Цинь улс хуудасны эх кодыг харах

{{Short description|МЭӨ 221-206 онд Хятадыг захирч байсан улс}}
{{Инфобокс түүхэн улс
| native_name            = {{big|{{nobold|{{lang|zh-hant|秦}}}}}}<br />[[File:秦-seal.svg|x24px]]
| conventional_long_name = Цинь улс
| common_name            = Qin, Ch'in<ref name=chin>{{cite encyclopedia|title=Qin dynasty|encyclopedia=Britannica|date=3 September 2019 |url=https://www.britannica.com/topic/Qin-dynasty}}</ref> or Kin<ref name=chin/> dynasty
| era                    = [[Хятадын түүх#Эзэнт гүрний үе|Эзэнт гүрний үе]]
| status                 = Empire
| status_text            = 
| government_type        = [[Absolute monarchy]]
| p1                     = Жоу улс
| p2                     = Цинь ванлиг
| s1                     = Арван найман хаант улс{{!}}18 хаант улс
| s2                     = Хань улс
| s3                     = Өмнөд Юэ улс
| event_start            = {{nowrap|[[Цинь Ши Хуан]] залрав}}
| year_start             = МЭӨ 221
| event1                 = {{nowrap|Цинь Ши Хуан нас барав}}
| date_event1            = МЭӨ 210
| event2                 = 
| date_event2            = 
| event3                 = 
| date_event3            = 
| event4                 = 
| date_event4            = 
| event5                 = 
| date_event5            = 
| event_end              = {{nowrap|[[Лю Бан]]д бууж өгөв}}
| year_end               = МЭӨ 206 
| image_coat             = Inscription on Imperial Seal of China "受命於天 既壽永昌".svg
| symbol_type            = [[Хятадын эзэн хааны тамга|Эзэн Хааны Тамга]]
| other_symbol           = 
| image_flag             = 
| flag_type              = 
| flag_border            = no
| image_map_caption      = 
| image_map2             = File:QinEmpireWithOrdos.jpg<!--This is the ENGLISH Wikipedia. Do not replace this with a map in Chinese 不要加中文地圖-->
| image_map2_caption     = Цинь улсын нутаг дэвсгэр.
| capital                = [[Сяньян]]
| common_languages       = [[Эртний Хятад хэл]]
| religion               = 
| currency               = [[Бань лянь]]
| leader1                = Цинь Ши Хуан
| leader2                = [[Цинь Эр Ши]]
| year_leader1           = МЭӨ 221–210
| year_leader2           = МЭӨ 210–207
| title_leader           = [[Хятад хаадын жагсаалт#Цинь улс (МЭӨ 221-207)|Эзэн хаан]]
| deputy1                = [[Ли Сы]]
| year_deputy1           = МЭӨ 221–208
| title_deputy           = [[Зайсан]]
| deputy2                = [[Жао Гао]]
| year_deputy2           = МЭӨ 208–207
| stat_year1             = МЭӨ 220
| stat_area1             = 2300000
| ref_area1              = <ref name="Taagepera">{{cite journal|last1=Taagepera|first1=Rein|title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D|journal=Social Science History|date=1979|volume=3|issue=3/4|page=121|doi=10.2307/1170959|jstor=1170959}}</ref>
| today                  = 
*Хятад
*Вьетнам
}}
{{Инфобокс Хятад хэл
| pic = Qin (Chinese characters).svg
| piccap = "Цинь" үг [[жуань шу|тамгын бичвэрээр]] (дээд тал) ба [[кайшу|энгийн]] (доод тал) Хятад ханзаар
| picupright = 0.275
| c = {{linktext|秦}}
| w = Chʻin<sup>2</sup><ref name=chin />
| p = Qín
| bpmf = ㄑㄧㄣˊ
| mi = {{IPAc-cmn|q|in|2}}
| gr = Chyn
| tp = Cín
| myr = Chín
| showflag = p
| wuu = Zin
| y = Chèuhn
| ci = {{IPAc-yue|c|eon|4}}
| j = Ceon4
| poj = Chîn
| tl = Tsîn
| oc-bs = &ast;{{IPA|[dz]i[n]}}
}}
{{Хятадын түүх}}
[[Файл:Qin улс.jpg|thumb|left|Цинь улс НТӨ 221 оны үед]]

