Jump to content

Гвиней-Бисау

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Гвиней, Экваторын Гвиней, Баруун Шинэ Гвиней, эсвэл Папуа Шинэ Гвиней хуудастай андуурч болзошгүй.
Бүгд Найрамдах Гвиней-Бисау Улс
República da Guiné-Bissau (Португал)
𞤘𞤭𞤲𞤫 𞤄𞤭𞤧𞤢𞥄𞤱𞤮 (Фула)
ߖߌߣߍ ߺ ߓߌߛߊߥߏ߫ (Мандинка)
Уриа: 
Unidade, Luta, Progresso
"Эв нэгдэл, тэмцэл, дэвшил"
Төрийн дуулал: 
Esta É a Nossa Pátria Bem Amada
"Энэ бол бидний хайртай эх орон"
 Гвиней-Бисау улсын байршил (хар хөх) – Африк (цайвар цэнхэр & хар саарал) – Африкийн Холбоо (цайвар цэнхэр)
 Гвиней-Бисау улсын байршил (хар хөх)

– Африк (цайвар цэнхэр & хар саарал)
– Африкийн Холбоо (цайвар цэнхэр)

Нийслэл
ба томоохон хот
Бисау
11°52′N 15°36′W / 11.867°N 15.600°W / 11.867; -15.600
Албан ёсны хэлПортугал хэл
Ярианы хэл
Жагсаалт:
Угсаатны бүлгүүд
(2019)[1]
Шашин
(2020)[2][3][4]
Ард түмний нэршилБисау-Гвинейчүүд[5]
Гвиней-Бисаучууд‎
Төр засагНэгдмэл холимог бүгд найрамдах улс
Умару Сисоку Эмбало
Жеральдо Мартинс
Хууль тогтоох байгууллагаҮндэсний Ардын Хурал
Тусгаар тогтнол (Португалаас)
• Тунхагласан
9 сарын 24, 1973
• Хүлээн зөвшөөрөгдсөн
9 сарын 10, 1974
• Тусгаар тогтнол
7 сарын 5, 1975
Газар нутаг
• Нийт
36,125 км2 (134)
• Усны эзлэх талбай (%)
22.4
Хүн ам
• 2023 тооцоо
2,078,820[6] (150)
• Нягтаршил
46.9/км2 (154)
ДНБ (ХАЧП)2018 тооцоо
• Нийт
$3.8 тэрбум[7]
• Нэг хүнд ноогдох
$1,950[7]
ДНБ (нэрлэсэн)2018 тооцоо
• Нийт
$1.480 тэрбум[7]
• Нэг хүнд ноогдох
$850[7]
ОТББИ (2010)  50.7[8]
өндөр
ХХИ (2021)Steady 0.483[9]
бага · 177
Мөнгөний нэгжБаруун Африкийн франк (XOF)
Цагийн бүсUTC (ГДЦ)
Жолооны талбаруун
Утасны томьёо+245
ISO 3166 кодGW
Домэйн нэр.gw

Гвиней-Бисау Улс [ɡiˈneːa bɪˈsaʊ̯] (порт. [Guiné-Bissau] Error: {{Lang}}: text has italic markup (help) [ɡiˈnɛ biˈsau]) нь Африк тивд оршдог улс. Тус улс нь Африк тивийн баруун эрэгт буюу Атлантын далайн эрэг дээр оршиx ба Сенегал, Гвиней улстай хиллэнэ. Хүний хөгжлийн илтгэцүүрээрээ Гвиней-Бисау нь дэлхийн улсуудаас хамгийн доогуур хөгжилтэйд тооцогддог.[10]

Газар зүй

[засварлах | кодоор засварлах]

Байршил

[засварлах | кодоор засварлах]

Гвиней-Бисау нь Өрнөд Африкт уртрагийн 13°-17°-д, өргөрөгийн 11°-12°-д хооронд оршдог. Умард талд нь Бүгд Найрамдах Сенегал Улс (хоёр улсын дундын хилийн нийт урт 338 км), зүүн талд нь Гвиней (хоёр улсын дундын хилийн нийт урт 386 км) байх бөгөөд бүх хилийн урт нь 724 километр, үүн дээр 350 км орчим далайн эрэг нэмэгдэнэ. Бүх нутаг дэвсгэрийн талбай нь 36.125 км² (28.120 км² хуурай газар, 8.005 км² талбайг нь ус эзэлнэ) байгаа нь Швейцараас ойролцоогоор арван хувь жижиг юм.[11]

