Суринам

Бүгд Найрамдах Суринам Улс
*Republiek Suriname* (Нидерланд)
Бүгд Найрамдах Суринам Улс Republiek Suriname (Нидерланд)
	Төрийн далбаа Сүлд
	Уриа: Justitia – Pietas – Fides (Латин); Gerechtigheid – Vroomheid – Vertrouwen (Нидерланд); "Шударга ёс - Үүрэг - Үнэнч зан"
	Төрийн дуулал: God zij met ons Suriname (Нидерланд); "Бурхан манай Суринамтай хамт байна'"
	Суринамын нутаг дэвсгэр (хар ногоон); нэхэмжилсэн газар нутаг (цайвар ногоон).
Нийслэл ба томоохон хот	Парамарибо; 5°50′N 55°10′W / 5.833°N 55.167°W
Албан ёсны хэл	Нидерланд хэл
Хүлээн зөвшөөрөгдсөн орон нутгийн хэл	8 уугуул хэл Акурио; Аравак-Локоно; Вайвай; Варао; Ваяна; Кариб-Каринья; Сикиана-Кашуяна; Тиро-Тирийо; ;
Лингва франка	Нидерланд; Сранан Тонго;
Бусад хэл	13 хэл Хиндүстан хэл; Ндюка хэл; Сарамаккан хэл; Матавай хэл; Алуку хэл; Парамаккан хэл; Квинти хэл; Жава хэл; Хятад хэл; Англи хэл; Франц хэл; Португал хэл; Испани хэл; ;
Угсаатны бүлгүүд (2012)	27.4% Энэтхэг ; 21.7% Хар ; 15.7% Креол ; 13.7% Жава ; 13.4% Холимог ; 3.8% Уугуул ; 1.5% Хятад ; 0.3% Европчууд ; 1.9% Бусад ;
Шашин	52.3% Христ; 18.8% Хиндүизм; 14.3% Ислам; 6.2% Шашингүй; 5.6% Ардын шашин; 2.8% Бусад;
Ард түмний нэршил	Суринамчууд
Төр засаг	Нэгдмэл ассамблей-тусгаар бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Чан Сантоки
• Дэд Ерөнхийлөгч	Ронни Брюнсвийк
• Үндэсний Ассамблейн дарга	Маринус Бий
• Дээд шүүхийн дарга	Айван Расулбакс (үүрэн гүйцэтгэгч)
Хууль тогтоох байгууллага	Үндэсний Ассамблей
Тусгаар тотгнол
• Нидерландын хаант улс дахь бүрэлдэхүүн улс	12 сарын 15, 1954
• Нидерландын хаант улсаас тусгаар тогтнов	11 сарын 25, 1975
Газар нутаг
• Нийт	163,821 км2 (90)
• Усны эзлэх талбай (%)	1.1
Хүн ам
• 2022 тооцоо	632,638 (170)
• Нягтаршил	3.9/км2 (231)
ДНБ (ХАЧП)	2022 тооцоо
• Нийт	$10.707 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	$17,350
ДНБ (нэрлэсэн)	2022 тооцоо
• Нийт	$3.011 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	$4,880
ХХИ (2021)	▲ 0.730; өндөр · 99
Мөнгөний нэгж	Суринам доллар (SRD)
Цагийн бүс	UTC-3 (SRT)
Огнооны формат	өө-сс-жжжж
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+597
Домэйн нэр	.sr

Суринам^[11] (нид. Suriname; Сарнами хэл: शर्नम् Сарнам, Сранан Тонго хэл: Сранангрон), албан ёсоор Бүгд Найрамдах Суринам Улс (нидер. Republiek Suriname, сранан-тонго Ripoliku Sranan) , нь Өмнөд Америкийн зүүн хойд хэсэгт орших улс бөгөөд албан ёсны хэл нь -нидердланд хэл. Нийслэл нь Парамарибо хот.

Зүүн талаараа Францын Гвиана, баруун талаараа Гайана, өмнө талаараа Бразилтай хиллэх бөгөөд хойд талд нь Атлантын далай хүрээлдэг. Францын Гвиана болон Гайанатай хиллэдэг өмнөд үзүүрийн хэсгүүд болох Марони гол, Корантин голуудын дагуух усан хил нь дээрх хоёр оронтой тус тус маргаантай бөгөөд 2007 оны 9 сарын 20-нд НҮБ-ын Далайн хуулийн конвенцийн дагуу Гвианатай хиллэх усан хилийн зарим хэсгийг шийдвэрлэж чадсан байна.

