Персеполь хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс Дэлхийн өв
|нэр             =Персеполь
|зураг           =[[Файл:Persepolis 06.jpg|250px]]
|зургийн_тайлбар =Персеполийн туурь
|улс             ={{IRI}}
|төрөл           =Соёлын
|шалгуур         =i, iii, vi
|ID              =114
|гогцоо          =
|бүс             =[[Ази, Австрали ба Далайн орнууд дахь дэлхийн өвүүд]]
|солбицол        =
|он              =1979
|чуулган         =3
|сунгалт         =
|аюул            =
}}
'''Персеполь''' буюу '''Персеполис''' ([[Перс хэл]]:تخت جمشید/پارسه) нь [[Эртний Перс]]ийн эзэнт гүрэн [[Ахейменидийн улс]]ын ёслолын нийслэл хот бөгөөд өнөөгийн [[Иран]] улсын [[Фарс муж]]ийн [[Шираз]] хотоос зүүх хойш 70 км зайд байрладаг. Орчин үеийн Перс хэлээр уг газрыг ''Тахт-и Жамшид (Жамшидын хаан суудал)'' буюу ''Парсех'' гэдэг. 

МЭӨ 515 оны орчмоос Персеполийн түүх эхэлдэг. 
Паарса буюу “Персүүдийн хот” хэмээн нэрлэгддэг эртний Персүүдийн хотыг [[Грек хэл]]нээ Πέρσης πόλις ''(Perses polis: “Персийн хот”)'' хэмээн тэмдэглэдэг байжээ. 
[[БиБиСи телевиз]]ийн 10 ангит алдарт цуврал баримтат [[кино]] болох Дан Круйкшанкийн “[[Дэлхийг тойрсон 80 эрдэнэс]]”-т Персеполь багтдаг. 

1930-аад онд [[Франц]]ийн археологич [[Андре Годард]] Персеполийн малталтын ажлыг эхлүүлжээ. Тэрээр [[Их Кир]]ийн булш байгаа хэмээн таамаглаглаж байсан ч [[Их Дари]] хааны байгуулсан хотыг илрүүлсэн юм. 
Дари хаан өндөрлөг дэвсэг дээр [[Апандана ордон]] болон эзэнт гүрний эрдэнэсийн сангийн ордонг байгуулахыг зарлигдаж, эхлүүлсэн бөгөөд түүний хүү бөгөөд залгамжлагч [[Их Ксеркс]] хааны засаглалын үед дуусчээ. Дараа дараагийн барилга байгууламжуудыг үргэлжлүүлэн барих болсон бөгөөд Ахейменидийн улс мөхөх хүртэл үргэлжилсэн байна. 
Эзэнт гүрний бэлэгдэл болох Персеполийн барилга байгууламжууд нь сүр жавхлант орчинтой бөгөөд онцгой баяр ёслолууд, тэр дундаа [[Новруз]]ын үеэр жинхэнэ нүд гялбам болдог байв. Ахейменидийн улсын үед Персеполь хэзээ ч эзэнт гүрний төв байгаагүй аж. 

Персеполийн байгууламжууд аварга [[Ливаны хуш]], [[Энэтхэг]]ийн тийк модон багануудтай байдгаараа бусдаас онцгойрдог бөгөөд уран барилгын өөрийн гэсэн хэв маягийг бий болгосон байдаг. 
Персеполь нь Пулвар хэмээх бэсрэг голын эрэг дээрх 125000 ам дөрвөлжин метр талбай бүхий дэнж дээр байгуулагдсан байдаг ба гурван давхар тэгш хэмт хэрмээр хүрээлэгдсэн [[цэргийн хуаран]], [[эрдэнэсийн сан]], хүлээн авалтын танхим, болон эзэн хааны орднууд гэсэн үндсэн 4 дүүрэгтэй. 
[[Македоны Александр]] Персийг байлдан дагуулж, өөрийн армийн хамтаар МЭӨ 330 онд Персепольд нэвтрэн оржээ. Александр өөрийн цэргүүдээ эрдэнэсийн санг талан дээрэмдэхийг зөвшөөрч, [[Ксерксийн ордон]]г түймэрдэхэд хотын бусад хэсэг галд автан сүйрчээ. 
МЭӨ 316 онд [[Их Македоны эзэнт гүрэн|Их Македоны эзэнт гүрний]] Перс мужийн нийслэлээр Персеполь хотыг сонгож, сэргээн засварласан ч эртний сүр хүчээ эгнэгт алдсан гэдэг. 

