Йемен

Бүгд Найрамдах Йемен Улс الجمهورية اليمنية Al-Jumhūriyyah al-Yamaniyyah
Төрийн далбаа Төрийн сүлд
Уриа: "Allah, al-Watan, at-Thawra, al-Wehda" "Бурхан, Үндэстэн, Хувьсгал, Эв нэгдэл"
Төрийн дуулал: Нэгдсэн Бүгд Найрамдах Улс
Нийслэл	Санаа
Албан ёсны хэл	Араб хэл
Төр засаг	Бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Мухаммед Али аль-Хуси
• Дэд Ерөнхийлөгч	Абд аль-Раб Мансур аль-Хадим
• Ерөнхий сайд	Али Мохаммед Мужур
Байгуулагдсан
• Нэгдсэн	1990 оны тавдугаар сарын 22
Газар нутаг
• Нийт	527,968 км2 (49)
• Усны эзлэх талбай (%)	0
Хүн ам
• Тооцоо	23,013,376[1] (51)
• 2007 тооллого	22,230,531
• Нягтаршил	42/км2 (160)
ХХИ	0.508 бага · 153
Мөнгөний нэгж	Йемен риал (YER)
Цагийн бүс	UTC+3
Утасны томьёо	967
Домэйн нэр	.ye

Йемен нь Арабын хойгт орших улс юм. Албан ёсны нэр нь Бүгд Найрамдах Йемен Улс. Нийслэл нь Санаа. Саудын Араб, Оман улсуудтай газраар хиллэнэ.

Нэршил

Албан ёсны нэр нь الجمهوريّة اليمنية (латин үсэгт буулгавал, al-Jumhuriya al-Yamaniya).

Англи хэлээрх албан ёсны нэр нь Republic of Yemen.

Газарзүй

Арабын хойгийн баруун өмнөд хэсэгт, хойд өргөргийн 12-20 хэмийн хооронд оршино. Улаан тэнгис, Адены булан, Арабын тэнгисийн эрэг дээр байх бөгөөд хойд талаараа Саудын Араб, зүүн талаараа Оман улстай газраар, Сомали улстай усаар хиллэнэ. Эх газрын хэсгээс гадна Сомалийн эрэгт ойролцоо, Энэтхэгийн далайн Сокотра арал (3625km²) зэрэг нь тус улсын харьяанд байдаг. Йемений газар нутгийн хэмжээ нь 528 мянган км² орчим болно.

Бүгд Найрамдах Йемен Улс, түүний том хотууд

Түүх

• 7-р зуун: Исламын шашин нэвтэрчээ.
• 9-р зуун: Исламын шашны Шийт урсгалын нэг салбар болох Зайд урсгалын имамын удам болох Рашидын гэр бүлийнхэн вант улсыг үндэслэжээ. Хааны удмынхан өдгөөг хүртэл үргэлжилж буй.
• 16-р зуун: Османы эзэнт гүрэнтэй 100 гаруй жил дайтсаны эцэст хөөн зайлуулж, Зайд урсгалынхан засгийн эрхийг авав.
• 19-р зууны эх: Египетийн захиргаанд оржээ.
• 1839 он: Англичууд Аденыг оролцуулаад Өмнөд Йеменийг эзэлж, колоничлов.
• 1849 он: Османы эзэнт гүрэн Хойд Йеменийг дахин эзлэв.
• 1918 он: Османы эзэнт гүрэн дэлхийн нэгдүгээр дайнд ялагдаж, Йемений Хант Улс тусгаар тогтнов.
• 1962 он: Цэргийн эргэлтээр Йемений Хант Улс мөхөв. Арабын Бүгд Найрамдах Йемен Улс үндэслэгдсэн боловч 1970 оныг хүртэл Хойд Йемений иргэний дайн үргэлжлэв.
• 1967 он: Английн эзэмшлийн Йемен нь Бүгд Найрамдах Өмнөд Йемен Ард Улс болж тусгаар тогтнолоо зарлав. Хожим нэрээ Бүгд Найрамдах Ардчилсан Йемен Ард Улс болгож сольжээ.
• 1990 оны 5 сарын 22: Хойд Йемен, Өмнөд Йемен улсууд нэгдэж, одоогийн Бүгд Найрамдах Йемен улс бий болжээ.
• 1994 оны 5 сарын 4: Хуучин Өмнөд Йемений тал дахин тусгаар тогтнох шаардлага тавьж, Йемений иргэний дайн дэгдэв. Гэвч олон улсын дэмжлэгийг хүлээгээгүй тул 2 сарын дараа бууж өгчээ. (-7 сарын 7)。
• 1999 оны 9 сарын 23: Анх удаа бүх ард түмний сонгуулиар ерөнхийлөгчөө сонгосон.
• 2000 оны 6 сарын 12: Саудын Арабтай албан ёсоор хилийн шугамаа тохиров.
• 2000 оны 10 сар: Хуучин Өмнөд Йемений нийслэл байсан Адены боомтод Ал-Кайда бүлэглэл АНУ-ын усан онгоцыг дэлбэлэв.

