Камерун

Бүгд Найрамдах Камерун Улс
*République du Cameroun* (Франц)
Бүгд Найрамдах Камерун Улс République du Cameroun (Франц)
	Төрийн далбаа Сүлд
	Уриа: ; "Paix – Travail – Patrie" (Франц); "Энхтайван – Хөдөлмөр – Эх орон"
	Төрийн дуулал: ; "Ô Cameroun, Berceau de nos Ancêtres" (Франц); "Өвөг дээдсийн өлгий Камерун минь"
Нийслэл	Яунде; 3°52′N 11°31′E / 3.867°N 11.517°E
Томоохон хот	Дуала
Албан ёсны хэл	Франц • Англи хэл
Хүлээн зөвшөөрөгдсөн орон нутгийн хэл	Камеруны Креол хэл; Фула хэл; Эвондо хэл; Чадын Араб хэл;
Угсаатны бүлгүүд (2018)	24.3% Бамилеке-Бамум ; 21.6% Beti/Bassa-Mbam ; 14.6% Биү-Мандара ; 11% Фулани & Шува ; 9.8% Адамава-Убанги (Мбум-Гбая) ; 7.7% Ринг ; 3.3% Пыгмы ; 2.7% Сава/ Күтье ; 0.7% Баруун өмнөд Банту ; 4.5% бусад/гадаад ;
Шашин (2020)	59.7% Христ ; 20.2% Ислам ; 19.0% Уламжлалт итгэл ; 0.8% шашингүй ; 0.3% бусад ;
Ард түмний нэршил	Камерунчууд
Төр засаг	Нэгдмэл ноёрхогч намын ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс (дарангуйлал)
• Ерөнхийлөгч	Поль Бийя
• Ерөнхий сайд	Жозеф Дион Нгуте
• Сенатын Ерөнхийлөгч	Марсель Ниат Нжифенжи
• Үндэсний Хурлын дарга	Кавайе Йегие Жибрил
Хууль тогтоох байгууллага	Парламент
• Дээд танхим	Сенат
• Доод танхим	Үндэсний Хурал
Тусгаар тогтнол
• Францаас тусгаар тогтносон	1 сарын 1, 1960
• Их Британиас тусгаар тогтносон	10 сарын 1, 1961
Газар нутаг
• Нийт	475,442 км2 (53)
• Усны эзлэх талбай (%)	0.57
Хүн ам
• 2023 тооцоо	30,135,732 (51)
• Нягтаршил	39.7/км2
ДНБ (ХАЧТ)	2021 тооцоо
• Нийт	▲ $101.950 тэрбум (94)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $3,745 (187)
ДНБ (нэрлэсэн)	2021 тооцоо
• Нийт	▲ $44.893 тэрбум (89)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $1,649 (150)
ОТББИ (2014)	46.6; өндөр
ХХИ (2021)	▬ 0.576; дундаж · 151
Мөнгөний нэгж	Төв Африк франк (XAF)
Цагийн бүс	UTC+1 (БАЦ)
Огнооны формат	өө/сс/жжжж ; жжжж/сс/өө
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+237
Домэйн нэр	.cm

Бүгд Найрамдах Камерун Улс (Франц: République du Cameroun, Англи: Republic of Cameroon) Африк тивд оршдог 2020 оны хүн амын тооллогоор 27,7 сая хүн амтай Бүгд Найрамдах улс юм. Камеруны нийслэл хот нь:- Яунде. Албан ёсны франц (80 %) , англи (18 %) хэлтэй.

Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага (1960), Африкийн Холбоо (1963), Олон Улсын Валютын Сан (1963), Дэлхийн Худалдааны Байгууллагын (1995) гишүүн.

Улсын нэрийн тухай[засварлах | кодоор засварлах]

Энэ бүс нутагт анх хөл тавьсан португалийн далайчин өнөөгийн Вури мөрөнд их хэмжээний хавчийг олсон учраас Río dos Camarões (Camarones гэдэг нь испаниар „хавч“ гэсэн утгатай) хэмээх нэрийг тус мөрөнд өгчээ. Үүний дараа германы колони байх үед нь германчууд Дуала хотыг энэ нэрээр нэрлэх болсон ба сүүлд нь улсыг нь бүтнээр нь нэрлэх болжээ.

