Чих
Гадаад чих:
1. Арьс
2. Нүх (сүв)
3. Хуудас (дэлбэ)
Дунд чих:
4. Хэнгэргэн хальс
5.
6. Алх
7. Дөш
8. Дөрөө
Дотоод чих:
9. Цагирган суваг
10. Эмгэн хумс
11. Мэдрэлийн эсүүд
12. Эвстахийн гуурс
Чих (лат. auris)—Хүн болон амьтаны сонорын (сонсох) эрхтэн. Хүн болоод хөхтний чих байрлалаар гадаад, дунд, дотоод гэж гурав хуваагдана. Дотоод чих нь сонсох сэрлийг хамаарахаас гадна биеийн тэнцвэрийг хамаарна.[1]
Хүний чих ойролцоогоор 8-20,000 Гц (секундэд чичиргээ) давтамжтай авиа дууны долгионыг хүлээн авдаг бөгөөд энэ нь 41 м-ээс 1.7 см-ийн долгионы урттай (хэвийн нөхцөлд агаарт) тохирдог.
Чихний ариун цэвэр
[засварлах | кодоор засварлах]Чихний хөндийгөөс чихний бүрхэвч хүртэл хүргэдэг гадаад сонсголын суваг нь чихний хулхийг байнга ялгаруулдаг. Энэ нь зөөлрүүлэгч, нянгийн эсрэг бодис агуулдаг байна. Чихний хулхи хуримтлагдах нь гадны сонсголын суваг бөглөрөх, сонсгол алдагдахад хүргэдэг. Тиймээс чихнийхээ цэвэр байдлыг байнга хянаж, угааж байх хэрэгтэй (гэхдээ чихний сувгийг хэт олон удаа цэвэрлэх нь чихний лав шүүрлийг нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр оруулдаг). Чихний бүрхэвчийг гэмтээж, сонсгол сулрах, муудах аюултай тул шүдэнз, зүү, харандаагаар чихнээсээ хулхиа арилгаж болохгүй. Хэрэв их хэмжээний хулхи буюу хүхэр хуримтлагдаж, чихний сувгийн хөндийг бүрэн хааж, сонсгол буурч, чих шуугих шинж тэмдэг илэрвэл хулхины бөглөөсийг гаргахын тулд эмчид хандах хэрэгтэй.
Чихэнд ус орох нь бөглөрөх, сонсгол сулрах буюу алдагдах, удаан хугацаанд байвал хүчтэй өвдөлт үүсгэдэг. Чихэнд орсон уснаас салахын тулд нуруун дээрээ дээшээ харж хэвтэж, дараа нь аажмаар (5 секундын турш) усаар дүүрсэн чихээ доош харуулж толгойгоо эргүүлж болно. Үүний дараа ус чихнээс гарах болно. Чихний бүрхэвч буюу чихний хэнгэргээр хамгаалагдаж дотогшоо нэвтэрч чадахгүй учраас аюулгүй.