Швейцар хуудасны эх кодыг харах

{{Инфобокс улс
| conventional_long_name = Швейцарын Холбооны Улс
| common_name            = Швейцар
| native_name            = {{collapsible list
|titlestyle = background:transparent;text-align:center;line-height:normal;font-size:85%;
|title = {{resize|1.0 em|Таван албан ёсны нэр}}
|{{center|
{{smalldiv|{{ubl|{{native name|de|{{nowrap|Schweizerische Eidgenossenschaft}}}}|{{native name|fr|Confédération suisse}}|{{native name|it|Confederazione Svizzera}}|{{native name|rm|Confederaziun svizra}}|{{native name|la|Confoederatio helvetica}} }}}}
 }}
}}
| image_flag             = Flag of Switzerland (Pantone).svg
| flag_type              = [[Швейцарын төрийн далбаа|Далбаа]]
| image_coat             = Coat of Arms of Switzerland (Pantone).svg
| symbol_type            = [[Швейцарын төрийн сүлд|Сүлд]]
| national_motto         = (албан бус)<br />"[[Unus pro omnibus, omnes pro uno]]"</br>Нэг нь нийтийн төлөө, нийт нь нэгний төлөө
| national_anthem        = "[[Швейцарын төрийн дуулал|Swiss Psalm]]"</br>''Швейцарын дуулал''<div style="padding-top:0.5em;">{{center|[[File:Swiss Psalm.ogg]]}}</div>
| image_map              = Europe-Switzerland.svg
| map_caption            = {{map caption |location_color=ногоон |region=Европ |region_color=ногоон болон хар саарал}}
| capital                = {{plainlist|
*Байхгүй (''[[де-юре]]'')
*[[Берн]] (''[[де-факто]]''){{efn|name=fedcit|Берн хотыг "холбооны хот" гэж нэрлэдэг ({{lang-de|Bundesstadt}}, {{lang-fr|ville fédérale}}, {{lang-it|città federale}}). Швейцарийн хуулинд ''нийслэл'' гэсэн тодотгол байхгүй ч холбооны парламент, засгийн газар Берн хотод байрладаг бол холбооны шүүх гэх мэт холбооны бусад байгууллагууд бусад хотод (Беллинцона, Лозанна, Люцерн, Нойшател, Сент Галлен г.м.) байрладаг.}}<ref name=Bundesstadt /><ref name="deFacto">{{Cite journal |last=Holenstein |first=André |year=2012 |title=Die Hauptstadt existiert nicht |journal=UniPress – Forschung und Wissenschaft an der Universität Bern |type=scientific article |language=de |location=Berne |publisher=Department Communication, University of Berne |volume=152 (Sonderfall Hauptstatdtregion) |pages=16–19 |doi=10.7892/boris.41280 |s2cid=178237847 |quote=Als 1848 ein politisch-administratives Zentrum für den neuen Bundesstaat zu bestimmen war, verzichteten die Verfassungsväter darauf, eine Hauptstadt der Schweiz zu bezeichnen und formulierten stattdessen in Artikel 108: "Alles, was sich auf den Sitz der Bundesbehörden bezieht, ist Gegenstand der Bundesgesetzgebung." Die Bundesstadt ist also nicht mehr und nicht weniger als der Sitz der Bundesbehörden.|trans-quote=In 1848, when a political and administrative centre was being determined for the new federation, the founders of the constitution abstained from designating a capital city for Switzerland and instead formulated in Article 108: "Everything, which relates to seat of the authorities, is the subject of the federal legislation." The federal city is therefore no more and no less than the seat of the federal authorities.}}</ref>}}
| coordinates            = {{Coord|46|57|N|7|27|E|type:city}}
| largest_city           = [[Цюрих]]
| official_languages     = {{plainlist|
*[[Герман хэл]]
*[[Франц хэл]]
*[[Итали хэл]]
*[[Руманш хэл]]
}}
| religion_year          = 2020