== Панорам ==
[[Файл:Persepolis-Panorama.jpg|center|800px|thumb|Персеполийн панорам фото - 1]]
[[Файл:PersepolisPanorama2007.jpg|center|800px|thumb|Персеполийн панорам фото - 2]]

== Цахим холбоос ==
{{Commonscat|Persepolis|Персеполь}}
{{Wiktionary}}
* [http://persepolistablets.blogspot.com/ Persepolis Fortification Archive Project] (This site provides information on the Persepolis Fortification Archive project based at the Oriental Institute of the University of Chicago)
* Virtual Reconstruction of Persepolis: [https://web.archive.org/web/20190823000358/http://www.3dparse.com/ 3dparse]
* Virtual Reconstruction of, amongst others, Persepolis: [http://www.persepolis3d.com/frameset.html persepolis3D]
* [http://www.virtualtourengine.com/tour.aspx?id=17&langindex=1 Persepolis Before Incursion] (Virtual tour project)
* [http://maps.google.com/maps?f=q&hl=en&q=persepolis,+iran&ie=UTF8&z=17&ll=29.934947,52.890544&spn=0.004844,0.01075&t=k&om=0 Persepolis Satellite view @ Google Maps]
* [https://web.archive.org/web/20070205040025/http://oi.uchicago.edu/OI/MUS/PA/IRAN/PAAI/PAAI.html Persepolis Photographs] and [https://web.archive.org/web/20110515235355/http://oi.uchicago.edu/research/projects/per/ Introduction to the Persian Expedition], [[Oriental Institute]] of the [[University of Chicago]].
* [http://www.letsgoiran.com/persepolis/persepolis-travel-guide Persepolis Photos and videos]
* [https://web.archive.org/web/20071022043021/http://www.iraninfo.dk/persepolis-recreated-filmen-om-genskabelse-af-persepolis-2.html PERSEPOLIS RECREATED Documentary Movie - ] -*** Reconstruction of Persepolis
* [https://web.archive.org/web/20060702231619/http://www.livius.org/pen-pg/persepolis/persepolis.html Photos and a map of Persepolis]
* [http://www.livius.org/a/iran/persepolis/persepolis.html Picture archive of Persepolis]
* [http://www.persepolis3d.com 3D reconstructed pictures and movies of Persepolis]
* [http://www.chn.ir/en/news/?section=2&id=6166 Secret of staircase of G-Palace in Persepolis revealed], [[Cultural Heritage News Agency]], February 13, 2006.
* [https://web.archive.org/web/20070105203909/http://oi.uchicago.edu/OI/DEPT/PUB/SRC/OIP/117/OIP117.html ''Seals on the Persepolis Fortification Tablets''] - by Mark B. Garrison and Margaret C. Root, at the [http://oi.uchicago.edu Oriental Institute webpage]
* Farzin Rezaeian, and Hossein Hazarati, ''Persepolis Recreated'', a video documentary made in 2004:<br /> [http://www.youtube.com/v/nCwxJsk14e4&hl=en&rel=0&border=1 Part I] (8 min 38 sec), [http://www.youtube.com/v/LGeJRTw7mW8&hl=en&rel=0&border=1 Part II] (9 min 52 sec), [http://www.youtube.com/v/rIPHEb9lWXA&hl=en&rel=0&border=1 Part III] (8 min 52 sec), [http://www.youtube.com/v/VXLaeZnJzVY&hl=en&rel=0&border=1 Part IV] (10 min 29 sec), [http://www.youtube.com/v/gqQH56JcEhE&hl=en&rel=0&border=1 Part V] (3 min 22 sec).
* [http://www.anobanini.ir/travel/fa/fars/1385/10/post_19.php#more Useful text and pictures of Persepolis (Persian)]
* http://www.rugreview.com/13-3pers.htm Persepolis

== Нэмэлт мэдээлэл ==
* Curtis, J. and Tallis, N. (eds). (2005). ''Forgotten Empire: The World of Ancient Persia.'' University of California Press. ISBN 0-520-24731-0.
* Wilber, Donald Newton. (1989). ''Persepolis: The Archaeology of Parsa, Seat of the Persian Kings''. Darwin Press. Revised edition ISBN 0-87850-062-6.

[[Ангилал:Ази дахь дэлхийн соёлын өв]]
[[Ангилал:Иран дахь дэлхийн соёлын өв]]
[[Ангилал:Ираны архитектур]]
[[Ангилал:Иран дахь Эртний Ойрх Дорнодын олдворт газар]]
[[Ангилал:Ираны урьдын нийслэл]]
[[Ангилал:Балгас хот]]
[[Ангилал:Персеполь| ]]
[[Ангилал:Персийн эзэнт гүрэн]]
[[Ангилал:Эртний Ираны хот]]