Азот Хүчилтөрөгч Фтор Неон
Натри Магни Хөнгөн цагаан Цахиур Фосфор Хүхэр Хлор Аргон
Кали Кальци Сканди Титан Ванади Хром Манган Төмөр (химийн элемент) Кобальт Никель Зэс Цайр Галли Германи Хүнцэл Селени Бром Криптон
Рубиди Стронци Иттри Циркони Ниоби Молибден Технеци Рутени Роди Паллади Мөнгө (химийн элемент) Кадми Инди Цагаан тугалга Сурьма Теллур Иод Ксенон
Цези Бари Лантан Цери Празеодим Неодим Промети Самари Европи Гадолини Терби Диспрози Гольми Эрби Тули Иттерби Лютеци Гафни Тантал Вольфрам Рени Осми Ириди Цагаан алт Алт Мөнгөн ус Талли Хар тугалга Висмут Полони Астат Радон
Франци Ради Актини Тори Протактини Уран Нептуни Плутони Америци Кюри Беркли Калифорни (химийн элемент) Эйнштейни Ферми Менделеви Нобели Лоуренси Резерфорди Дубни Сиборги Бори Хасси Мейтнери Дармштадти Рентгени Коперници Нихони Флерови Москови Ливермори Теннессин Оганесон
Zr
↑
Hf
↓
Rf
лютеци ← гафни → тантал
Атомын дугаар (Z)72
Бүлэг4-р бүлэг
Үе6-р үе
Блок  d-блок
Электрон байгуулалт[Xe] 4f14 5d2 6s2
Давхарга бүрт2, 8, 18, 32, 10, 2
Физик шинж чанарууд
Төлөвхатуу
Хайлах температур2506 K ​(2233 °C, ​4051 °F)
Буцлах температур4876 K ​(4603 °C, ​8317 °F)
Нягт (20° C)13.281 г/см3 [3]
шингэн үед (х.т.)12 г/см3
Хайлах энтальп27.2 кЖ/моль
Уурших энтальп648 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлт25.73 Ж/(моль·K)
Уурын даралт
P (Па) 1 10 100 1 к 10 к 100 к
T (K) 2689 2954 3277 3679 4194 4876
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэгнийтлэг: +4
−2,[4] 0,[5] +1,[6] +2,[7] +3[7]
Цахилгаан сөрөг чанарПолингийн шаталбар: 1.3
Ионжилтын энерги
  • 1-р: 658.5 кЖ/моль
  • 2-р: 1440 кЖ/моль
  • 3-р: 2250 кЖ/моль
Атомын радиусэмпирик: 159 пм
Ковалент радиус175±10 пм
Спектрийн хүрээ дэх өнгөт шугамууд
Спектрийн хүрээ дэх өнгөт шугамууд
гафни элементийн спектрийн шугам
Бусад шинж чанарууд
Байгалийн тархацанхдагч
Талст бүтэц ​гексагонал нягт бүтэцтэй (гнб) (hP2)
Торны тогтмолууд
Hexagonal close packed crystal structure for гафни
a = 319.42 пм
c = 505.12 пм (20 °C)[3]
Дулааны тэлэлт5.9 µм/(м⋅K) (25 °C)
Дулаан дамжуулалт23.0 Вт/(м⋅K)
Цахилгаан эсэргүүцэл331 nΩ⋅м (20 °C)
Соронзон чанарпарасоронзон[8]
Моляр соронзон мэдрэмж+75.0×10−6 см3/моль (298 K)[9]
Юнгийн модуль78 ГПа
Хөдөлгөх модуль30 ГПа
Эзлэхүүний модуль110 ГПа
Дууны хурд нимгэн саваа3010 м/с (20 °C)
Пуассоны коэффициент0.37
Моосын хатуулаг5.5
Викерсийн хатуулаг1520–2060 МПа
Бринеллийн хатуулаг1450–2100 МПа
CAS дугаар7440-58-6
Түүх
Нэрийн үүсэлНээсэн газар Копенхагены Латин Hafnia нэр
ТаамагласанДмитрий Менделеев (1869)
Нээсэн ба анх ялгасанДирк Костер, Дьёрд де Хевеши (1922)
Хамгийн тогвортой изотопууд
Гол изотопууд[10] Задрал
дэлбэг байдал хагас задрал (t1/2) хэлбэр бүтээгдэхүүн
172Hf хиймэл 1.87 ж ε 172Lu
174Hf 0.16% 3.8×1016 ж[11] α 170Yb
175Hf хиймэл 69.90 ө[12] ε 175Lu
176Hf 5.26% тогтвортой
177Hf 18.6% тогтвортой
178Hf 27.3% тогтвортой
178m2Hf хиймэл 31 ж IT 178Hf
179Hf 13.6% тогтвортой
180Hf 35.1% тогтвортой
181Hf хиймэл 42.39 ө β− 181Ta
182Hf хиймэл 8.90×106 ж β− 182Ta
 Ангилал: Гафни
үзэх · хэлэлцэх · засах | эх сурвалж

Гафни нь дэс дугаар 72, Hf тэмдэглэгээтэй химийн элемент юм. Тус химийн элементийг нээгдсэн хотынх нь нэрээр (Копенхагеныг латин хэлээр Hafnia гэдэг) нэрлэжээ. Гафни нь үелэх системийн 4-р хажуугийн бүлэгт (титаны бүлэг) багтаx гялтганасан мөнгөлөг саарал өнгөтэй, зэврэлтэнд тэсвэртэй шилжилтийн металл.

