Бари

Бари, ₅₆Ba
Бари
Дуудлага	/pari/
Гадаад байдал	мөнгөлөг саарал; цайвар шаргал өнгөтэй
Стандарт атомын жин Ar°(Ba)
	137.327±0.007; 137.33±0.01 (товчлогдсон);
Үелэх систем дэх Бари
	цези ← бари → лантан
Атомын дугаар (Z)	56
Бүлэг	2-р бүлэг (газрын шүлтийн металл)
Үе	6-р үе
Блок	s-блок
Электрон байгуулалт	[Xe] 6s2
Давхарга бүрт	2, 8, 18, 18, 8, 2
Физик шинж чанарууд
Төлөв	хатуу
Хайлах температур	1000 K (727 °C, 1341 °F)
Буцлах температур	2118 K (1845 °C, 3353 °F)
Нягт (20° C)	3.594 г/см3
шингэн үед (х.т.)	3.338 г/см3
Хайлах энтальп	7.12 кЖ/моль
Уурших энтальп	142 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлт	28.07 Ж/(моль·K)
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг	нийтлэг: +2; +1
Цахилгаан сөрөг чанар	Полингийн шаталбар: 0.89
Ионжилтын энерги	1-р: 502.9 кЖ/моль ; 2-р: 965.2 кЖ/моль ; 3-р: 3600 кЖ/моль ; ;
Атомын радиус	эмпирик: 222 пм
Ковалент радиус	215±11 пм
Ван дер Ваальсийн радиус	268 пм
	Спектрийн хүрээ дэх өнгөт шугамуудбари элементийн спектрийн шугам
Бусад шинж чанарууд
Байгалийн тархац	анхдагч
Талст бүтэц	бие-төвтэй куб (бтк) (cI2)
Торны тогтмол	a = 502.5 пм (20 °C)
Дулааны тэлэлт	20.47×10−6/K (20 °C)
Дулаан дамжуулалт	18.4 Вт/(м⋅K)
Цахилгаан эсэргүүцэл	332 nΩ⋅м (20 °C)
Соронзон чанар	парасоронзон
Моляр соронзон мэдрэмж	+20.6×10−6 см3/моль
Юнгийн модуль	13 ГПа
Хөдөлгөх модуль	4.9 ГПа
Эзлэхүүний модуль	9.6 ГПа
Дууны хурд нимгэн саваа	1620 м/с (20 °C)
Моосын хатуулаг	1.25
CAS дугаар	7440-39-3
Түүх
Нэрийн үүсэл	'Хүчтэй' гэсэн утгатай Грек βαρὺς (варис) үгнээс
Нээсэн	Карл Вильхелм Шееле (1772)
Анх ялгасан	Хемфри Дэви (1808)
Хамгийн тогвортой изотопууд ү; з;
	Ангилал: Бари; үзэх · хэлэлцэх · засах \| эх сурвалж

Бари нь химийн элемент, атомын дугаар нь 56, химийн тэмдэглэгээ нь Ва. Бари нь зөөлөн, мөнгөлөг өнгөтэй газрын шүлтэт металл юм. Уг элемент байгаль дээр цэврээр тохиолдохгүй. Учир нь уг элемент агаартай маш амархан урвалд орно. Бари нь байгаль дээр барийн сульфат - BaSO₄ (барит), барийн карбонат - BaCO₃ (витерит) хэлбэрээр оршино. Бари нь мөн бенитоите-д (ховор эрдэнийн чулуу) бага хэмжээгээр агуулагдаж болно.

Шинж чанар

Бари нь хими шинжийн хувьд кальцитай төстэй, гэхдээ илүү их химийн идэвхитэй элемент. Агаарт маш хялбархан исэлдэнэ. Устай эсвэл спирттэй исэлдэн устөрөгчийн хий үүсгэнэ. Хүчилтөрөгчтэй нэгдэн барийн исэлээс (BaO) гадна перисэл (peroxide) үүсгэнэ. Хувийн жин ихтэй. Хамгийн өргөн тааралдах барийн сульфат нь 4.5 гр/см³нягттай.