Газар зүй[засварлах | кодоор засварлах]

Тус улсын нутаг дэвсгэр нь экватораас холгүй оршдог. Хамгийн өмнөд цэг нь экватораас 200 км хүрэхгүй зайд байдаг. Далайн эргийн урт нь 320 км. Баруун хойд талаараа Нигери, хойд болон зүүн хойд талаараа Чад, зүүн талаараа Төв Африкийн Бүгд Найрамдах Улс, өмнөд талаараа Габон, Бүгд Найрамдах Конго Улс, Экваторын Гвиней улстай хиллэдэг. Тус улсын хамгийн өндөр цэг нь Фако уул юм - 4040 м.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

Камеруны хамгийн эртний хүн ам нь жижиг биетэй хар арьстнууд болох пигмейчууд байжээ. Дараа нь Бенуэ-Конго овог аймгууд болон банту үндэстнүүд өмнөд хэсэгт колоничлолд орсон ажээ. 15-р зуунд Чадын гэр бүлд хамаарах Маса овог аймгууд гарч ирэв. 1472 онд Европчууд анхны ирсэн байна. 17-р зууны эхээр одоогийн Камеруны хойд хэсэгт Мандара хэмээх эртний феодалын улс үүссэн. 1715 онд Мандарагийн захирагч лалын шашны номлогчдыг эх орондоо нэвтрүүлэхийг зөвшөөрснөөр Мандара Султант улс болсон түүхтэй.

1884-1916 онд Германы колони байсан. 1916 оны Дэлхийн нэгдүгээр дайны үеэр Англи-Францын цэргүүдэд эзлэгдсэн байв. 1922 оны 7-р сард Үндэстнүүдийн лиг тэдэнд удирдлагын мандат олгосон бөгөөд Камеруныг Их Британи, Франц хоёр хувааж авсан байна.

Нутгийн иргэд колоничлогчдын эсрэг 1922, 1928-29, 1931 онд бослого гаргаж байжээ. Дэлхийн 2-р дайны дараа үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн эрчимжиж 1960 оны 1-р сарын 1-нд Камерун тусгаар тогтнолоо олж, Камеруны Холбооны (CU) намын удирдагч Ахмаду Ахиджо анхны ерөнхийлөгч болж байжээ.

Төрийн тогтолцоо[засварлах | кодоор засварлах]

Камерун бол Бүгд найрамдах улс юм. Тус улсын үндсэн хууль 1972 оноос хойш мөрдөгдөж байна.

Камерун мөн Их Британи тэргүүтэй "Хамтын нөхөрлөл"-ийн нэг бүрэлдэхүүн хэсэг нь юм. Төрийн тэргүүн нь ерөнхийлөгч бөгөөд тэрээр мөн зэвсэгт хүчний ерөнхий командлагч юм. Ерөнхийлөгчийг бүх нийтийн санал хураалтаар 7 жилийн хугацаатай (хоёроос илүүгүй удаа) сонгодог. Одоогийн Ерөнхийлөгч Пол Бия 1982 оны арваннэгдүгээр сарын 6-наас хойш Камеруны Ерөнхийлөгчөөр тасралтгүй ажиллаж байна.

Гүйцэтгэх эрх мэдлийг Ерөнхийлөгч болон Ерөнхий сайд тэргүүтэй Засгийн газар хэрэгжүүлдэг байна. Хууль тогтоох эрх мэдлийг нэг танхимтай парламент - Үндэсний ассамблей - 180 депутат гүйцэтгэдэг. 1996 оны Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн дагуу 100 депутатаас бүрдсэн дээд танхим - Сенатыг байгуулсан.

Шашин[засварлах | кодоор засварлах]

Хүн амын 40 орчим хувь нь Христэд итгэгчид (католик), 22 хувь нь мусульманчууд, үлдсэн хэсэг нь Африкийн олон төрлийн уламжлалт итгэл үнэмшлийг баримталдаг хүмүүс байдаг ажээ.

