Цус
| Хадмал | |
|---|---|
| Монгол үсгээр |  |
| буриад кирилл. | шуһан |
| монгол кирилл. | цус |
| халимаг кирилл. | цусн |
Цус нь аливаа махбодын чухал үүрэгтэй тусгай шингэн юм. Биеийн эд эсүүдэд тэжээлийн бодис, хүчилтөрөгч, бусад шаардлагатай бодисуудыг хүргэх ба эсийн бодисын солилцооноос ялгарсан бүтээгдэхүүнийг эсээс ялгаруулах тогтолцоонд хүргэх үндсэн үүрэгтэй. Сээр нуруутан амьтны цусыг сийвэн ба цусны эсүүд// бүрдүүлдэг. Цус тунгалаг нь бие махбодын холбогч эдийн төрөл учир эс ба эс завсрын бодисоос/сийвэн/ тогтоно. 1мкл цусанд эзлэх дүрст элементийг гемограмм гэнэ.
Цусны үүрэг
[засварлах | кодоор засварлах]Цус олон чухал үүрэг гүйцэтгэдгийг жагсаавал:
- Хүчилтөрөгчийг эдэд дамжуулдаг (цусны улаан эсэд агуулагдах гемоглобиний тусламжтайгаар)
- Глюкоз, аминхүчил, тосны хүчил гэх мэт тэжээлийн бодисыг эд эсэд хүргэх (сийвэндээ усгах болон альбумин зэрэг ийлдсэнд агуулагдах уурагтай холбох замаар)
- Нүүрсхүчлийн хий, шээс, сүүний хүчил зэрэг бодисын солилцооны хаягдлыг зайлуулах
- Дархлааны үйл ажиллагаа явуулах (цагаан эсүүд, түүний үүсгэдэг эсрэг бие, хавсрага)
- Бүлэгнэж шархыг хамгаалах, цус алдалтыг зогсоох
- Даавруудыг эд эс рүү зөөснөөр эд эсэд дохиолол, мэдээлэл дамжуулах
- Биеийн дотоод орчны хүчиллэг, шүлтлэгийг зохицуулах (pH-г тохируулах)
- Биеийн суурь температурыг зохицуулах
- Гидравлик, шахуургын үүрэг
Цусны агууламж, физик, химийн шинж
[засварлах | кодоор засварлах]Цус хүний биеийн жингийн 5-9 хувийг эзлэх ба ойролцоогоор 1060 кг/м3 нягттай, 5-5.5 литр байдаг. Нийт цусны 97 хувийг улаан эс, 1 хувийг ялтас, 3 хувийг цагаан эс эзэлдэг. Зуурамтгай чанартай, Ньютоны бус шингэн юм. Цусны pH 7.36 сул шүлтлэг байдаг нь нилээд нарийн зурвас гэж үздэг,
Цусны эргэлт
[засварлах | кодоор засварлах]Цусны их эргэлт нь биеийн эд эсүүдэд хүчилтөрөгчийг хүргээд буцаж ирэхэд, уг их эргэлтээс ирсэн хүчилтөрөгчөөр ядмаг цус бага эргэлтэд шилжиж, уушигаар дамжин хүчилтөрөгчөөр баяжин буцаж их эргэлтэд шилждэг.
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Цус – Викимедиа дуу дүрсний сан |
Wiktionary: Цус – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу |
- Red Gold — The epic story of blood – Seite rund ums Blut (англ.)
- Pedro Silva: Blood and blood cells (англ.)
- elektronenmikroskopische Abbildungen von Blutzellen (герм.)