Хэрэглээ

Бариг эмнэлгийн болон үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглана:

Барит (BaSO₄) газрын тосны өрөмдлөгийн шаварт хэрэглэнэ.
Эмнэлэгт, хоол боловсруулах эрхтний рентген зураг авах үед будагч бодисоор ашиглана.
Барийн карбонат нь хулганы хоронд хэрэглэгдэнэ.
Никельтэй хамт хайлшны хольц болно.
Барийн исэл нь флюоресценц лампийн электродын өнгөлгөөнд хэрэглэгдэнэ.
Вакуум хоолойн дахь маш бага хэмжээтэй хүчилтөрөгчийг зайлуулахад хэрэглэгдэнэ.
Барийн карбонат шилний үйлдвэрт хэрэглэгдэнэ. Бариг нэмсэнээр шилний галгар байдал, хугарлын индексийг ихэсгэнэ.
Баритийг резины үйлдвэрт хэрэглэнэ.
Барийн нитрат ба хлорит нь салютыг ногоон өнгөтэй болгоно.
2007 онд барийн титанатыг[2] цахилгаан машины баттерейд хэрэглэх боломжтойг тогтоосон байна.
Барийн флюорид нь оптикт хэрэглэгдэнэ. Уг нэгдэл нь 500-900 нм долгионы уртад өнгөгүй болдог байна.
Бари нь YBa₂Cu₃O₇ өндөр температурын супер хагас дамжуулагчийн гол түүхий эд болно.
Барийн изотопи ¹³³Ba нь цөмийн физикийн судалгаанд хэрэглэгддэг гамма детекторын тохиргооны стандарт болно.
Барийг төрөл бүрийн будаг гарган авахад өргөн ашигладаг.

Түүх

Бариг (Грек bary - "хүнд" гэсэн утгатай) анх 1774 онд Карл Шееле тодорхойлж, 1808 онд Английн химич, физикч Хемпри Дэви ялгаж авсан байна. Барийн исэлийг анх Луи Бернар "бароте" гэж нэрлэсэн ба Антуан Лавуазье "барита" болгон өөрчилжээ.

Тархалт

Бари агаарт маш хурдан исэлддэг тул цэврээр нь ялгаж авах төвөгтэй. Байгаль дээр барийн сульфат буюу барит байдлаар тааралдана. Барит нь бариг ялгаж авах үндсэн түүхий эд болдог. Барит нь уусдаггүй тул нүүрстөрөгчтэй хамт халаан барийн сульфид болгоно^[9]

BaSO₄ + 2C → BaS + 2CO₂

Барийн сульфидийг гидролизд оруулан, эсвэл хүчлээр үйлчлэн барийн хлорид, барийн нитрат, барийн карбонат зэрэг нэгдлүүдийг гарган авч хэрэглэнэ.

Цэвэр барийг их хэмжээгээр гарган авах үндсэн арга нь хайлмал барийн хлоридийг (BaCl₂) электролизд оруулан гаргаж авна.

(катод) Ba²⁺* + 2e^- → Ba

(анод) Cl^-* → ½Cl₂ (хий) + e^-

Нэгдэл

Барийн онцгой нэгдлүүдэд барийн перисэл (peroxide), барийн хлорид, барийн сульфат, барийн карбонат, барийн нитрат, барийн хлорат зэрэг орно.

Изотопи

Байгаль дээр барийн 7 тогтвортой изотопи тааралдана. Одоогоор мөн 22 тогтворгүй (изотопи#Тогтворгүй изотопи|цацраг идэвхит) изотопи тогтоогдоод байгаа бөгөөд эдгээрийн ихэнхийнх нь хагас задралын хугацаа нь хэдхэн миллсекундээс хэдэн минут байна. Хамгийн урт хагас задралын хугацаатай нь ¹³³Ba (хагас задралын хугацаа нь 10.51 жил)ба ^137mBa (2.55 минут) юм.

Хор уршиг, сөрөг нөлөө

Усанд эсвэл хүчилд уусгасан барийн нэгдлүүд нь маш хүчтэй хор болно. Бага тун нь булчингийн үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөх ба өндөр тун нь мэдрэлийн системд нөлөөлнө. Барийн сульфатыг хоол боловсруулах эрхтний рентген зурагт будагч бодисоор ашиглах ба энэ тохиолдолд үрлэн хэлбэрээр нь залгиж хэрэглэдэг. Бари нь бусад хүнд металлууд шиг хүний биед хуримтлагддаггүй байна^[10].

