Мальдив

Бүгд Найрамдах Мальдив Улс
  • ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާ (Дивехи)
    Dhivehi Raajjeyge Jumhooriyyaa
Уриа: الدولة المحلديبية (Араб)
"Махал Дибиятын Улс"
Төрийн дуулал: ޤައުމީ ސަލާމް
Qaumee Salaam
"Үндэсний Салют"
Location of Maldives in the Indian Ocean
Location of Maldives in the Indian Ocean
Нийслэл
ба томоохон хот
Мале
4°10′31″N 73°30′32″E / 4.17528°N 73.50889°E / 4.17528; 73.50889
Албан ёсны
болон үндэсний хэл
Дивехи
Нийтлэг хэлАнгли хэл
Угсаатны бүлгүүд
(2019)
100% Мальдивчууд
Шашин
Суннит Ислам (албан ёсны)
Ард түмний нэршилМальдивчууд
Төр засагНэгдмэл ерөнхийлөгчийн үндсэн хуульт бүгд найрамдах улс
Ибрахим Мохаммед Солих[1]
Файсал Насеем[2]
• Межлисийн дарга
Мохаммед Нашид[3]
Ахмед Мутасим Аднан[4]
Хууль тогтоох байгууллагаАрдын Межлис
Тусгаар тогтнол 
• Тусгаар тогтнолоо тунхаглав
7 сарын 26, 1965 он
• Бүгд Найрамдах Улс болов
11 сарын 11, 1968 он
8 сарын 7, 2008 он
Газар нутаг
• Нийт
300[5] км2 (187)
Хүн ам
• 2022 тооллого
515,122[6]
• Нягтаршил
1,102.5/км2 (8)
ДНБ (ХАЧТ)2023 тооцоо
• Нийт
$14.5 тэрбум[7]
• Нэг хүнд ноогдох
$36,358[7]
ДНБ (нэрлэсэн)2023 тооцоо
• Нийт
$7 тэрбум[7]
• Нэг хүнд ноогдох
$17,627[7]
ОТББИ (2017)  31.3[8]
дундаж
ХХИ (2021) 0.747[9]
өндөр · 90
Мөнгөний нэгж
Цагийн бүсUTC+5 (Мальдивын Цаг)
Огнооны форматөө/сс/жжжж
Жолооны талзүүн
Утасны томьёо+960
Домэйн нэр.mv

Мальдивын Бүгд Найрамдах Улс буюу Мальдив нь Энэтхэгийн далайд орших арлын улс юм. Энэтхэг болон Шри Ланкагийн баруун өмнө талд оршино.

Мальдивын нийслэл Мале
NASA-гийн сансраас авсан Мальдивын зураг
Мальдивын хүн амын өсөлтийг харуулсан график
Мальдивын далайн эрэг

Нэр[засварлах | кодоор засварлах]

Албан ёсны нэр нь ހިވެދި ގުޖޭއްރާ ޔާއްރިހޫމްޖު (дивехи хэл: латин үсэг рүү хөрвүүлбэл, Dhivehi Raajjeyge Jumhooriyyaa)

Англи хэлээрх албан ёсны нэр нь Republic of Maldives, товчоор Maldives.

Дивехи хэлээр Raajjeyge гэдэг нь "арал" гэсэн утгатай Raajje гэдэг үгэнд олон тооны -rah нөхцөл, харьяалахын тийн ялгалын -ge нөхцлийг залгаж бий болгосон үг юм. Jumhooriyyaa гэдэг нь "Бүгд Найрамдах Улс", Dhivehi гэдэг нь тус үндэстний өөрсдийгөө нэрлэдэг нэр бөгөөд "Арал дээр амьдардаг хүмүүс" гэсэн утгатай.

Англи хэлний Maldives гэдэг нь санскрит хэлээр "Арлуудын цоморлиг" гэсэн утгатай Malodheep (mAlA माला + dvIpAH द्वीपाः ) гэдэг үгнээс гаралтай гэж үздэг. Энэ нь Мальдивын шүрэн арлууд нь дээрээс харахад цагариг буюу цэцгийн цоморлиг мэт харагддагаас үүдэлтэй аж.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

Улс төр[засварлах | кодоор засварлах]

Төрийн тэргүүн ерөнхийлөгч нь мөн засгийн газраа тэргүүлдэг (ерөнхий сайдын суудал нь 1975 оноос хойш эзгүй байгаа) Бүрэн эрхийн хугацаа нь 5 жил. Парламентаас нэр дэвшүүлж, ард түмний санал асуулгаар сонгогддог. Өмнөх сонгууль 2003 оны 10 сард болж, Маумүүн Абдул Гаюүм 6 дахь удаагаа сонгогдсон.