Улс төр

Йемен нь Арабын орнууд дотроос Бүгд найрамдах засаглалтай цор ганц улс юм. Одоогийн үндсэн хууль нь 1991 онд батлагдаж, 1994, 2001 онуудад нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар мөрдөгдөж буй.

Төрийн тэргүүн болох ерөнхийлөгч нь ард түмнээс шууд санал хураалтаар сонгогддог бөгөөд бүрэн эрхийн хугацаа нь 7 жил, нэг хүн 2 удаа л сонгогдох эрхтэй. Ерөнхийлөгчийн эрх нь харьцангуй өргөн бөгөөд дэд ерөнхийлөгч, ерөнхий сайдыг ерөнхийлөгч томилдог.

Засгийн газрын гишүүдийг ч ерөнхий сайдын саналыг үндэслэн, ерөнхийлөгч томилно.

Парламент нь хоёр танхимтай бөгөөд 111 суудал бүхий Зөвлөхүүдийн танхим ба 301 суудал бүхий Төлөөлөгчдийн танхимаас бүрдэнэ. Зөвлөхүүдийн танхимын бүх гишүүнийг ерөнхийлөгч томилдог. Харин төлөөлөгчдийн танхимын гишүүд нь бүх ард түмний шууд сонгуулиар 6 жилийн хугацаатай сонгогддог. Зөвлөхүүдийн танхим нь хуул тогтоох эрх мэдэлгүй бөгөөд ерөнхийлөгчийн бодлогод зөвлөх үүрэгтэй байгууллага төдий тул тус улсыг үндсэндээ нэг танхимт парламенттай гэж хэлж ч болох юм.

Улс төрийн голлох намууд нь хуучин Хойд Йемений эрх баригч нам байсан, одоогийн ерөнхийлөгч Али Абдулла Салехагийн удирддаг Бүх ард түмний зөвлөл, хуучин Өмнөд Йемений төрийн эрхийг барьж байсан Йемений Социалист Нам, мөн Йемений Хувьсгалт Холбоо болно.

Ардчилсан улс болохын хувьд эмэгтэйчүүдэд ч сонгуулийн эрх байдаг.

Эдийн засаг

Нэг хүнд ногдох ДНБ нь 2003 оны байдлаар 800 ам.доллар байгаа нь Хөрш орнуудтайгаа харьцуулахад тун бага хэмжээ юм.Газрын тос олборлож, гадаад худалдааны орлого нь өсөх хандлагатай байгаа ч түүний ихэнх нь хүнсний бараа болон машин техник зэргийн импортонд зарцуулагддаг. Кофены тариалалтаараа алдартай бөгөөд Мока кофе хэмээх кофены төрөл нь тус улсын өмнөд хэсэгт орших далайн эргийн хотын нэр юм. Гэвч тус улсын газар нутаг нь бараг бүхэлдээ цөлийн бүст байрладаг тул газар тариалан эрхлэх боломжгүй бөгөөд иргэд нь эрт дээр үеэс нүүдлийн мал аж ахуй эрхлэн амь зууж иржээ. Мөн загас агнуур харьцангуй хөгжсөн. Ажилгүйдлийн хувь 35% (2003 оны тооллого). Сүүлийн жилүүдэд газрын тосны олборлолтын үр дүнд эрс хөгжиж буй хөрш орон болох Саудын Араб руу гарч ажиллагсдын тоо олширч буй.