| religion_ref           = <ref name=RelOverview2020>{{cite web |url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/en/home/statistics/population/languages-religions/religions.assetdetail.21784427.html |title=Religion |type=official statistics: population age 15+, observation period 2018–2020 |publisher=[[Federal Statistical Office (Switzerland)|Swiss Federal Statistical Office]] |location=Neuchâtel, Switzerland |date=21 March 2022 |access-date=10 August 2022}}</ref>{{efn|name=national-survey}}
| religion               = {{ublist |item_style=white-space:nowrap; |
{{Tree list}}
* 62.6% [[Христийн шашин]]
** 34.4% [[Швейцар дахь католик сүм|Католик]]
** 22.5% [[Швейцарын Протестант Сүм|Швейцарын Шинэчилсэн]]
** 5.7% бусад [[Христийн урсгалын жагсаалт|урсгал]]
{{Tree list/end}}
|29.4% Шашингүй |5.4% [[Швейцар дахь лалын шашин|Ислам]] |0.6% [[Швейцар дахь хиндү шашин|Хиндүизм]] |0.9% [[Швейцар дахь шашин шүтлэг|бусад]] |1.1% хариулаагүй}}
| demonym                = {{ubl|{{lang-mn|[[Швейцарчууд‎]]}}|{{lang-de|Schweizer/Schweizerin}}|{{lang-fr|Suisse/Suissesse}}|{{lang-it|svizzero/svizzera}} or {{lang|it|elvetico/elvetica}}|{{lang-rm|Svizzer/Svizra}}}}
| government_type        = [[Холбооны улс|Холбооны]] [[шууд ардчилал]]ын элементүүдтэй [[Улс орнуудын засгийн газрын тогтолцооны жагсаалт#Ассамблей-бие даасан бүгд найрамдах тогтолцоо|чөлөөт-ассамблейн]]<ref>{{Cite journal |last=Shugart |first=Matthew Søberg |date=December 2005 |title=Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns |journal=French Politics |volume=3 |issue=3 |pages=323–351 |doi=10.1057/palgrave.fp.8200087 |s2cid=73642272}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Elgie |first=Robert |date=2016 |title=Government Systems, Party Politics, and Institutional Engineering in the Round |journal=Insight Turkey |volume=18 |issue=4 |pages=79–92 |issn=1302-177X |jstor=26300453}}</ref> [[директорийн систем|директорийн]] [[бүгд найрамдах улс]] 
| leader_title1          = [[Холбооны Зөвлөл (Швейцар)|Холбооны Зөвлөл]]
| leader_name1           = {{unbulleted list
 | [[Виола Амхерд]] ([[Швейцарын Холбооны Улсын ерөнхийлөгч|Ерөнхийлөгч]])
 | [[Карин Келлер-Зуттер]] ([[Швейцарын Холбооны Улсын дэд ерөнхийлөгч|Дэд Ерөнхийлөгч]])
 | [[Ги Пармелен]]
 | [[Иньяцио Кассис]] 
 | [[Альберт Рёшти]]
 | [[Элизабет Бом-Шнайдер]]
 | [[Беат Янс]]
 }}
| leader_title2          = {{nowrap|[[Швейцарын Канцлер|Холбооны Канцлер]]}}
| leader_name2           = [[Виктор Росси]]
| legislature            = [[Швейцарын Холбооны Хурал|Холбооны Хурал]]
| upper_house            = [[Кантонуудын Зөвлөл (Швейцар)|Кантонуудын Зөвлөл]]
| lower_house            = [[Үндэсний Зөвлөл (Швейцар)|Үндэсний Зөвлөл]]
| sovereignty_type       = [[Швейцарын түүх|Түүх]]
| established_event1     = [[Хуучин Швейцарийн Холбооны өсөлт|Байгуулагдсан]]
| established_date1      = 8 сарын 1, 1291 он{{efn|name=rütlischwur|Уламжлалт огноо. [[Рютлисчвур]]ын анхны огноо нь 1307 он (16-р зуунд [[Эгидий Чуди]] мэдээлсэн) бөгөөд энэ хугацаанд ижил төстэй талуудын хооронд байгуулсан хэд хэдэн харьцуулж болох гэрээний зөвхөн нэг нь юм. [[1291 оны Холбооны дүрэм|1291 оны Холбооны дүрмийн]] огноог 1891 онд "Холбооны 600 жилийн ой"-ыг албан ёсоор тэмдэглэхээр сонгосон.}}
| established_event2     = Хүлээн зөвшөөрөгдсөн ([[Вестфалийн энх тайван]])
| established_date2      = 10 сарын 24, 1648 он
| established_event3     = [[Холбооны гэрээ]]
| established_date3      = 8 сарын 7, 1815 он
