Jump to content

Циркони

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Циркони, 40Zr
Циркони
Дуудлага/tsʰirkʰɔːn/
Гадаад байдалмөнгөлөг цагаан
Стандарт атомын жин Ar°(Zr)
Үелэх систем дэх Циркони
Устөрөгч Гели
Лити Берилли Бор (химийн элемент) Нүүрстөрөгч Азот Хүчилтөрөгч Фтор Неон
Натри Магни Хөнгөн цагаан Цахиур Фосфор Хүхэр Хлор Аргон
Кали Кальци Сканди Титан Ванади Хром Манган Төмөр (химийн элемент) Кобальт Никель Зэс Цайр Галли Германи Хүнцэл Селени Бром Криптон
Рубиди Стронци Иттри Циркони Ниоби Молибден Технеци Рутени Роди Паллади Мөнгө (химийн элемент) Кадми Инди Цагаан тугалга Сурьма Теллур Иод Ксенон
Цези Бари Лантан Цери Празеодим Неодим Промети Самари Европи Гадолини Терби Диспрози Гольми Эрби Тули Иттерби Лютеци Гафни Тантал Вольфрам Рени Осми Ириди Цагаан алт Алт Мөнгөн ус Талли Хар тугалга Висмут Полони Астат Радон
Франци Ради Актини Тори Протактини Уран Нептуни Плутони Америци Кюри Беркли Калифорни (химийн элемент) Эйнштейни Ферми Менделеви Нобели Лоуренси Резерфорди Дубни Сиборги Бори Хасси Мейтнери Дармштадти Рентгени Коперници Нихони Флерови Москови Ливермори Теннессин Оганесон
Ti
↑
Zr
↓
Hf
иттри ← циркони → ниоби
Атомын дугаар (Z)40
Бүлэг4-р бүлэг
Үе5-р үе
Блок  d-блок
Электрон байгуулалт[Kr] 4d2 5s2
Давхарга бүрт2, 8, 18, 10, 2
Физик шинж чанарууд
Төлөвхатуу
Хайлах температур2125 K ​(1852 °C, ​3365 °F)
Буцлах температур4650 K ​(4377 °C, ​7911 °F)
Нягт (20° C)6.505 г/см3[3]
шингэн үед (х.т.)5.8 г/см3
Хайлах энтальп14 кЖ/моль
Уурших энтальп591 кЖ/моль
Хувийн дулаан шингээлт25.36 Ж/(моль·K)
Уурын даралт
P (Па) 1 10 100 1 к 10 к 100 к
T (K) 2639 2891 3197 3575 4053 4678
Атомын шинж чанар
Исэлдэлтийн зэрэгнийтлэг: +4
−2,[4] 0,[5] +1,[6] +2,[7][8] +3[6]
Цахилгаан сөрөг чанарПолингийн шаталбар: 1.33
Ионжилтын энерги
  • 1-р: 640.1 кЖ/моль
  • 2-р: 1270 кЖ/моль
  • 3-р: 2218 кЖ/моль
Атомын радиусэмпирик: 160 пм
Ковалент радиус175±7 пм
Спектрийн хүрээ дэх өнгөт шугамууд
Спектрийн хүрээ дэх өнгөт шугамууд
циркони элементийн спектрийн шугам
Бусад шинж чанарууд
Байгалийн тархацанхдагч
Талст бүтэц ​гексагонал нягт бүтэцтэй (гнб) (hP2)
Торны тогтмолууд
Hexagonal close-packed crystal structure for циркони
a = 323.22 пм
c = 514.79 пм (20 °C)[3]
Дулааны тэлэлт5.69×10−6/K (20 °C)[3][a]
Дулаан дамжуулалт22.6 Вт/(м⋅K)
Цахилгаан эсэргүүцэл421 nΩ⋅м (20 °C)
Соронзон чанарпарасоронзон[9]
Юнгийн модуль88 ГПа
Хөдөлгөх модуль33 ГПа
Эзлэхүүний модуль91.1 ГПа
Дууны хурд нимгэн саваа3800 м/с (20 °C)
Пуассоны коэффициент0.34
Моосын хатуулаг5.0
Викерсийн хатуулаг820–1800 МПа
Бринеллийн хатуулаг638–1880 МПа
CAS дугаар7440-67-7
Түүх
Нэрийн үүсэл"Алтан өнгөтэй" гэсэн утгатай zargun زرگون, zircon үгнээс.
НээсэнМартин Хайнриx Клапрот (1789)
Анх ялгасанЙёнс Якоб Берцелиус (1824)
Хамгийн тогвортой изотопууд
Гол изотопууд[10] Задрал
дэлбэг байдал хагас задрал (t1/2) хэлбэр бүтээгдэхүүн
88Zr хиймэл 83.4 ө ε 88Y
89Zr хиймэл 78.36 ц β+ 89Y
90Zr 51.5% тогтвортой
91Zr 11.2% тогтвортой
92Zr 17.1% тогтвортой
93Zr мөр 1.61×106 ж β− 93Nb
94Zr 17.4% тогтвортой
95Zr хиймэл 64.032 ө β− 95Nb
96Zr 2.80% 2.34×1019 ж β−β− 96Mo
 Ангилал: Циркони
үзэх · хэлэлцэх · засах | эх сурвалж

Циркони нь химийн элемент тэмдэглэгээ нь Zr, атомын дугаар 40, атом масс нь 91,224.

