Нобели

Нобели, ₁₀₂No
Нобели
Дуудлага	/nɔˈpeɮi/
Жингийн тоо	[259]
Үелэх систем дэх Нобели
	менделеви ← нобели → лоуренси
Атомын дугаар (Z)	102
Бүлэг	f-блокийн бүлгүүд (дугааргүй)
Үе	7-р үе
Блок	f-блок
Электрон байгуулалт	[Rn] 5f14 7s2
Давхарга бүрт	2, 8, 18, 32, 32, 8, 2
Физик шинж чанарууд
Төлөв	хатуу (таамагласан)
Хайлах температур	1100 K (800 °C, 1500 °F) (таамагласан)
Нягт (т.т.)	9.9(4) г/см3 (таамагласан)
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэг	нийтлэг: +3; +2
Цахилгаан сөрөг чанар	Полингийн шаталбар: 1.3 (таамагласан)
Ионжилтын энерги	1-р: 639 кЖ/моль ; 2-р: 1254.3 кЖ/моль ; 3-р: 2605.1 кЖ/моль ; (эхлээд тооцоолсоноос бусад нь);
Бусад шинж чанарууд
Байгалийн тархац	хиймэл
Талст бүтэц	тал-төвтэй куб (ттк) ; (таамагласан)
CAS дугаар	10028-14-5
Түүх
Нэрийн үүсэл	Альфред Нобелийн нэрээр
Нээсэн	Лоуренс Берклигийн үндэсний лаборатори (1965)
Хамгийн тогвортой изотопууд ү; з;
β+45%	253Md
β+10%	254Md
β+39%	255Md
β+1%	257Md
ε25%	259Md
SF<10%	–
	Ангилал: Нобели; үзэх · хэлэлцэх · засах \| эх сурвалж

Нобели нь зөвхөн зохиомлоор аргаар гаргаж авдаг химийн элемент, атомын дугаар нь 102, химийн тэмдэглэгээ нь No. Үелэх системийн актиноидын бүлгийн цацраг идэвхт трансураны элементэд багтдаг элемент юм. Нобелийг 1957 онд нээсэн ба Альфред Нобелийн нэрээр нэрлэжээ. 1994 онд тус нэрийг олон улсын цэвэр ба хэрэглээний химийн холбооноос албан ёсоор баталжээ.^[7]

Түүх

Тус элементийг анх нээсэн тухай 1957 онд АНУ, Их Британи, Шведийн эрдэмтдийн ажлын хэсэг мэдэгдсэн байдаг.^[8] 1958 онд Альберт Гиорсо, Торбёрн Сиккеланд, Жон Р. Волтон, Гленн Т. Сиборг нар ²⁵⁴No изотопыг нээсэн болохоо мэдэгдэв.^[9] Мөн онд Георгий Николаевич Флёров|Георгий Флёровын ахалсан зөвлөлтийн хэсэг эрдэмтэн ^?No^[10] изотопыг нээсэн тухай мэдэгдэв. 1964 онд Дубна хотоос ²⁵⁶No изотопыг ихээхэн хэмжээгээр гаргаж авсан тухай мэдэгдсэн байна. Гэвч 1968 онд л Берклид ²⁴⁹Cf ба ¹²C-өөс ойролцоогоор 3000 атомыг ²⁵⁵No гаргаж авчээ.^[11]^[12]

\mathrm {^{249}_{\ 98}Cf\ +\ _{\ 6}^{12}C\ {\xrightarrow[{-2n,\ -\alpha }]{}}\ \ _{102}^{255}No}

Цахим холбоос

Commons: Nobelium – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Wiktionary

Wiktionary: Нобели – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Эшлэл

↑ ^1.0 ^1.1 Лиде, Дэвид Р., ed. (2003). CRC Хими, физикийн гарын авлага (84-р хэвлэл). Бока Ратон (Флорида): CRC Press. ISBN 0-8493-0484-9.
↑ ^2.0 ^2.1 Фурнье, Жан-Марк (1976). "Bonding and the electronic structure of the actinide metals". Journal of Physics and Chemistry of Solids. 37 (2): 235–244. Bibcode:1976JPCS...37..235F. doi:10.1016/0022-3697(76)90167-0.
↑ Pore, Jennifer L.; Gates, Jacklyn M.; Dixon, David A.; Garcia, Fatima H.; Gibson, John K.; Gooding, John A.; McCarthy, Mallory; Orford, Rodney; Shafi, Ziad; Shuh, David K.; Sprouse, Sarah (2025). "Direct identification of Ac and No molecules with an atom-at-a-time technique". Nature. 644. Springer Science and Business Media LLC: 376–380. doi:10.1038/s41586-025-09342-y. ISSN 0028-0836.
↑ Дин, Жон А., ed. (1999). Lange's Handbook of Chemistry (15 хэвлэл). McGraw-Hill. Section 4; Table 4.5, Electronegativities of the Elements.
↑ Sato, Тецуя К.; Асаи, Масато; Борщевский, Анастасия; Беерверт, Рандольф; Канея, Юсүке; Макии, Хироюки; Мицүкаи, Акина; Нагаме, Юичиро; Оса, Акихико; Тоёшима, Ацүши; Цүкада, Казүки; Сакама, Минору; Такеда, Шинсаку; Оэ, Казүхиро; Сато, Дайсүкэ; Шигэкава, Юдаи; Ичикава, Шин-ичи; Дуллманн, Кристоф Э.; Грунд, Жессика; Рениш, Деннис; Крац, Енс В.; Шедел, Маттиас; Элиав, Ефраим; Калдор, Үзи; Фрицше, Стефан; Стора, Тьерри (2018-10-25). "First Ionization Potentials of Fm, Md, No, and Lr: Verification of Filling-Up of 5f Electrons and Confirmation of the Actinide Series". Journal of the American Chemical Society. 140 (44): 14609–14613. doi:10.1021/jacs.8b09068.
↑ Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
↑ Names and Symbols of Transfermium Elements (IUPAC Recommendations 1994). (PDF; 172 kB).
↑ P. R. Fields and A. M. Friedman (Argonne National Laboratory, Lemont, Illinois); J. Milsted (Atomic Energy Research Establishment, Harwell, England); H. Atterling, W. Forsling, L. W. Holm, and B. Åström (Nobel Institute of Physics, Stockholm, Sweden): Production of the New Element 102, in: Phys. Rev., 1957, 107 (5), S. 1460–1462 (doi:10.1103/PhysRev.107.1460).
↑ A. Ghiorso, T. Sikkeland, J. R. Walton, G. T. Seaborg: Element No. 102, in: Phys. Rev. Lett., 1958, 1 (1), S. 18–21 (doi:10.1103/PhysRevLett.1.18; Нобели, Гүүгл дэх ном ).
↑ G. N. Flerov: Synthesis and Investigation of Element 102 (review), in: Atomic energy, 1968, 24 (1), S. 3–15 (doi:10.1007/BF01133459).
↑ Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente, S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.
↑ A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg: Lehrbuch der Anorganischen Chemie. 102. Auflage. de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1, S. 1954.