| established_event4     = [[Дэлхийн дайнуудын өмнөх Швейцар улс|Холбооны улс]]
| established_date4      = 9 сарын 12, 1848 он{{efn|name=federal constitution|1848 оны 9-р сарын 12-нд батлагдсан Холбооны Үндсэн хуулийг [[Тагзатцунг]]ийн ёслолын тунхаглалаар тунхаглав. 1848 оны 11-р сарын 16-нд хүчин төгөлдөр болсон Холбооны Зөвлөлийн үндсэн хууль батлагдах үед 1815 оны Холбооны гэрээнд заасан байгууллагуудын бүрэн эрх дуусгавар болно гэж 1848 оны 9-р сарын 14-ний өдрийн Тагзатцунг тогтоолоор заажээ.}}<ref>{{HDS|9811|Federal constitution|date=3 May 2011 |author=Kley, Andreas}}</ref>
| area_km2               = 41,285
| area_rank              = 132
| area_sq_mi             = 15,940 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
| percent_water          = 4.34 (2015)<ref>{{Cite web |title=Surface water and surface water change |url=https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER# |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210324133453/https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER |archive-date=24 March 2021 |access-date=11 October 2020 |publisher=[[Organisation for Economic Co-operation and Development]] (OECD)}}</ref>
| population_estimate    = {{IncreaseNeutral}} 8,738,791<ref name="population">{{Cite web |date=31 December 2021 |title= Popolazione della Svizzera tra il 2020 e il 2021|url= https://www.bfs.admin.ch/bfs/en/home/statistics/population.html |archive-date=31 December 2021|access-date=1 April 2023}}</ref>
| population_census      = 8,327,126<ref name="PopCensus">{{Cite report |url=https://www.bfs.admin.ch/bfs/en/home/statistics/population.assetdetail.1401565.html |title=Switzerland's population 2015 |date=22 November 2016 |publisher=Swiss Federal Statistical Office (FSO), Swiss Confederation |issue=1 Population |location=Neuchâtel, Switzerland |access-date=7 December 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161220075134/https://www.bfs.admin.ch/bfs/en/home/statistics/population.assetdetail.1401565.html |archive-date=20 December 2016 |format=PDF |editor=Jacqueline Kucera |editor2=Athena Krummenacher |series=Swiss Statistics |url-status=live}}</ref>
| population_estimate_year = 2020
| population_estimate_rank = 99
| population_census_year = 2015
| population_density_km2 = 207
| population_density_rank = 48
| GDP_PPP                = {{increase}} $739.49&nbsp;тэрбум<ref name="IMFWEOCH">{{cite web |title=World Economic Outlook Database, October 2022 |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October/weo-report?c=512,914,612,171,614,311,213,911,314,193,122,912,313,419,513,316,913,124,339,638,514,218,963,616,223,516,918,748,618,624,522,622,156,626,628,228,924,233,632,636,634,238,662,960,423,935,128,611,321,243,248,469,253,642,643,939,734,644,819,172,132,646,648,915,134,652,174,328,258,656,654,336,263,268,532,944,176,534,536,429,433,178,436,136,343,158,439,916,664,826,542,967,443,917,544,941,446,666,668,672,946,137,546,674,676,548,556,678,181,867,682,684,273,868,921,948,943,686,688,518,728,836,558,138,196,278,692,694,962,142,449,564,565,283,853,288,293,566,964,182,359,453,968,922,714,862,135,716,456,722,942,718,724,576,936,961,813,726,199,733,184,524,361,362,364,732,366,144,146,463,528,923,738,578,537,742,866,369,744,186,925,869,746,926,466,112,111,298,927,846,299,582,487,474,754,698,&s=NGDPDPC,&sy=2020&ey=2027&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1 |date=11 October 2022 |website=IMF.org |publisher=[[International Monetary Fund]]|access-date=13 October 2022}}</ref>