  • Модот шугуй
    Модот шугуй
  • Далайн эрэг
    Далайн эрэг

Уур амьсгал

[засварлах | кодоор засварлах]

Цаг уурын хувьд халуун орны чийглэг, дулаан бүсэд ордог. Дундаж температур нь 24 °С. Арванхоёрдугаар сараас дөрөвдүгээр сар хүртэл харматантай говийн салхи бүхий хуурай улиралтай. Борооны улирал нь тавдугаар сараас аравдугаар сар хүртэл үргэлжилнэ. Хамгийн ихээр хур тунадас долоо- ба наймдугаар саруудад унадаг.[12]

Бисау
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
1
 
32
18
 
 
1
 
33
19
 
 
0
 
34
20
 
 
1
 
33
21
 
 
24
 
33
22
 
 
167
 
31
23
 
 
494
 
30
23
 
 
617
 
29
23
 
 
418
 
30
23
 
 
199
 
31
23
 
 
44
 
32
22
 
 
13
 
31
19
Температур °C,  Тунадас мм
Эх сурвалж: wetterkontor.de
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Бисау
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) 31.5 32.7 33.5 33.4 32.7 31.3 29.6 28.9 29.8 31.0 31.6 31.0 Ø 31.4
Мин. Температур (°C) 18.0 19.0 19.9 20.8 22.4 23.1 22.9 22.9 22.8 23.0 22.4 18.9 Ø 21.3
Тунадас (мм) 1 1 0 1 24 167 494 617 418 199 44 13 Σ 1,979
Нартай цаг (h/d) 8.1 8.6 9.7 9.9 9.1 7.2 5.1 3.8 5.1 6.7 7.8 7.5 Ø 7.4
Бороотой өдөр (d) 1 1 0 1 2 11 22 24 21 13 2 1 Σ 99
Усны температур (°C) 24 23 23 23 25 27 28 29 28 27 26 25 Ø 25.7
Агаарын чийгшил (%) 48 51 59 61 66 76 84 87 84 80 72 55 Ø 68.7
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
31.5
18.0
32.7
19.0
33.5
19.9
33.4
20.8
32.7
22.4
31.3
23.1
29.6
22.9
28.9
22.9
29.8
22.8
31.0
23.0
31.6
22.4
31.0
18.9
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с 		1
1
0
1
24
167
494
617
418
199
44
13
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: wetterkontor.de

Хүн ам

[засварлах | кодоор засварлах]

Тойм

[засварлах | кодоор засварлах]

2009 оны хүн амын тооллогоор нийт 1.449.230 хүн тоологдсон ба үүний 746.404 нь эмэгтэйчүүд(51,5 %), 702.826 нь эрчүүд (48,5 %) байв. Мөн түүнчлэн энэ тоологдсон хүн амын 1.442.227 хүн нь тус улсын харьяат (99,52 %), 1.933 нь бусад улсын харьяат байв. Шилжин ирэгсдийн дийлэнх нь тухайн бүх нутгийнхан байдаг (27,7 % нь Гвинейгээс, 18,7 % нь Мавританаас, 18,3 % нь Сенегалаас). Дээрх бүртгэл бүхий цөөн тооны гадны харьяат иргэдийн 5,6 % нь португаличууд байсан байна. 5.070 хүн аль улсын харьяат гэдгээ мэдүүлээгүй байна.[13] Тус улсын иргэд маш ихээр гадагшаа шилжин суурьшдаг. 2017 онд л гэхэд Португал, Сенегал улсуудад тус бүрт нь 30.000 орчим иргэд амьдарч байгаа нь бүртгэгджээ.[14]

Хүн амын өсөлт

[засварлах | кодоор засварлах]
Он Оршин суугч
1950 535.430
1960 616.409
1970 711.827
1980 800.854
1990 1.012.280
2000 1.243.229
2010 1.555.880
2017 1.861.283

