Теллур

Шинж чанар
Теллурын дээж
Теллурын дээж
Ерөнхий
Нэр, тэмдэг, атомын дугаар Теллур, Te, 52
Цуваа Металлоид
Бүлэг, үе, блок 16, 5, p
Гадаад байдал мөнгөлөг цагаан, гялтганасан металлын өнгөтэй
CAS дугаар 13494-80-9
Дэлхийн гадаргад эзлэх хэмжээ 0,01 ppm[1]
Атомын шинж чанар [2]
Атом масс 127,60(3)[3] u
Атомын радиус (тооцоолсон) 140 (123) пм
Ковалент радиус 138 пм
Ван дер Ваальсын радиус 206 пм
Электрон бүтэц [Kr] 4d10 5s2 5p4
1. Ионжилтын энерги 869,3 кЖ/моль
2. Ионжилтын энерги 1790 кЖ/моль
3. Ионжилтын энерги 2698 кЖ/моль
4. Ионжилтын энерги 3610 кЖ/моль
5. Ионжилтын энерги 5668 кЖ/моль
6. Ионжилтын энерги 6820 кЖ/моль
Физикийн шинж чанар [2]
Бодисын төлөв хатуу
Талстын полиморфизм талст ба аморф
Өндөр даралтын модификацууд
(талст төлөв)
Талст бүтэц тригональ
Нягт 6,24 г/см3
Моосын хатуулаг 2,25
Соронзон чанар Дисоронзон (Χm = −2,4 · 10−5)[4]
Хайлах цэг 722,66 K (449,51 °C)
Буцлах цэг 1263 K[5] (990 °C)
Молийн эзлэхүүн 20,46 · 10−6 м3/моль
Ууршилтын дулаан 114 кЖ/моль[5]
Хайлах дулаан 17,5 кЖ/моль
Дууны хурд 2610 м/сек 293,15 K-д
Цахилгаан дамжуулалт 1 · 104 A/(В · м)
Дулаан дамжуулалт 3 Вт/(м · К)
Химийн шинж чанар [2]
Исэлдэлтийн төлөв байдал −2, (±1), 2, 4, 6
Оксид (суурь) TeO2, TeO3 (бага зэргийн хүчиллэг)
Хэвийн потенциал −1,143 В (Te + 2 e → Te2−)[6]
Цахилгаан сөрөг чанар 2,1 (Паулын скала)
Изотопууд
Изотоп ИХ t1/2 ЗТ ЗЭэВ) ЗБ
120Te 0,096 % 2,2 · 1016 a ε ε 1,701 120Sn
121Te {син.} 16,78 d ε 1,040 121Sb
121метаTe {син.} 154 d ИШ 0,294 121Te
ε 1,334 121Sb
122Te 2,603 % тогтвортой
123Te 0,908 % >1 · 1013 a ε 0,051 123Sb
124Te 4,816 % тогтвортой
125Te 7,139 % тогтвортой
126Te 18,952 % тогтвортой
127Te {син.} 9,35 h β 0,698 127I
127метаTe {син.} 109 d ИШ 0,088 127Te
β 0,786 127I
128Te 31,687 % 7,2 · 1024 a ββ 0,867 128Xe
129Te {син.} 69,6 мин β 1,498 129I
129метаTe {син.} 33,6 d мета 0,106 129Te
β 1,604 129I
130Te 33,799 % 7,9 · 1020 a ββ 2,528 130Xe
Өөр бусад изотопуудыг үзэх: Изотопуудын жагсаалт
ЦСР-шинж чанар
  I квантын тоо γ
рад·Тл−1·сек−1
Er (1H) fL
B = 4,7 Тл
МГц-ээр
123Te 1/2[7] −7,059 · 107[7]
125Te 1/2[7] −8,510 · 107[7]
Аюулгүй байдлын заавар
GHS-Аюулын тэмдэг: [8]
08 – Эрүүл мэндэд аюултай 07 – Анхаар

Анхаар

АТ-фразын жагсаалт H: 332​‐​317​‐​360​‐​412
P: 201​‐​261​‐​280​‐​308+313 [8]
Боломжит ба хэрэглэх байдлыг харгалзан аль болох СИ-системийн нэгжүүдийг хэрэглэсэн болно.
Хэрэв ямар нэгэн тайлбар байхгүй бол дээр өгөгдсөн утгууд хэвийн нөхцлийн утгууд болно.

Теллур [tʰɛˈluːɐ̯] (лат. теллус „дэлхий“) нь дэс дугаар 52, Те тэмдэглэгээтэй химийн элемент юм. Үелэх системийн зургаадугаар үндсэн бүлэг буюу 16-р бүлэг, 5-р үеийн халькогенуудад ордог. Байгальд байх тархацын хувьд алттай ойролцоогоос гадна алттай химийн нэгдэл үүсгэсэн байгалийн эрдэс байдлаар ч бас байна. Талсжсан теллур нь харагдах байдлын хувьд цагаан тугалга, сурьматай адил, мөнгөлөг цагаан, гялтганасан металлын өнгөтэй байна. Механик ачаалалд бутрамтгай шинж чанартай учраас амархан нунтаглаж болно. Металл бишүүдтэй химийн нэгдэл үүсгэх үеийн шинж чанараараа хүхэр, селенид дөхөх ба хайлшинд болон интерметаллын нэгдэлд хүчтэй (хагас-)металлын шинж чанарыг үзүүлдэг.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

Тархац[засварлах | кодоор засварлах]

Теллурид Дителлурид Холимог халькогенид Te(IV)-эрдэс

Гессит
Ag2Te
 

Калаверит
AuTe2 (моноклин)
 

Нагягит (навчин хүдэр)
AuPb(Pb,Sb,Bi)Te2–3S6
 

Теллурит
TeO2 (орторомбо)
 

Алтаит
PbTe
 

Сильванит
(Au,Ag)Te2
 

Тетрадимит
Bi2Te2S
 

Цеманнит
Mg0,5ZnFe[TeO3]3•4,5 H2O
 

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Wiktionary
Wiktionary
Wiktionary: Теллур – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
 Commons: Теллур – Викимедиа дуу дүрсний сан

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente. S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
  2. Die Werte für die Eigenschaften (Infobox) sind, wenn nicht anders angegeben, aus www.webelements.com (Tellur) entnommen.
  3. CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013.
  4. Robert C. Weast (Hrsg.): CRC Handbook of Chemistry and Physics. CRC (Chemical Rubber Publishing Company), Boca Raton 1990, ISBN 0-8493-0470-9, S. E-129 bis E-145. Werte dort sind auf g/mol bezogen und in cgs-Einheiten angegeben. Der hier angegebene Wert ist der daraus berechnete maßeinheitslose SI-Wert.
  5. 5.0 5.1 Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks. In: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, S. 328–337, doi:10.1021/je1011086.
  6. Allen J. Bard, Roger Parsons, Joseph Jordan: Standard Potentials in Aqueous Solution. Marcel Dekker, New York 1985, ISBN 0-8247-7291-1.
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 R. K. Harris, E. D. Becker, S. M. Cabral de Menezes, R. Goodfellow, P. Granger: NMR Nomenclature. Nuclear spin properties and conventions for chemical shifts (IUPAC Recommendations 2001). In: Pure Applied Chemistry. Band 73, Nr. 11, 2001, S. 1795–1818. (PDF; 325 kB).
  8. 8.0 8.1 Eintrag zu Tellur in der GESTIS-Stoffdatenbank des IFA, abgerufen am 30. April 2017 (JavaScript erforderlich).