| GDP_PPP_year           = 2022
| GDP_PPP_rank           = 35
| GDP_PPP_per_capita     = {{increase}} $84,658 <ref name=IMFWEOCH />
| GDP_PPP_per_capita_rank = 5
| GDP_nominal            = {{increase}} $841.69&nbsp;тэрбум<ref name=IMFWEOCH />
| GDP_nominal_year       = 2022
| GDP_nominal_rank       = 20
| GDP_nominal_per_capita = {{increase}} $92,434<ref name=IMFWEOCH />
| GDP_nominal_per_capita_rank = 7
| Gini                   = 29.7 <!--number only-->
| Gini_year              = 2018
| Gini_change            = decrease <!--increase/decrease/steady-->
| Gini_ref               = <ref>{{Cite web |title=Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey |url=https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tessi190&plugin=1 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190320064533/https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tessi190&plugin=1 |archive-date=20 March 2019 |access-date=20 October 2019 |website=ec.europa.eu |publisher=[[Eurostat]]}}</ref>
| HDI                    = 0.962 <!--number only-->
| HDI_year               = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
| HDI_change             = increase<!--increase/decrease/steady-->
| HDI_ref                = <ref name="UNHDR">{{cite web|url=https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf|title=Human Development Report 2021/2022|language=en|publisher=[[United Nations Development Programme]]|date=8 September 2022|access-date=8 September 2022}}</ref>
| HDI_rank               = 1
| currency               = [[Швейцар франк]]
| currency_code          = CHF
| time_zone              = [[Төв Европын Цаг|ТЕЦ]]
| utc_offset             = +1
| utc_offset_DST         = +2
| time_zone_DST          = [[Төв Европын Зуны Цаг|ТЕЗЦ]]
| date_format            = өө.сс.жжжж ([[Манай эрин|МЭ]])
| drives_on              = баруун
| calling_code           = [[+41]]
| iso3166code            = CH
| cctld                  = [[.ch]], [[.swiss]]
| today                  = 
}}

'''Швейцар улс''' ({{lang-de|Schweiz}}, {{lang-fr|Suisse}}, {{lang-it|Svizzera}}, {{lang-rm|Svizra}}), албан ёсоор '''Швейцарын Холбооны Улс''' ({{lang-la|Confoederatio Helvetica}} учир тус орны ISO-гийн улсын код нь CH ба CHE) бол [[Төв Европ]]т байрлах 7.5 сая хүн амтай, 41,285 км² газар нутагтай, далайд гарцгүй орон юм. Швейцар нь 26 улсаас бүрдсэн холбооны бүгд найрамдах улс бөгөөд эдгээр улсуудыг өөрөөр бас [[кантон]] гэж нэрлэдэг. [[Берн]] хот бол Холбооны улсын засгийн газар байрлах хот бөгөөд ''де факто'' нийслэл хот нь юм. Энэ орны эдийн засгийн төвүүд нь [[Женев]] ба [[Цюрих]] хотууд болно. Швейцар нь дэлхийн хамгийн баян чинээлэг, өндөр хөгжилтэй орнуудын нэг.

Швейцар улс [[Герман]], [[Франц]], [[Итали]], [[Австри]] ба [[Лихтенштайн]] улсуудтай хиллэдэг. Швейцар нь олон хэлтэй улс бөгөөд [[Герман хэл|герман]], [[Франц хэл|франц]], [[Итали хэл|итали]], руманш гэсэн дөрвөн хэлийг [[үндэсний хэл]] гэж үздэг. Хэрэглээний түвшинд [[англи хэл]] нэлээд түгээмэл тархсан. Швейцар улс [[төвийг сахих]] эртний уламжлалтай бөгөөд 1815 оноос хойш [[дайн]]д ороогүй. Энд [[Олон Улсын Улаан Загалмайн Нийгэмлэг]], [[Дэлхийн Худалдааны Байгууллага]], [[НҮБ]]-ын Европ дахь хоёр төв байр байрладаг. 