Зураг[засварлах | кодоор засварлах]

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

Wiktionary

Wiktionary: Камерун – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Commons: Камерун – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 "Cameroon § People and Society". The World Factbook (2023 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. 16 May 2022.
↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named National Profiles
↑ "Democracy Index 2020". Economist Intelligence Unit (in британи-англи). Retrieved 2021-12-17.
↑ David Wallechinsky, "Tyrants: the World's 20 Worst Living Dictators", Regan Press, 2006, pp. 286–290
↑ "The world's enduring dictators: Paul Biya, Cameroon" (in америк-англи). CBS News. 2011-06-19. Retrieved 2022-12-20.
↑ Tampa, Vava (2020-11-02). "For the sake of Cameroon, life-president Paul Biya must be forced out". The Guardian. Retrieved 2022-12-20.
↑ "Cameroon". The World Factbook (2023 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Retrieved 22 June 2023.
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "World Economic Outlook Database, April 2021". IMF.org. International Monetary Fund. Retrieved 6 April 2021.
↑ "GINI index (World Bank estimate)". databank.worldbank.org. World Bank. Archived from the original on 31 March 2018. Retrieved 7 February 2019.
↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (in англи). United Nations Development Programme. September 8, 2022. Archived (PDF) from the original on 2022-09-08. Retrieved September 8, 2022.

[CIA-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 "Cameroon § People and Society". The World Factbook (2023 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. 16 May 2022.

[National_Profiles-2] Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named National Profiles

[3] "Democracy Index 2020". Economist Intelligence Unit (in британи-англи). Retrieved 2021-12-17.

[4] David Wallechinsky, "Tyrants: the World's 20 Worst Living Dictators", Regan Press, 2006, pp. 286–290

[5] "The world's enduring dictators: Paul Biya, Cameroon" (in америк-англи). CBS News. 2011-06-19. Retrieved 2022-12-20.

[6] Tampa, Vava (2020-11-02). "For the sake of Cameroon, life-president Paul Biya must be forced out". The Guardian. Retrieved 2022-12-20.

[7] "Cameroon". The World Factbook (2023 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Retrieved 22 June 2023.

[imf2-8] 8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "World Economic Outlook Database, April 2021". IMF.org. International Monetary Fund. Retrieved 6 April 2021.

[9] "GINI index (World Bank estimate)". databank.worldbank.org. World Bank. Archived from the original on 31 March 2018. Retrieved 7 February 2019.

[UNHDR-10] "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (in англи). United Nations Development Programme. September 8, 2022. Archived (PDF) from the original on 2022-09-08. Retrieved September 8, 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

v t e Африкийн Холбооны гишүүн улсууд
Бүрэн эрхт улс	Алжир Ангол‎ Бенин‎ Ботсвана‎ Буркина Фасо‎ Бурунди‎ Габон‎ Гамби‎ Гана‎ Гвиней Гвиней-Бисау‎ Египет‎ Жибути‎ Замби‎ Зимбабве‎‎ Кабо-Верде‎ Камерун‎ Кени Коморос Конго, Ардчилсан Бүгд Найрамдах Улс Конго, Бүгд Найрамдах Улс Кот-д'Ивуар‎ Лесото‎ Либери‎ Ливи Маврики‎ Мавритани‎ Мадагаскар‎ Малави‎ Мали‎ Марокко‎ Мозамбик‎ Намиби‎ Нигери Нижер Өмнөд Африк Өмнөд Судан Руанда‎ Сан-Томе ба Принсипи‎ Сенегал‎ Сейшелийн арлууд Сомали‎ Судан Сьерра Леон‎ Танзани‎ Того Төв Африкийн Бүгд Найрамдах Улс Тунис‎ Уганда‎ Чад‎ Экваторын Гвиней‎ Эсватини‎ Эритрей‎ Этиоп‎
Хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй	Бүгд Найрамдах Ардчилсан Арабын Сахар Улс