'''Цинь улс''' ({{zh|c=秦朝|p=Qín Cháo|w=Ch'in Ch'ao}}) бол эртний [[Хятад|Хятадын]] олон вант улсуудын нэг юм. НТӨ 220 онд Цинь улсын хаан [[Цинь Ши Хуанди]] эртний Хятадын вант улсуудыг байлдан эзэлж дууссаны дараа өөрийгөө хуанди буюу эзэн хаан хэмээн зарласан юм. Гэвч Цинь Ши Хуанди хааныг нас барсны дараа Цинь улс хоёр жил орчим оршин тогтноод мөхжээ.

Цинь Ши-Хуанди НТӨ 210 онд нас барав. Тэрээр хоёр хүүтэй байлаа. Том хүү Фу Су нь цэргийн бүлэглэлийн толгойлогч Мэнь Тянь жанжны Ордос дахь өргөөнд сууж байв. Сөрөг бүлэглэлийг удирдаж байсан засгийн ордны толгойлогч Ли Сы, ордны бүлгийн нөлөө бүхий төлөөлөгч тайган Жао Гао нар Фу Сүгээс эмээж, эзэн хааны бага хүү Ху Хайг дэвшүүлэх сонирхолтой байв. Хууль ёсны залгамжлагчийг устгахын тулд Жао Гао эцэг хааны гарын үсэгтэй бөгөөд амиа хорлохыг хүүдээ даалгасан хуурамч тушаал үйлдэж хан хүү Фу Су-д илгээжээ. Хэдүйгээр Мэнь Тянь болгоомжлон ятгасан боловч хан хүү хүүгийн үүрэг, хятадын заншлыг хатуу дагаж хоолойгоо огтлон нас барав. Хаан ширээнд Ху Хай сууж, Эр Ши буюу хоёр дахь эзэн хаан хэмээх хэргэм хүртэв.

Өөрийн цэрэг, харваачдаар түрээ барьсан Жао Гао ард түмнийг илэрхий дарлан дээрэлхэж байлаа. Гэвч түүний дарангуйлсан дэглэм эрс эсэргүүцэлтэй тулгарч эхний бослогыг Чэн Шэн, У Гуан нар толгойлжээ. Уг бослогыг байнгын цэрэг дарсан боловч энэ хөдөлгөөн дарины зоорин дахь оч болсон байв. Бүхий л мужуудад бослого үймээн дэгдэн гарав. Үүнээс хамгийн ноцтой нь Сян Юйгийн удирддагаар Чу ([[Хүбэй]]) мужид өрнөсөн бослого байлаа. Тэр ерийн гэр бүлээс гаралтай боловч, намтарчных нь үгээр бол багаасаа нэр төрд шуналтай, хаан ширээг мөрөөддөг байв. Цөвүүн цагт Сян Юй ёстой л бах нь ханаж байв. Тэрээр [[Баруун Чу|Чу улс]] тусгаар байсан хуучин сайн цагийг сэргээн тогтооно хэмээн тунхаглаж эртний вангуудын удмыг судалж, хонь хариулж байсан нэгнийг олж түүнийг Хуай ван хэмээн өргөмжилжээ. Түүний туслагчаар хожим Хан угсааныхныг үндэслэсэн Лю Бан томилогдов.

{{s-start}}
{{Залгамжлал
|өмнө         =[[Жоу улс]], [[Байлдаант улсын үе]]
|он           = НТӨ 221 - НТӨ 207
|албан_тушаал = [[Хятадын түүх#Цинь улс|Хятадын төрт улс]]
|дараа        =[[Хань улс|Баруун Хань улс]], <b>Чу улс</b>
}}
{{end}}

== Гадны холбоос ==
* [http://www.chinahighlights.com/map/ancient-china-map/qin-dynasty-map.htm Цинь улсын газрын зураг]
* [https://web.archive.org/web/20150424024221/http://www.chinatour.com/overview/china-history.htm Хятад улсын]
{{Commons|Qin Dynasty|Цинь улс}}


[[Ангилал:Цинь улс| ]]
[[Ангилал:Хятадын династи]]