Гафни үелэх системд түүний дээд талд байрлах Цирконитой маш ойролцоо химийн шинж чанартай. Биологийн функцийн хувьд тодорхой тогтоогдоогүй, ердийн тохиолдолд хүний бие организмд байдаггүй, хоргүй.[13]

Түүх

[засварлах | кодоор засварлах]
Гафнийн талст

Гафни нь хамгийн сүүлд нээгдсэн үелэх системийн тогтвортой изотоп бүхий элементүүдийн нэг юм. Лютеци болон Танталын хооронд өөр нэг химийн элемент байх магадлалтай гэсэн анхны таамаглал нь 1912 оны Мозлигийн хуулиар тогтоогдсон байна. 1914 онд Хенри Мозли 72 атомын дугаартай байх ёстой үл мэдэгдэх химийн элементийг газрын ховор элементийн эрдэст (өнөөдөр лантаноидууд) олохоор хайгаад амжилтгүй болжээ.[14]

Тархац

[засварлах | кодоор засварлах]
Катодын цацрагаар хайлуулсан гафни

Цахим холбоос

[засварлах | кодоор засварлах]
Wiktionary
Wiktionary
 Wiktionary: Гафни – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
 Commons: Гафни – Викимедиа дуу дүрсний сан

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ "Стандарт атомын жин: Гафни". CIAAW. 2019.
  2. ↑ Прохаска, Томас; Иргер, Йоханна; Бенефилд, Жаклин; Бөхлке, Жон К.; Чессон, Лесли А.; Коплен, Тайлер Б.; Дин, Типин; Данн, Филип Ж. Х.; Грёнинг, Манфред; Холден, Норман Э.; Мейжер, Харро А. Ж. (2022-05-04). "Элементүүдийн стандарт атомын жин 2021 (IUPAC Техникийн тайлан)". Pure and Applied Chemistry (Англи хэлээр). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
  3. ↑ 3.0 3.1 Арбластер, Жон В. (2018). Элементүүдийн кристаллографийн шинж чанарын сонгосон утгууд. Материалын Парк, Охайо: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
  4. ↑ Hf(–2) occurs in Hf(CO)62−; see John E. Ellis (2003). "Metal Carbonyl Anions: from [Fe(CO)4]2− to [Hf(CO)6]2− and Beyond†". Organometallics (Англи хэлээр). 22 (17): 3322–3338. doi:10.1021/om030105l.
  5. ↑ Hf(0) occur in (η6-(1,3,5-tBu)3C6H3)2Hf and [(η5-C5R5Hf(CO)4]−, see Chirik, P. J.; Bradley, C. A. (2007). "4.06 - Complexes of Zirconium and Hafnium in Oxidation States 0 to ii". Comprehensive Organometallic Chemistry III. From Fundamentals to Applications. Vol. 4. Elsevier Ltd. х. 697–739. doi:10.1016/B0-08-045047-4/00062-5. ISBN 9780080450476.
  6. ↑ Hf(I) has been observed in hafnium monobromide (HfBr), see Marek, G.S.; Troyanov, S.I.; Tsirel'nikov, V.I. (1979). "Кристаллическое строение и термодинамические характеристики монобромидов циркония и гафния / Crystal structure and thermodynamic characteristics of monobromides of zirconium and hafnium". Журнал неорганической химии / Russian Journal of Inorganic Chemistry (Орос хэлээр). 24 (4): 890–893.
  7. ↑ 7.0 7.1 Гринвуд, Норман Н.; Эрншоу, Алан (1997). Элементүүдийн хими (2-р хэвлэл). Butterworth-Heinemann. х. 28. doi:10.1016/C2009-0-30414-6. ISBN 978-0-08-037941-8.
  8. ↑ Лиде, Д. Р., ed. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Хими, физикийн гарын авлага (PDF) (86-р хэвлэл). Бока Ратон (Флорида): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  9. ↑ Вэст, Роберт (1984). CRC, Хими, физикийн гарын авлага. Бока Ратон, Флорида: Chemical Rubber Company Publishing. х. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
  10. ↑ Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
  11. ↑ Белли, П.; Бернабей, Р.; Капелла, Ф.; Караччило, В.; Черулли, Р.; Инчикчитти, А.; Лаубенштайн, М.; Леончини, А.; Мерло, В.; Нагорный, С.С.; Нагорна, В.В.; Ниси, С.; Ван, П. (January 2025). "A new measurement of 174Hf alpha decay". Nuclear Physics A. 1053 122976. doi:10.1016/j.nuclphysa.2024.122976.
  12. ↑ Кмак, К. Н.; Нейпан, С.; Колос, К.; et al. (2025). "Measurement of the 175Hf half-life". Physical Review C. 111 (024308). doi:10.1103/PhysRevC.111.024308.
  13. ↑ A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg: Lehrbuch der Anorganischen Chemie. 102. Auflage. de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1.
  14. ↑ William H. Brock: Viewegs Geschichte der Chemie. Vieweg, Braunschweig 1997, ISBN 3-540-67033-5.
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Гафни&oldid=832297"-с авсан