Швейцарын [[латин хэл|латин нэр]] буюу ''Confoederatio Helvetica'' гэдэг нь [[Альпийн нуруу|Альпийн бүс нутагт]] амьдарч байсан эртний кельт гаралтай хельвет аймгийн нэрээс гаралтай юм. Швейцар улсын байгуулагдсан огноог уламжлал ёсоор 1291 оны 8 сарын 1 гэж үздэг учир энэ өдрийг үндэсний баярын өдөр хэмээн тэмдэглэдэг.

== Тэмдэглэл ==
{{notelist}}

== Эшлэл ==
{{reflist}}

== Гадаад холбоос ==
* {{commons|Confoederatio Helvetica}}
; Засгийн газар
* [http://www.admin.ch/ The Federal Authorities of the Swiss Confederation]
* [https://web.archive.org/web/20090114085557/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-s/switzerland.html Chief of State and Cabinet Members]
* [http://www.swissworld.org/ Swissworld.org, Switzerland's information portal]
* [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/en/index.html Swiss Statistics], official website of the Swiss Federal Statistical Office
; Ишлэл
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/577225/Switzerland Switzerland] entry at ''Encyclopædia Britannica''
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/switzerland.htm Switzerland] at ''UCB Libraries GovPubs''
; Газар зүй
* [http://www.swisstopo.ch/ Federal Office of Topography]
* [http://map.search.ch/ Searchable interactive map (search.ch)]
; Аялал жуулчлал
* [http://www.myswitzerland.com/ MySwitzerland.com], official website of Switzerland Tourism
; Түүх
* [http://www.hls-dhs-dss.ch/index.php Historical Dictionary of Switzerland] 
* [http://history-switzerland.geschichte-schweiz.ch/index.html History of Switzerland]
; Мэдээлэл
* [http://nzz.ch/ Neue Zьrcher Zeitung], a Swiss daily newspaper
* [http://www.letemps.ch/ Le Temps], a Swiss daily newspaper
* [http://www.cdt.ch/ Corriere Del Ticino], a Swiss daily newspaper
* [http://www.swissinfo.ch/ swissinfo.ch, Swiss News - Worldwide]
* [https://web.archive.org/web/20120917111519/http://expatinch.com/html/media_tv_telephony.html expatinch.com, Swiss media resources page]
; Боловсрол
* [http://www.educa.ch/ The Swiss School System]
* [http://www.universitieshandbook.com/ Swiss Universities Handbook]
* [http://www.swissuniversity.ch/ Universities in Switzerland]
* [http://www.sieps.ch sieps.ch] Information Services on Swiss Private Schools and Universities
; Шинжлэх ухаан, технологи
* [http://www.myscience.ch/ The Swiss Portal for Research and Innovation]
* [http://www.sbf.admin.ch/ State Secretariat for Education and Research, SER]
* [https://web.archive.org/web/20130729223551/http://wwww.snf.ch/ The Swiss National Science Foundation]
* [http://www.bbt.admin.ch/kti/ CTI, Commission for Technology and Innovation]

{{NaviBlock
|Европ
|ЕАБХАБ-ын гишүүн улсууд
|Хөтлөгч мөр Европын Чөлөөт Худалдааны Холбоо
|Хөтлөгч мөр Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа ба хөгжлийн байгууллага
}}
[[Ангилал:Швейцар| ]]
[[Ангилал:Далайд гарцгүй орон]]
[[Ангилал:Европын орон]]
[[Ангилал:Европын зөвлөлийн гишүүн]]
[[Ангилал:Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын гишүүн орон]]
[[Ангилал:Холбооны бүгд найрамдах улс]]
[[Ангилал:ЭЗХАХБ-ын гишүүн орон]]