Циркони ба Гафни

[засварлах | кодоор засварлах]

Титантай хамт IV бүлгийн хажуугийн дэд бүлэгт циркони ба гафни байрладаг. 1879 онд титаныг нээхээс хэдэн жилийн өмнө М. Клапрот цирконийг нээсэн. Эрдэс цирконы нэрээр түүнийг нэрлэжээ. Циркони нь ховор бус харин "сарнимал" элемент юм. Дэлхийн царцдаст зэс, хартугалга, цайраас илүү хэмжээтэй агуулагдах боловч маш их сарнимал тархалттай учраас үйлдвэрлэхэд маш үнэтэйн улмаас удаан хугацаанд түүний хэрэгцээг хязгаарлаж байв. Өөр нэг сарнимал элемент бол гафни юм. Түүнийг голландын Дирк Костер (1889-1950) Унгарын Дьёрдь Хевеши (1885-1966) нар 1923 онд цирконын хольц байдлаар байхад нь олж нээжээ. Гафнийг анх "Дани" гэж нэрлэж байсан бөгөөд хожим нь Копенхагены эртний нэрээр гафни гэж нэрлэжээ. Циркони ба гафнийн химийн шинж ерөнхийдөө титантай төстэй боловч 2 үндсэн ялгаа бий.

  1. Энэ хоёр металлын хувьд зөвхөн ганц исэлдлийн зэрэгтэй (+4)
  2. Циркони ба гафни нь титантай харьцуулахад химийн идэвх сул. Тэднийг зөвхөн концентрацитай азотын хүчил ба хайлуурын хүчлийн холимогт уусгадаг.

Zr+4HNO3+7HF=H3ZrF7+4NO2+4H2O

Циркони болон гафни нь мөнгөлөг цагаан өнгөтэй, хатуу муу хайлдаг (1855-2220градус) Цирконыг иодтой урвалд оруулахад цирконын иодид ZrI4 гэдэг ойролцоогоор 430градуст хялбар нэрэгддэг, шар өнгөтэй, талст бодис үүсдэг. Цирконын оксид ZrO2 маш муу хайлдаг (2700градуст) ба өндөр температурт идэвхгүй. Иттрийн оксид болон кальцийг хольж түүнийг галд тэсвэртэй материал болгон хэрэглэх ба хамгаалалтын нимгэн бүрхүүл хэлбэрээр үйлдвэрт, мөн муу хайлдаг, бат бөх шил үйлдвэрлэхэд тус тус ашигладаг. Мөн цирконыг цөмийн техникт, химийн үйлдвэрт түүнчлэн мэс заслын үед хэрэглэдэг яс бэхэлдэг ялтас, боолтыг хүртэл цирконигоор хийдэг.

Цахим холбоос

[засварлах | кодоор засварлах]
Wiktionary
Wiktionary
 Wiktionary: Циркони – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
 Commons: Циркони – Викимедиа дуу дүрсний сан

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ "Стандарт атомын жин: Циркони". CIAAW. 2024.
  2. ↑ Прохаска, Томас; Иргер, Йоханна; Бенефилд, Жаклин; Бөхлке, Жон К.; Чессон, Лесли А.; Коплен, Тайлер Б.; Дин, Типин; Данн, Филип Ж. Х.; Грёнинг, Манфред; Холден, Норман Э.; Мейжер, Харро А. Ж. (2022-05-04). "Элементүүдийн стандарт атомын жин 2021 (IUPAC Техникийн тайлан)". Pure and Applied Chemistry (Англи хэлээр). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Арбластер, Жон В. (2018). Элементүүдийн кристаллографийн шинж чанарын сонгосон утгууд. Материалын Парк, Охайо: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
  4. ↑ Zr(–2) is known in Zr(CO)2−6; see John E. Ellis (2006). "Adventures with Substances Containing Metals in Negative Oxidation States". Inorganic Chemistry (Англи хэлээр). 45 (8): 3167–3186. doi:10.1021/ic052110i.
  5. ↑ Zr(0) occur in (η6-(1,3,5-tBu)3C6H3)2Zr and [(η5-C5R5Zr(CO)4]−, see Chirik, P. J.; Bradley, C. A. (2007). "4.06 - Complexes of Zirconium and Hafnium in Oxidation States 0 to ii". Comprehensive Organometallic Chemistry III. From Fundamentals to Applications. Vol. 4. Elsevier Ltd. х. 697–739. doi:10.1016/B0-08-045047-4/00062-5. ISBN 9780080450476.
  6. ↑ 6.0 6.1 Гринвуд, Норман Н.; Эрншоу, Алан (1997). Элементүүдийн хими (2-р хэвлэл). Butterworth-Heinemann. х. 28. doi:10.1016/C2009-0-30414-6. ISBN 978-0-08-037941-8.
  7. ↑ Calderazzo, Fausto; Pampaloni, Guido (January 1992). "Organometallics of groups 4 and 5: Oxidation states II and lower". Journal of Organometallic Chemistry (Англи хэлээр). 423 (3): 307–328. doi:10.1016/0022-328X(92)83126-3.
  8. ↑ Ma, Wen; Herbert, F. William; Senanayake, Sanjaya D.; Yildiz, Bilge (2015-03-09). "Non-equilibrium oxidation states of zirconium during early stages of metal oxidation". Applied Physics Letters (Англи хэлээр). 106 (10). Bibcode:2015ApPhL.106j1603M. doi:10.1063/1.4914180. hdl:1721.1/104888. ISSN 0003-6951.
  9. ↑ Лиде, Д. Р., ed. (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Хими, физикийн гарын авлага (PDF) (86-р хэвлэл). Бока Ратон (Флорида): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
  10. ↑ Кондев, Ф. Г.; Ван, М.; Хуан, В. Ж.; Наими, С.; Ауди, Г. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.


Иш татахад гарсан алдаа: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found

"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Циркони&oldid=832044"-с авсан