Эх сурвалж: НҮБ[15]

Ард түмэн

[засварлах | кодоор засварлах]

Энэ улсад хэл, соёл, нийгмийн бүтцийн хувьд өөр хоорондо их бага ялгарах 25 гаран ястан амьдардаг. Хүн амын сүүлийн тооллогоор үр дүн:

Хүн амын дийлэнх нь дараах таван бүлгээс бүрдэнэ:

Дараагийн чухал ястнуудын тоонд:

Тус улсын харьяат 32.098 хүн дээр нэрлэсэн ястнуудын алинд ч хамаардаггүй хэмээн мэдэгдсэн бол 1.274 хүн ямар ястан болох тухайгаа огт мэдээлэл өгөөгүй байна.

Мөн түүнчлэн цөөн тооны гадаадын иргэд байх ба үүнд:

Түүх

[засварлах | кодоор засварлах]
Энэ хэсгийг өргөтгөх хэрэгтэй.

Цахим холбоос

[засварлах | кодоор засварлах]
Wiktionary
Wiktionary
 Wiktionary: Гвиней-Бисау – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу
 Commons: Гвиней-Бисау – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Эшлэл

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ "Africa :: GUINEA-BISSAU". CIA The World Factbook. 12 July 2022.
  2. ↑ "Guinea-Bissau". United States Department of State. Татаж авсан: 8 October 2022.
  3. ↑ "Religions in Guinea Bissau | PEW-GRF". www.globalreligiousfutures.org. Эх хувилбараас архивласан: 20 Арван хоёрдугаар сар 2017. Татаж авсан: 8 October 2022. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
  4. ↑ "Guinea-Bissau", The World Factbook, Central Intelligence Agency, 22 September 2022, Татаж авсан: 8 October 2022
  5. ↑ "Guinea-Bissau" – Field Listing: Nationality. (Memento 26. Зургаадугаар сар 2015 цахим архивт) Архивлагдсан 26 Зургаадугаар сар 2015 at the Wayback Machine The World Factbook 2013–14. Washington, DC: Central Intelligence Agency, 2013. Retrieved 15 July 2015.
  6. ↑ "Guinea-Bissau". The World Factbook (2024 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Татаж авсан: 22 June 2023.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 "Guinea-Bissau". International Monetary Fund. Архивласан огноо 11 November 2018. Татаж авсан: 18 October 2018.
  8. ↑ "Gini Index coefficient". CIA World Factbook. Татаж авсан: 20 August 2021.
  9. ↑ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN 978-92-1-126442-5. Архивласан (PDF) огноо 2020-12-15. Татаж авсан: 16 December 2020.
  10. ↑ 2015 оны байдлаар Гвиней-Бисау нь дэлхийн 188 орноос 178-д жагссан байна. Жагсаалтыг үзэх: hdr.undp.org (PDF).
  11. ↑ Guinea-Bissau im World Fact Book des CIA (Memento 28. Арванхоёрдугаар сар 2010 цахим архивт).
  12. ↑ Klimaangaben des Reiseführers von Columbus Publishing.
  13. ↑ "Endergebnis der Volkszählung 2009" (PDF). Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2017-11-05. Татаж авсан: 2018-10-22.
  14. ↑ Origins and Destinations of the World’s Migrants, 1990-2017. In: Pew Research Center's Global Attitudes Project. 28. Februar 2018 (pewglobal.org [abgerufen am 30. September 2018]).
  15. ↑ World Population Prospects - Population Division - United Nations. Abgerufen am 28. Juli 2017.
  16. ↑ Es handelt sich hierbei fast immer um christliche Libanesen, die aber teilweise zu einem Zeitpunkt eingewandert sind, als Libanon Teil Syriens war, und die daher einen syrischen Pass hatten. Es handelt sich hier nicht um eine Besonderheit Guinea-Bissaus: libanesische Minderheiten, die sich dem Handel widmen, gibt es in einer Reihe afrikanischer Länder, im Allgemeinen allerdings solcher französischer Sprache.
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Гвиней-Бисау&oldid=766358"-с авсан