Францын хувьсгал

Францын хувьсгал (1789–1799, Франц: Révolution française) нь Францын түүхэнд нийгэм, улс төрийн эрс өөрчлөлтүүд хийгдсэн үйл явдал юм.

Францын хувьсгалын эхлэл нь 1789 оны 7-р сарын 14-нд Бастилийн цайзыг эзлэн авсанаар эхэлж 1799 оны 18-р Брумерийн төрийн эргэлтээр (11-р сарын 9) дууссан гэж үздэг юм.

1614 онд байгуулагдсан Францын Ерөнхий мужууд /парламент/ (франц. Les États-Généraux) 1789 онд сүүлийн удаа цуглаж 1799 оны 11 дүгээр сард Наполеон Бонапартын тэргүүлсэн Францын Консулат бий болсон юм. Энэ үед урьд нь язгууртан анги, католик шашны сүм хийд феодалын эрх ямба эдэлдэг байсан Францын төрийн бүтцэд эрс өөрчлөлт хийгдэж, Гэгээрлийн зууны иргэншил болон хүний үндсэн эрхийн зарчмууд дээр үндэслэсэн хэлбэрт шилжжээ.

Эдгээр өөрчлөлттэй хамт хүчирхийлэл дэгдэж, хаанаа таслан шүүж, цаазаар аваачсан бөгөөд Террорын үе, Европын бусад бүх том гүрнийг хамарсан дайны явцад асар их цус урсаж, харгислал үйлдсэн юм. Хувьсгалаас улбаалж Наполеоны дайн, хоёр удаагийн хаант засаглалын сэргэлт, хоёр удаагийн хувьсгал дэгдсэн бөгөөд энэ бүхний дүнд Франц орчин үеийн хэлбэрээ олж төлөвшсөн билээ.

Түүхэн ач холбогдол

Францын агуу хувьсгал нь бидний үеийн ардчиллыг хөгжүүлэхэд асар их үүрэг гүйцэтгэсэн. Энэ нь "идэвхтэй сонгох эрх", "идэвхгүй сонгох эрх", "сонгогчдын нэрсийн жагсаалт", "хүний болон иргэний эрх" гэх мэт ойлголтуудыг бий болгоход хувь нэмэр оруулсан. Идэвхтэй эрхийг 21 ба түүнээс дээш насны Францын иргэдэд олгосон. "Хүний болон иргэний эрхийн тунхаглал" бол дэлхий дахинд ардчиллыг хөгжүүлэхэд асар их нөлөө үзүүлсэн чухал ач холбогдолтой баримт бичиг юм.

Дараачийн зуунд Франц Бүгд найрамдах засаглал, үндсэн хуульт хаант засаглалын хэлбэр болон хоёр өөр эзэнт улсын засаглалыг хэлбэрийг авч байлаа.

Цахим холбоос

Open University course
Entry on Encyclopedia.com from the Columbia Encyclopedia
Primary source documents from The Internet Modern History Sourcebook
Liberty, Equality, Fraternity: Exploring the French Revolution, a collaborative site by the Center for History and New Media (George Mason University) and the American Social History Project (City University of New York)
The Origins of the French Revolution, The French Revolution: The Moderate Stage, 1789-1792, and The French Revolution: The Radical Stage, 1792-1794, three essays from The History Guide: Lectures on Modern European Intellectual History
Vancea, S. The Cahiers de Doleances of 1789, Clio History Journal, 2008.