Парламент нь нэг танхим, 50 суудалтай бөгөөд Majlis гэж нэрлэгддэг. 50 суудлын 42-ыг нь 21 насанд хүрсэн иргэдийн сонгуулиар сонгож, үлдсэн 8-ыг нь ерөнхийлөгч томилдог байна. Бүрэн эрхийн хугацаа нь 5 жил. Эртнээс улс төрийн бүлэглэл гэсэн ойлголт байгаагүй учраас улс төрийн нам огт байдаггүй байсан ч Азид хамгийн урт хугацаанд үргэлжилж буй Гаюүмийн засаглалыг түлхэн унагаахын тулд 2003 оны 11 сарын 10-нд Мальдивын Ардчилсан Нам байгуулагджээ. Үүний эсрэг ерөнхийлөгч өөрийн дэмжигчдээс бүрдсэн Мальдивын Ардын Намыг байгуулсан байна. Түүний дараа Исламын Ардчилсан Нам болон Шударга Ёс Нам гэх мэт жижиг намууд байгуулагдаж, аажмаар олон намын систем рүү шилжиж байгаа гэж хэлж болно.

Засаг захиргааны нэгж[засварлах | кодоор засварлах]

Нийслэл Мале болон 20 Атолл (atholhu)-д хуваагдана. Нийслэл Мале нь шүрэн арлуудын голд орших Мале арал болон Вилингири арал дээр оршино. Атолл гэдэг нь "шүрэн арал" гэсэн утга бүхий англи хэлний atoll гэдэг үгнээс гаралтай. Мальдивын арлуудын 26 шүрэн арлыг 20 нэгжид хуваасан байдаг.

Газарзүй[засварлах | кодоор засварлах]

Шри Ланкагийн баруун өмнө талд Энэтхэгийн далайд байх 26 шүрэн арал болон 1,200 арлаас тогтдог бөгөөд тэдгээрийн 200 орчимд нь хүн амьдардаг. Халуун, чийглэг уур амьсгалтай.

Далайн түвшнээс дээших дундаж өндөр нь 2.4м тул дэлхийн дулаарлаас шалтгаалж далайн түвшин дээшлэх, мөн шүрэн арлын шүрнүүд хөгширч буйтай холбогдож, живэх аюулд нэрвэгдээд буй.

Өдгөө Малегийн олон улсын нисэх онгоцны буудал байрладаг Хулхуле арлын зүүн хойд талд хиймэл арал барьж буй.

Уур амьсгал[засварлах | кодоор засварлах]

Мале
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
114
 
30
26
 
 
38
 
31
26
 
 
74
 
31
26
 
 
123
 
32
27
 
 
219
 
31
26
 
 
167
 
31
26
 
 
150
 
31
26
 
 
176
 
30
26
 
 
199
 
30
25
 
 
194
 
30
25
 
 
231
 
30
25
 
 
217
 
30
25
Температур °CТунадас мм
Эх сурвалж: WMO
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Мале
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) 30.3 30.7 31.4 31.6 31.2 30.6 30.5 30.4 30.2 30.2 30.1 30.1 Ø 30.6
Мин. Температур (°C) 25.7 25.9 26.4 26.8 26.3 26.0 25.8 25.5 25.3 25.4 25.2 25.4 Ø 25.8
Тунадас (мм) 114.2 38.1 73.9 122.5 218.9 167.3 149.9 175.5 199.0 194.2 231.1 216.8 Σ 1,901.4
Нартай цаг (h/d) 8 9 8 7 6 6 6 6 6 5 6 8 Ø 6.7
Бороотой өдөр (d) 6 3 5 9 15 13 12 13 15 15 13 12 Σ 131
Усны температур (°C) 27 27 28 29 29 28 28 27 27 28 28 27 Ø 27.8
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
30.3
25.7
30.7
25.9
31.4
26.4
31.6
26.8
31.2
26.3
30.6
26.0
30.5
25.8
30.4
25.5
30.2
25.3
30.2
25.4
30.1
25.2
30.1
25.4
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с
114.2
38.1
73.9
122.5
218.9
167.3
149.9
175.5
199.0
194.2
231.1
216.8
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: WMO

Эдийн засаг[засварлах | кодоор засварлах]

Гол салбарууд нь загас агнуур болон аялал жуулчлал. Далайн эргийн наран шарлагын газар бүхий резорт арал л гэхэд 85-100 байдаг. 2001 оны 7 сард засгийн газраас "2020 визион" хэмээх, аж үйлдвэржилтийг дэмжих 20 жилийн төлөвлөгөөг баталжээ.