Иш татахад гарсан алдаа: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found

[CRC2003-1] 1.0 ^1.1 Лиде, Дэвид Р., ed. (2003). CRC Хими, физикийн гарын авлага (84-р хэвлэл). Бока Ратон (Флорида): CRC Press. ISBN 0-8493-0484-9.

[density-2] 2.0 ^2.1 Фурнье, Жан-Марк (1976). "Bonding and the electronic structure of the actinide metals". Journal of Physics and Chemistry of Solids. 37 (2): 235–244. Bibcode:1976JPCS...37..235F. doi:10.1016/0022-3697(76)90167-0.

[acno-4] Pore, Jennifer L.; Gates, Jacklyn M.; Dixon, David A.; Garcia, Fatima H.; Gibson, John K.; Gooding, John A.; McCarthy, Mallory; Orford, Rodney; Shafi, Ziad; Shuh, David K.; Sprouse, Sarah (2025). "Direct identification of Ac and No molecules with an atom-at-a-time technique". Nature. 644. Springer Science and Business Media LLC: 376–380. doi:10.1038/s41586-025-09342-y. ISSN 0028-0836.

[5] Дин, Жон А., ed. (1999). Lange's Handbook of Chemistry (15 хэвлэл). McGraw-Hill. Section 4; Table 4.5, Electronegativities of the Elements.

[6] Sato, Тецуя К.; Асаи, Масато; Борщевский, Анастасия; Беерверт, Рандольф; Канея, Юсүке; Макии, Хироюки; Мицүкаи, Акина; Нагаме, Юичиро; Оса, Акихико; Тоёшима, Ацүши; Цүкада, Казүки; Сакама, Минору; Такеда, Шинсаку; Оэ, Казүхиро; Сато, Дайсүкэ; Шигэкава, Юдаи; Ичикава, Шин-ичи; Дуллманн, Кристоф Э.; Грунд, Жессика; Рениш, Деннис; Крац, Енс В.; Шедел, Маттиас; Элиав, Ефраим; Калдор, Үзи; Фрицше, Стефан; Стора, Тьерри (2018-10-25). "First Ionization Potentials of Fm, Md, No, and Lr: Verification of Filling-Up of 5f Electrons and Confirmation of the Actinide Series". Journal of the American Chemical Society. 140 (44): 14609–14613. doi:10.1021/jacs.8b09068.

[NUBASE2020-7] Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.

[8] Names and Symbols of Transfermium Elements (IUPAC Recommendations 1994). (PDF; 172 kB).

[9] P. R. Fields and A. M. Friedman (Argonne National Laboratory, Lemont, Illinois); J. Milsted (Atomic Energy Research Establishment, Harwell, England); H. Atterling, W. Forsling, L. W. Holm, and B. Åström (Nobel Institute of Physics, Stockholm, Sweden): Production of the New Element 102, in: Phys. Rev., 1957, 107 (5), S. 1460–1462 (doi:10.1103/PhysRev.107.1460).

[10] A. Ghiorso, T. Sikkeland, J. R. Walton, G. T. Seaborg: Element No. 102, in: Phys. Rev. Lett., 1958, 1 (1), S. 18–21 (doi:10.1103/PhysRevLett.1.18; Нобели, Гүүгл дэх ном ).

[11] G. N. Flerov: Synthesis and Investigation of Element 102 (review), in: Atomic energy, 1968, 24 (1), S. 3–15 (doi:10.1007/BF01133459).

[Harry_H._Binder-12] Harry H. Binder: Lexikon der chemischen Elemente, S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, ISBN 3-7776-0736-3.

[13] A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg: Lehrbuch der Anorganischen Chemie. 102. Auflage. de Gruyter, Berlin 2007, ISBN 978-3-11-017770-1, S. 1954.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]