2007 онд тус улсад шатдаг хийн орд олдсон байна.

Хүн ам

1994 оны байдлаар хүн ам нь 12 сая 670 мянга орчим, үүнээс араб үндэстэн 98 хувийг эзлэнэ. Хүн ам нь араб хэлээр ярилцах бөгөөд бараг бүгд исламын шашин шүтдэг.

Соёл

Исламын шашинтай улс тул аж амьдралд нь тус шашны нөлөө үлэмж их.

Эрчүүд нь бүсэндээ хавирган сарны хэлбэртэй богино хутга хавчуулж явдаг. Уг хутга нь тухайн хүний удам угсаа, хөрөнгө чинээг илтгэдэг байна. Эдэлж хэрэглэхээсээ илүү гоёл чимэглэлийн зориулалттай тул ирлээгүй байх нь олонтаа. Хот суурин газарт костюм пиджактай эрчүүд харагдах боловч гэртээ өөрийн гэсэн хутгатай байдаг. Эмэгтэйчүүд нь шашны ёс заншлын дагуу үс, нүүрээ алчуураар халхалж, бүх биеэ бүрхсэн хувцас өмсөх боловч Саудын Араб зэрэг орноос ялгаатай нь хуулиар тогтоосон зүйл биш юм.

Хүүхдүүдийн 50％ орчим нь л сургуульд хамрагддаг.

Өдгөө дэлхий дээрх хамгийн эртний хот гэгддэг Сана хотын хуучин дүүргүүд нь дэлхийн өвд бүртгэгдсэн байдаг.

Баярын өдрүүд

Өдөр	Нэр	Араб хэлний нэр	Тайлбар
1 сарын 1	Шинэ жил
5 сарын 22	Нэгдсэн Улсын өдөр		1990 оны энэ өдөр Хойд, Өмнөд Йемен улсууд нэгджээ.
7 сарын 7	Unity Factory Day
9 сарын 26	1962 оны хувьсгалын өдөр
10 сарын 14	Үндэсний өдөр
Хижрийн тооллын 1 сарын 1	Исламын шинэ жил	Muharram
Хижрийн тооллын 10 сарын 1	Ийд ал-Фит - Мацгийн сарын сүүлчийн өдрийн баяр	Eid al-Fit
Хижрийн тооллын 12 сарын 10	Ийд ал-Адха - Өргөлийн баяр）	Eid al-Adha

Засаг захиргааны хуваарь

1. Abyan
2. 'Adan
3. Ad Dali'
4. Al Bayda'
5. Al Hudaydah
6. Al Jawf
7. Al Mahri
8. Al Mahwit
9. 'Amran
10. Dhamar
11. Hadramaout
12. Hajjah
13. Ibb
14. Lahij
15. Ma'rib
16. Sa'dah
17. Sanaa
18. Shabwah
19. Ta'izz

• Sana'a (нийслэл) ※2004 оны 1 сард засаг захиргааны нэгж болсон. Газрын зурагт тэмдэглэгдээгүй.
• Raymah ※2004 оны 1 сард засаг захиргааны нэгж болсон. Газрын зурагт тэмдэглэгдээгүй.

Мөн үзэх

• Йемений түүх

Гадаад холбоос

 Commons: Yemen – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

• Йемений Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар араб, англи хэлээр
• Йемений аялал жуулчлалын газар араб, англи хэлээр

Арабын Барилдлагын гишүүн улсууд

Алжир Улс | Арабын Нэгдсэн Эмират Улс | Бахрейн Улс | Египет Улс | Жибути Улс | Ирак Улс | Йемен Улс | Йордан Улс | Катар Улс | Коморос Улс | Кувейт Улс | Ливан Улс | Ливи Улс | Мавритани Улс | Алжир Улс | Оман Улс | Палестин Улс | Саудын Араб Улс | Сомали Улс | Судан Улс | Сири Улс | Тунис Улс