Газар тариалан[засварлах | кодоор засварлах]

2005 оны байдлаар хөдөө аж ахуйн салбарт 27000 орчим хүн ажиллаж буй. Улсын газар нутгийн 43.3%-ийг газар тариаланд ашигладаг. Тариалдаг гол зүйлс нь газрын самар, гадил, төмс.

Загас агнуур[засварлах | кодоор засварлах]

Загас агнуурын 5000 орчим хөлөг онгоцтой бөгөөд 2004 оны байдлаар 160 мянган тонн загас агнадаг.

Уул уурхай[засварлах | кодоор засварлах]

Мальдивт ашигт малтмал байдаггүй.

Аж үйлдвэр[засварлах | кодоор засварлах]

Улсын хэмжээнд цорын ганц үйлдвэр нь газрын самраас копра гаргаж авдаг үйлдвэх бөгөөд 2005 оны байдлаар копрагийн үйлдвэрлэлийн хэмжээ нь 2295 тонн.

Аялал жуулчлал[засварлах | кодоор засварлах]

Ерөнхийдөө нэг аралд нэг зочид буудал байдаг тул буух буудлаасаа хамаарч байрлах арлаа сонгох болно. Арал хооронд ихэвчлэн Дони гэж нэрлэгдэх модон завь ашиглагддаг. Мөн моторт завь зэргийг ашиглаж болно. Гадаадын иргэд тусгай зөвшөөрөл авахгүй бол аялал жуулчлалын бүс нутгаас бусад хэсэг рүү нэвтрэх хориотой.

2021 оны 11-р сард Монгол Улсаас анх удаа Мальдив улс руу шууд нислэгтэй аяллыг Круиз Тур Монголиа ХХК (Cruise Tour Mongolia) болон МИАТ ТӨХК нар хамтран зохион байгуулсан. Энэхүү аялал нь хоёр улсын аялал жуулчлалын салбарт шинэ нээлтийг авчирсан бөгөөд Монголын жуулчдын очих дуртай газруудын нэг болоод байгаа юм.

Хүн ам[засварлах | кодоор засварлах]

Албан ёсны хэл нь дивехи хэл (мальдив хэл ч гэж нэрлэдэг). Мөн Английн колони байсан тул англи хэл өргөн хэрэглэгддэг.

Шашин[засварлах | кодоор засварлах]

Исламын шашны Суннит урсгал нь төрийн шашин болно. Иргэд нь бараг бүгд муслим хүмүүс байдаг улс Мальдиваас гадна зөвхөн Оман л юм.

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

 Commons: Category:Maldives – Викимедиа дуу дүрсний сан

Гадаад холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]

  1. "President". The President's Office – Republic of Maldives. Archived from the original on 14 January 2021. Retrieved 13 January 2021.
  2. "Vice President". The President's Office – Republic of Maldives. Archived from the original on 14 January 2021. Retrieved 13 January 2021.
  3. "19th Parliament Speaker". People's Majlis. Archived from the original on 14 January 2021. Retrieved 13 January 2021.
  4. "President appoints Chief Justice and Supreme Court Justice". presidency.gov.mv. Archived from the original on 14 January 2021. Retrieved 8 December 2019.
  5. "Field Listing: Area". CIA World Factbook. CIA World Factbook. Archived from the original on 16 September 2012. Retrieved 27 January 2016.
  6. "Maldives Population Projections 2014–2054". statisticsmaldives.gov.mv. National Bureau of Statistics. Archived from the original on 14 January 2021. Retrieved 24 May 2020.
  7. 7.0 7.1 7.2 7.3 "Report for Selected Countries and Subjects". IMF (in англи). Archived from the original on 17 April 2023. Retrieved 17 April 2023.
  8. "Gini Index coefficient". CIA World Factbook. Archived from the original on 17 July 2021. Retrieved 16 July 2021.
  9. "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (in англи). United Nations Development Programme. September 8, 2022. Archived (PDF) from the original on 8 September 2022. Retrieved September 8, 2022.