Инерт хий

Инерт хийнүүд
Устөрөгч (диатомт металл бус)
Гели (инерт хий)
Лити (шүлтийн металл)
Берилли (газрын шүлтэт металл)
Бор (химийн элемент) (металлоид)
Нүүрстөрөгч (полиатомт металл бус)
Азот (диатомт металл бус)
Хүчилтөрөгч (диатомт металл бус)
Фтор (диатомт металл бус)
Неон (инерт хий)
Натри (шүлтийн металл)
Магни (газрын шүлтэт металл)
Хөнгөн цагаан (шилжилтийн дараах металл)
Цахиур (металлоид)
Фосфор (полиатомт металл бус)
Хүхэр (полиатомт металл бус)
Хлор (диатомт металл бус)
Аргон (инерт хий)
Кали (шүлтийн металл)
Кальци (газрын шүлтэт металл)
Сканди (шилжилтийн металл)
Титан (шилжилтийн металл)
Ванади (шилжилтийн металл)
Хром (шилжилтийн металл)
Манган (шилжилтийн металл)
Төмөр (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кобальт (шилжилтийн металл)
Никель (шилжилтийн металл)
Зэс (шилжилтийн металл)
Цайр (шилжилтийн металл)
Галли (шилжилтийн дараах металл)
Германи (металлоид)
Арсени (металлоид)
Селени (полиатомт металл бус)
Бром (диатомт металл бус)
Криптон (инерт хий)
Рубиди (шүлтийн металл)
Стронци (газрын шүлтэт металл)
Иттри (шилжилтийн металл)
Циркони (шилжилтийн металл)
Ниоби (шилжилтийн металл)
Молибден (шилжилтийн металл)
Технеци (шилжилтийн металл)
Рутени (шилжилтийн металл)
Роди (шилжилтийн металл)
Паллади (шилжилтийн металл)
Мөнгө (химийн элемент) (шилжилтийн металл)
Кадми (шилжилтийн металл)
Инди (шилжилтийн дараах металл)
Цагаан тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Сурьма (металлоид)
Теллур (металлоид)
Иод (диатомт металл бус)
Ксенон (инерт хий)
Цези (шүлтийн металл)
Бари (газрын шүлтэт металл)
Лантан (лантаноид)
Цери (лантаноид)
Празеодим (лантаноид)
Неодим (лантаноид)
Промети (лантаноид)
Самари (лантаноид)
Европи (лантаноид)
Гадолини (лантаноид)
Терби (лантаноид)
Диспрози (лантаноид)
Гольми (лантаноид)
Эрби (лантаноид)
Тули (лантаноид)
Иттерби (лантаноид)
Лютеци (лантаноид)
Гафни (шилжилтийн металл)
Тантал (шилжилтийн металл)
Вольфрам (шилжилтийн металл)
Рени (шилжилтийн металл)
Осми (шилжилтийн металл)
Ириди (шилжилтийн металл)
Цагаан алт (шилжилтийн металл)
Алт (шилжилтийн металл)
Мөнгөн ус (шилжилтийн металл)
Талли (шилжилтийн дараах металл)
Хар тугалга (шилжилтийн дараах металл)
Висмут (шилжилтийн дараах металл)
Полони (шилжилтийн дараах металл)
Астат (металлоид)
Радон (инерт хий)
Франци (шүлтийн металл)
Ради (газрын шүлтэт металл)
Актини (актиноид)
Тори (актиноид)
Протактини (актиноид)
Уран (актиноид)
Нептуни (актиноид)
Плутони (актиноид)
Америци (актиноид)
Кюри (актиноид)
Беркли (актиноид)
Калифорни (актиноид)
Эйнштейни (актиноид)
Ферми (актиноид)
Менделеви (актиноид)
Нобели (актиноид)
Лоуренси (актиноид)
Резерфорди (шилжилтийн металл)
Дубни (шилжилтийн металл)
Сиборги (шилжилтийн металл)
Бори (шилжилтийн металл)
Хасси (шилжилтийн металл)
Мейтнери (unknown chemical properties)
Дармштадти (unknown chemical properties)
Рентгени (unknown chemical properties)
Коперници (шилжилтийн металл)
Нихони (unknown chemical properties)
Флерови (шилжилтийн дараах металл)
Москови (unknown chemical properties)
Ливермори (unknown chemical properties)
Теннессин (unknown chemical properties)
Оганесон (unknown chemical properties)
IUPAC бүлгийн дугаар 18
Элемент нэр гелигийн бүлэг эсвэл
неоны бүлэг
Уламжлалт нэр Инерт хийнүүд
VIIIA
хуучин IUPAC дугаар
(Europe, pattern A-B)
Бүлэг 0

↓ Үе
1
Image: Helium discharge tube
Гели (He)
2
2
Image: Neon discharge tube
Неон (Ne)
10
3
Image: Argon discharge tube
Аргон (Ar)
18
4
Image: Krypton discharge tube
Криптон (Kr)
36
5
Image: Xenon discharge tube
Ксенон (Xe)
54
6 Радон (Rn)
86

Тайлбар
Анхдагч элемент
Цацраг идэвхт задралын элемент
Атомын дугаарын өнгө: улаан=хий
Ү · Х · З

Инерт хий (мөн инертийн хийнүүд эсвэл үнэт хийнүүд) нь ижил шинж чанартай химийн элементүүдийн нэгэн бүлэг. Стандарт нөхцөлд тэд бүгд үнэргүй, өнгөгүй, моноатомт, химийн идэвхи маш сул хий. Долоон инерт хий байх бөгөөд үүнд байгалийн гаралтай гели (He), неон (Ne), аргон (Ar), криптон (Kr), ксенон (Xe) таван элемент болон цацраг идэвхт гаралтай радон (Rn), зохиомлоор гаргаж авсан мөн л цацраг идэвхт унунокти багтана. Энэ бүлэг нь үелэх системийн үндсэн 8-р бүлэг буюу шинээр хуваарилсан үелэх системийн дагуу 18-р бүлэг гэж нэрлэгдэх ба үелэх системийн баруун захад галогенуудын дэргэд байрладаг.

