Умард Кипр

Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улс
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Туркийн төрийн далбаа
Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Туркийн төрийн далбаа
Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Туркийн төрийн сүлд
Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Туркийн төрийн сүлд
Төрийн далбаа Төрийн сүлд
Де‑факто‑төр, нутаг
дэвсгэр нь олон улсын
эрх зүйн хувьд
хамаарах нь
Бүгд Найрамдах Кипр Улс
Албан хэл Турк
Нийслэл Умард Никоси (Lefkoşa)
Засаглалын хэлбэр Ерөнхий сайдтай ерөнхийлөгчийн ардчилсан дэглэм
Төрийн тэргүүн Ерөнхийлөгч Мустафа Акинси
Засгийн газрын тэргүүн Ерөнхий сайд Хусеин Өзгүргүн
Газар нутгийн талбай 3.355 км²
Хүн ам 313.626[1]
Хүн амын нягтрал 79 хүн/км²
ДНБ 4,3 сая $[2]
Мөнгөн тэмдэгт Туркийн лир
Үүсэл 1983 оны 11 сарын 15
Төрийн дуулал İstiklâl Marşı
Үндэсний баярын өдөр 11 сарын 15
Цагийн бүс UTC+2 Зүүн Европын цагийн бүс
UTC+3 Зүүн Европын зуны цаг
Домэйн нэр .gov.nc.tr[3]
Утасны бүсчлэлийн дугаар +90 392 (Турк)

Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улс (товч. УКБНТУ эсвэл Умард Кипр, туркээр Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti – KKTC) нь Газар дундын тэнгисийн Кипр арлын умард хэсэгт оршдог олон улсад Туркээс бусад улсуудад тусгаар тогтнол нь хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй орон юм. Албан ёсоор энэ нутаг дэвсгэр нь Бүгд Найрамдах Кипр Улсад харьяалагдаx ба 1974 оноос хойш Турк улс Киприйн умард хэсэгт Туркийн зэвсэгт хүчнээ оруулснаар тусгаар улс болох эхлэл тавигджээ. Гэвч Европын Холбоо нь тус арлыг салгаж авч үздэггүй. Тиймээс энэ бүс нутаг нь Европын Холбооны онцгой бүс нутагт орно.[4][5]

Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улсын нийслэл нь Умард Никоси.

Тус арлын хоёр хэсэгт хувааж буй шугамыг ( «Ногоон шугам» — англи. Green Line), Кипр дахь НҮБ-ын энхийг сахиулах Зэвсэгт хүчин хамгаалдаг байна.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

1960 он - Бүгд Найрамдах Кипр улс Их Британиас тусгаар тогтносны дараа байгуулагдсан. Грек, Туркийн нийгэмлэгүүдэд шинэ төрийн удирдлагад оролцох тэгш боломж олгосон. Тэдэнд Засгийн газарт болон иргэний эрх мэдлийн байгууллагуудад суудал хуваарилсан. 1960 оны баталгааны гэрээний дагуу шинээр буй болсон улсын оршин тогтнох баталгааг Их Британи, Грек, Турк гаргаж байсан.

1963 онд Кипрт Засгийн газрын хямрал болж Киприйн Грек, Киприйн Түркүүд хоорондын харилцаа туйлын хурцадсан. Киприйн туркууд Засгийн газарт суудлаа алдсан байна. Мөргөлдөөний явцад хөдөө орон нутагт амьдарч байсан туркуудыг тухайн орон нутгаас нь гаргахгүй хөл хорьж байжээ. Энэ байдал 11 жил үргэлжилсэний эцэст арлыг хоёр хуваасан байна. Энэ үед Турк, Грек хоёр хэд хэдэн удаа дайны ирмэг дээр ирж байжээ.

1967 ондГрекүүд арлын өмнөд хэсэг дахь түркүүдийн дүүрэг рүү довтолсон байна. Дараа нь киприйн түркүүд 1963 оны сүүлчээс хойш гарсан хуулиудыг хүлээн зөвшөөрөхгүй албан ёсны «Түркийн түр хугацааны засаг захиргаа» байгуулсан.

1974 оны 7-р сард Грекийн цэргийнхэн арал дээр цэргийн эргэлт гаргаж Ерөнхийлөгч хамба III Макариос-ыг эрх мэдлээс нь буулгаж, арал дээрх хяналтыг Кипрыг Грект нийлүүлэх далд санаатай Никос Сампсонд шилжүүлжээ. 1960 оны гэрээний заалтыг зөрчсөн гэдгээр болон Үндсэн хуулийн эрх мэдлийг сэргээх нэрийдлээр Туркийн цэргүүд Кипр рүү довтлон орсон. Эдгээр үйл явдал эцэсдээ Кипр арлыг түркүүд хяналтандаа авсан Умард, грек кипрчүүдын хяналтандаа оруулсан Өмнөд хэсэгт гэж хоёр хуваагдсан байна.

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Үндсэн өгүүлэл: Кипр (арал)

Кипр нь Газар дундын тэнгисийн томоохон арлуудын хамгийн зүүн талын арал юм. Нийт 9251 км² газар нутагтай ба үүний 3355 км² газар нутаг нь Умард Кипрт орно. Туркээс 75 км, Сириэс ойролцоогоор 95 километрийн зайтай.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

Хүн ам[засварлах | кодоор засварлах]

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

 Commons: Умард Киприйн Бүгд Найрамдах Турк Улс – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

  1. TRNC SPO, Economic and Social Indicators 2014, pages=2–3
  2. http://www.yhb.gov.tr/files/mayis_2012_eko_gs.pdf
  3. http://www.cm.gov.nc.tr/
  4. Süddeutsche Zeitung: Nordzypern beendet EU-Isolation, abgerufen am 4. Januar 2013
  5. Handelsblatt: Nach der verhinderten Wiedervereinigung: EU wird Nordzypern verstärkt helfen, abgerufen am 4. Januar 2013