Суринам бол хүний хөгжлийн дундаж түвшинтэй хөгжиж буй орон; түүний эдийн засаг нь боксит, алт, газрын тос, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн зэрэг байгалийн арвин нөөцөөс ихээхэн хамааралтай. Суринам нь Карибын тэнгисийн нийгэмлэг (CARICOM), НҮБ, Исламын хамтын ажиллагааны байгууллагын гишүүн юм.

163,000 гаруй хавтгай дөрвөлжин километр нутагтай тус улс нь Өмнөд Америкийн хамгийн жижигхэн тусгаар тогтносон улс юм. Дэлхийн бөмбөрцгийн баруун хагас дахь нидерланд хэлээр ярьдаг цорын ганц бүс нутаг (Нидерландын Вант Улсын эзэмшлийн нутгуудыг эс тооцвол) бөгөөд албан ёсны хэл нь голланд хэл болох, Европын гадна орших цорын ганц улс билээ. Урт удаан хугацаанд үргэлжилсэн колоничлол, шилжин суурьшил, боолчлол нь Суринамыг дэлхийн хамгийн олон соёлын нийлмэл нутаг болгосон юм. Хүн амын ихэнх нь далайн эргийн дагуух хойд бүс нутгуудад амьдардаг.

2022 оны байдлаар 632,638 мянган орчим хүн амтай байв.

Түүх

16-р зуунаас эхлэн франц, испани, англи аялагчид Суринамд иржээ. Зуун жилийн дараа Голланд, Английн оршин суугчид үржил шимтэй Гвиана тал дахь олон голын дагуу тариалангийн колони байгуулсан байна. Гвиана дахь хамгийн эртний баримтжуулсан колони бол Суринам голын дагуух Маршаллын Крик хэмээх Английн суурин байв. Үүний дараа 1650-1667 он хүртэл үргэлжилсэн Суринам хэмээх өөр нэг богино настай англи колони бий болжээ.

Энэ газар нутгийг хянахын төлөө Голланд, Англичуудын хооронд маргаан үүссэн. 1667 онд Англи-Голландын хоёрдугаар дайны дараа Бредагийн гэрээ байгуулах хэлэлцээрийн үеэр Голландчууд Англичуудаас олж авсан Суринамын шинэ тариалангийн колонийг хэвээр үлдээхээр шийджээ. Хариуд нь англичууд Атлантын далайн дундах эрэгт орших Хойд Америк дахь Шинэ Нидерландын хуучин колонийн гол хот болох Шинэ Амстердамыг авч үлджээ. Британичууд түүнийг дараа нь Английн хаан II Жеймс болох Йоркийн гүнгийн нэрээр Нью-Йорк гэж нэрлэсэн түүхтэй.

Түүнээс хойш 1799-1802, 1804-1816 оныг эс тооцвол Суринам гурван зууны турш Нидерландын эрхшээлд байсан юм.

19-р зууны төгсгөл, 20-р зууны эхэн үед 60 мянга гаруй индианчууд, индонезчууд, түүнчлэн Хятадууд Суринам руу цагаачилжээ.

Цагаачид ирснээр Суринамын эдийн засгийн бүтэц эрс өөрчлөгдсөн - тариалангийн эдийн засгийг жижиг тариачны эдийн засаг болсон. 1920-иод онд Суринамд аж үйлдвэр хөгжиж эхэлсэн бөгөөд үүний үндэс нь боксит, алт олборлох уурхай, түүнчлэн янз бүрийн төрлийн хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн боловсруулах үйлдвэрүүд байв.

1922 оноос хойш тус улс албан ёсоор колони гэж нэрлэгдэхээ больж, Нидерландын Вант улсын хавсаргасан нутаг дэвсгэр болжээ.

1954 онд тусгаар тогтнолоо авч (зөвхөн батлан хамгаалах, гадаад харилцаа Нидерландын харьяанд үлдсэн), 1975 оны 11-р сарын 25-нд тусгаар тогтносон Суринам улс болсон түүхтэй.

Хэл

Суринам нь орон нутгийн 14 орчим хэлтэй боловч Нидерланд хэл нь цорын ганц албан ёсны хэл бөгөөд боловсрол, засгийн газар, бизнес, хэвлэл мэдээллийн салбарт хэрэглэгддэг хэл юм. Хүн амын 60 гаруй хувь нь нидерланд хэлээр ярьдаг бөгөөд 20-30 хувь нь хоёр дахь хэлээр ярьдаг. 2004 онд Суринам "Нидердланд хэлний холбоо"-ны гишүүн болсон.