Эдгээр элементийн үндсэн ижил шинж чанарт электрон давхарга нь бүгд бүрэн электроноор дүүрсэн байх буюу эсвэл хоосон байна. Атомын орбиталууд нь бүгд дүүрэн байх учраас инертийн хийнүүд нь маш онцгой нөхцөлд химийн урвалд ордог ба эдгээр нь хоорондоо ч мөн молекулын холбоо үүсгэдэггүй, харин нэг атомт хийнүүд юм. Энэхүү химийн идэвхгүй байдлаас нь шалтгаалан энэ бүлгийн элементүүдийг үнэт хийнүүд (англ. Noble gas) хэмээн нэрлэх бөгөөд учир нь инертийн хийнүүд нь түүнтэй яг адилхан химийн идэвx маш муутай үнэт металл гэсэн нэршилтэй адилтган нэрлэсэн нэршил юм.[1].

Гели нь хамгийн ихээр тохиолдох инерт хий. Дэлхий дээр хамгийн их байх хий нь аргон бол үлдсэн бүх элемент нь ховор элементүүдийн тоонд орно. Бүх хий нь агаарыг бүрдүүлэгч хийнүүдийн хэсэг бөгөөд харин газар доор гелигээс бусад нь байгалийн хийн найрлагад маш бага хэмжээгээр бас байдаг. Инертийн хийнүүдийг 2006 онд нээсэн унуноктигоос бусдыг нь 1868-аас (гели) 1900 оны (радон) хооронд богино хугацаанд дараалуулан нээсэн аж. Ихэнх инертийн хийг их британы химич Уильям Рамзай хамгийн анх тусгаарлан гаргаж авчээ.

Хими шинж чанар[засварлах | кодоор засварлах]

An atomic shell diagram with neon core, 2 electrons in the inner shell and 8 in the outer shell.
Неон нь, бусад инерт хийнүүдийн нэгэн адил, бүрэн электрон давхаргатай. Инерт хийнүүд нь, гелийг эс тооцвол, гадаад давхаргадаа найман электроныг агуулдаг. Гелийгийх хоёр байдаг.

Стандарт нөхцөлд үнэргүй, өнгөгүй, амтгүй, шатдаггүй хийнүүд. Өмнө тэднийг үелэх системийн 0-р бүлгийн элементүүд гэж нэрлэдэг байсан. Учир нь, тэднийг, 0 валент чанартай ба бусад химийн элементтэй химийн нэгдлийг үүсгэдэггүй гэж үздэг байсанд оршино. Хожим тэдний зарим нь химийн нэгдэл үүсгэдэг болохыг тогтоосон ба үүнээс хойш тэгж нэрлэхээ больсон.[2]

Электрон бүтэц[засварлах | кодоор засварлах]


Бусад бүлгүүдтэй адил, инерт хийнүүд электрон бүтэцдээ нь өөрийн онцлогтой. Ялангуяа гадаад давхраа нь тухайн бүлгийн химийн шинж чанарыг тодорхойлох хандлагатай байдаг.

Z Элемент Давхарга дахь электроны тоо
2 гели 2
10 неон 2, 8
18 аргон 2, 8, 8
36 криптон 2, 8, 18, 8
54 ксенон 2, 8, 18, 18, 8
86 радон 2, 8, 18, 32, 18, 8

Өнгө[засварлах | кодоор засварлах]

Инерт хийнүүдийн цахилгаан цэнэгийн өнгө ба спектр (доод мөр); цэвэр хийний үзүүлэх өнгийг дунд мөрөөс үзнэ үү.
Glass tube shining violet light with a wire wound over it Glass tube shining orange light with a wire wound over it Glass tube shining purple light with a wire wound over it Glass tube shining white light with a wire wound over it Glass tube shining blue light with a wire wound over it
Glass tube shining light red Glass tube shining reddish-orange Glass tube shining purple Glass tube shining bluish-white Glass tube shining bluish-violet
Illuminated light red gas discharge tubes shaped as letters H and e Illuminated orange gas discharge tubes shaped as letters N and e Illuminated light blue gas discharge tubes shaped as letters A and r Illuminated white gas discharge tubes shaped as letters K and r Illuminated violet gas discharge tubes shaped as letters X and e
Helium line spectrum Neon line spectrum Argon line spectrum Krypton line spectrum Xenon line spectrum
Гели Неон Аргон Криптон Ксенон

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Horst Briehl: Chemie der Werkstoffe. 2. Auflage 2007, Springer, ISBN 978-3-8351-0223-1, S. 14.
  2. "Noble Gas", Британика толь, 2008, <http://www.britannica.com/eb/article-9110613/noble-gas>