Бари маш хурдан исэлдэх тул цэвэр бариг ихэвчлэн керосинд эсвэл түүнтэй төстэй хүчилтөрөгч химийн нэгдэлд нь ороогүй шингэн бодист хадгална.

Цахим холбоос

Wiktionary

Wiktionary: Бари – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Commons: Бари – Викимедиа дуу дүрсний сан

Эшлэл

↑ Гринвуд, Норман Н.; Эрншоу, Алан (1997). Элементүүдийн хими (2-р хэвлэл). Butterworth-Heinemann. х. 112. doi:10.1016/C2009-0-30414-6. ISBN 978-0-08-037941-8.
↑ "Стандарт атомын жин: Бари". CIAAW. 1985.
↑ Прохаска, Томас; Иргер, Йоханна; Бенефилд, Жаклин; Бөхлке, Жон К.; Чессон, Лесли А.; Коплен, Тайлер Б.; Дин, Типин; Данн, Филип Ж. Х.; Грёнинг, Манфред; Холден, Норман Э.; Мейжер, Харро А. Ж. (2022-05-04). "Элементүүдийн стандарт атомын жин 2021 (IUPAC Техникийн тайлан)". Pure and Applied Chemistry (англи хэлээр). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 Арбластер, Жон В. (2018). Элементүүдийн кристаллографийн шинж чанарын сонгосон утгууд. Материалын Парк, Охайо: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
↑ Xu, Wei; Lerner, Michael M. (2018). "A New and Facile Route Using Electride Solutions to Intercalate Alkaline Earth Ions into Graphite". Chemistry of Materials. 30 (19): 6930–6935. doi:10.1021/acs.chemmater.8b03421. S2CID 105295721.
↑ Лиде, Д. Р., ed. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Хими, физикийн гарын авлага (PDF) (86-р хэвлэл). Бока Ратон (Флорида): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
↑ Вэст, Роберт (1984). CRC, Хими, физикийн гарын авлага. Бока Ратон, Флорида: Chemical Rubber Company Publishing. х. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
↑ Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
↑ Toxicological Profile for Barium and Barium Compounds. Agency for Toxic Substances and Disease Registry, CDC [1]
↑ Toxicity Profiles, Ecological Risk Assessment | Region 5 Superfund | US EPA

[1] Гринвуд, Норман Н.; Эрншоу, Алан (1997). Элементүүдийн хими (2-р хэвлэл). Butterworth-Heinemann. х. 112. doi:10.1016/C2009-0-30414-6. ISBN 978-0-08-037941-8.

[CIAAWбари-2] "Стандарт атомын жин: Бари". CIAAW. 1985.

[CIAAW2021-3] Прохаска, Томас; Иргер, Йоханна; Бенефилд, Жаклин; Бөхлке, Жон К.; Чессон, Лесли А.; Коплен, Тайлер Б.; Дин, Типин; Данн, Филип Ж. Х.; Грёнинг, Манфред; Холден, Норман Э.; Мейжер, Харро А. Ж. (2022-05-04). "Элементүүдийн стандарт атомын жин 2021 (IUPAC Техникийн тайлан)". Pure and Applied Chemistry (англи хэлээр). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.

[Arblaster_2018-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 Арбластер, Жон В. (2018). Элементүүдийн кристаллографийн шинж чанарын сонгосон утгууд. Материалын Парк, Охайо: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.

[5] Xu, Wei; Lerner, Michael M. (2018). "A New and Facile Route Using Electride Solutions to Intercalate Alkaline Earth Ions into Graphite". Chemistry of Materials. 30 (19): 6930–6935. doi:10.1021/acs.chemmater.8b03421. S2CID 105295721.

[6] Лиде, Д. Р., ed. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Хими, физикийн гарын авлага (PDF) (86-р хэвлэл). Бока Ратон (Флорида): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.

[7] Вэст, Роберт (1984). CRC, Хими, физикийн гарын авлага. Бока Ратон, Флорида: Chemical Rubber Company Publishing. х. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[NUBASE2020-8] Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.

[9] Toxicological Profile for Barium and Barium Compounds. Agency for Toxic Substances and Disease Registry, CDC [1]

[10] Toxicity Profiles, Ecological Risk Assessment | Region 5 Superfund | US EPA

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]