Суринам бол дэлхийн нидерланд буюу голланд хэлээр ярьдаг тусгаар тогтносон гурван улсын нэг юм (бусад нь Нидерланд, Бельги). Энэ нь хүн амын дийлэнх нь голланд хэлээр ярьдаг Америк тивийн цорын ганц газар юм (Голландын Карибын тэнгисийн нутаг дэвсгэрүүд бүгд бусад олонхи хэлтэй байдаг). Эцэст нь, Суринам, англи хэлээр ярьдаг Гайана бол Өмнөд Америкийн цорын ганц улс бөгөөд Англи хэлээр ярьдаг Британид хамааралтай Фолклендын арлуудын нутаг дэвсгэрт роман хэл давамгайлдаггүй.

Сранан Тонго нь орон нутгийн англи хэл дээр суурилсан креол хэл нь Суринамчуудын өдөр тутмын амьдрал, ажил хэрэгч хэлээр хамгийн өргөн хэрэглэгддэг хэл юм. Голланд хэлтэй хамт энэ нь Суринамчуудын хоёр үндсэн хэлний нэг гэж тооцогддог. Аль аль нь угсаатны бүлгүүдэд голчлон ярьдаг бусад хэлээр дамждаг. Сранан Тонго хэлийг ихэвчлэн албан ёсны байдлаас хамааран Голланд хэлтэй сольж хэрэглэдэг; Голланд хэлийг нэр хүндтэй аялгуу, Сранан Тонго хэл нь нийтлэг хэл гэж үздэг байна.

Сарнами Хиндустани нь Бхожпури болон Авади хэлийг нэгтгэсэн хэл нь гурав дахь хамгийн их хэрэглэгддэг хэл юм. Энэ хэлээр үндсэндээ хуучин Британийн Энэтхэгээс ирсэн Энэтхэгийн гэрээт ажилчдын үр удам ярьдаг хэл юм.

Эшлэл

↑ Suriname: An Asian Immigrant and the Organic Creation of the Caribbean's Most Unique Fusion Culture, Эх хувилбараас архивласан: 20 February 2017, Татаж авсан: 19 July 2017
↑ "Censusstatistieken 2012" (PDF). Algemeen Bureau voor de Statistiek in Suriname (General Statistics Bureau of Suriname). p. 76. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2014-06-29.
↑ "The World Factbook – Central Intelligence Agency". cia.gov. 29 September 2021.
↑ ^4.0 ^4.1 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Census
↑ ^5.0 ^5.1 "Census statistieken 2012". Statistics-suriname.org. Эх хувилбараас архивласан: 13 Арваннэгдүгээр сар 2014. Татаж авсан: 13 Долоодугаар сар 2014.
↑ "Definitieve Resultaten (Vol I) Etniciteit". Presentatie Evaluatie Rapport CENSUS 8: 42.
↑ "Suriname". The World Factbook (2025 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Татаж авсан: 24 September 2022. (Archived 2022 edition)
↑ ^8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "Suriname". International Monetary Fund. 10 October 2022. Татаж авсан: 30 October 2022.
↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. September 8, 2022. Татаж авсан: September 8, 2022.
↑ "GINI index". World Bank. Татаж авсан: 5 December 2017.
↑ ISO 3166

[1] Suriname: An Asian Immigrant and the Organic Creation of the Caribbean's Most Unique Fusion Culture, Эх хувилбараас архивласан: 20 February 2017, Татаж авсан: 19 July 2017

[2] "Censusstatistieken 2012" (PDF). Algemeen Bureau voor de Statistiek in Suriname (General Statistics Bureau of Suriname). p. 76. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2014-06-29.

[3] "The World Factbook – Central Intelligence Agency". cia.gov. 29 September 2021.

[Census-4] 4.0 ^4.1 Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Census

[statistics-suriname1-5] 5.0 ^5.1 "Census statistieken 2012". Statistics-suriname.org. Эх хувилбараас архивласан: 13 Арваннэгдүгээр сар 2014. Татаж авсан: 13 Долоодугаар сар 2014.

[6] "Definitieve Resultaten (Vol I) Etniciteit". Presentatie Evaluatie Rapport CENSUS 8: 42.

[7] "Suriname". The World Factbook (2025 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Татаж авсан: 24 September 2022. (Archived 2022 edition)

[imf2-8] 8.0 ^8.1 ^8.2 ^8.3 "Suriname". International Monetary Fund. 10 October 2022. Татаж авсан: 30 October 2022.

[UNHDR-9] "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. September 8, 2022. Татаж авсан: September 8, 2022.

[gini-index-10] "GINI index". World Bank. Татаж авсан: 5 December 2017.

[11] ISO 3166

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[11]