Александр Алехин
| Александр Алехин | |
|---|---|
 Александр Алехин | |
| Бүтэн нэр | Александр Александрович Алехин |
| Улс |  Зөвлөлт Холбоот Улс,  Франц |
| Төрсөн | 1892 оны 10 сарын 31, Оросын Хаант Улс, Москва |
| Нас барсан | 1946 оны 3 сарын 24, (53 насалсан) Португал, Эшторил |
| Дэлхийн аварга | 1927–1935 1937–1946 |
Александр Алехин (орос. Алекса́ндр Алекса́ндрович Але́хин , 1892 оны аравдугаар сарын 31-нд Хаант Орос Улсын Москва хотод төрж, 1946 оны гуравдугаар сарын 24-нд Португалын Эшторил хотод нас барсан) - Оросын, Францын шатарчин. Оросын эзэнт улс, Зөвлөлт Холбоот улс, Францын нэрийн өмнөөс шатар тоглож байсан, Дэлхийн шатрын 4 дэх аварга юм.
А.Алехин дэлхийн нэгдүгээр дайны өмнөхөн 1914 онд Санкт-Петербургийн олон улсын тэмцээнд 3-р байр эзэлж дэлхийн хамгийн хүчтэй шатарчдын нэг болж байсан. 1920 онд ЗХОУ-ын анхны аварга болоод 1921 онд Зөвлөлт Оросыг орхин Франц руу цагаачилж 1925 онд тус улсын иргэншилтэй болжээ. 1927 онд А.Алехин алдарт Хосе Рауль Капабланкаг хожиж дэлхийн аварга болсон юм. Алехин 1929, 1934 онуудад хоёр удаа Ефим Боголюбовтой хийсэн тулаанд аварга цолоо хамгаалж, 1935 онд ирээдүйн ФИДЕ-гийн ерөнхийлөгч Макс Ювед ялагдсан ч хоёр жилийн дараа дахин тулаанд ялж, дэлхийн аварга цолоо 1946 оны хавар нас барах хүртлээ хадгалж чадсан. Алехин бол дэлхийн аварга байхдаа нас барсан цорын ганц шатарчин юм.
Намтар
[засварлах | кодоор засварлах]Александр Алехин 1892 оны 10-р сарын 31-нд Москвад төрсөн. Түүний эцэг Александр Иванович Алехин (1856-1917) нь язгууртны гэр бүлээс гаралтай бөгөөд Воронеж мужийн Землянск дүүргийн Касторный хотын ойролцоо эдлэн газар эзэмшдэг байсан бол эх Анисья Ивановна (1861-1915) нь чинээлэг нэхмэлийн үйлдвэрлэгч "Трехгорная үйлдвэр"-ийн эзэн Прохоровын охин байжээ.
Александр айлын дөрвөн хүүхдийн отгон нь байсан: Анна (Ася, 1886-1890) Александрыг төрөхөөс өмнө нялх байхдаа өвчний улмаас нас барсан, ах Алексей (1888-1939) дараа нь шатарчин болсон, эгч жүжигчин Варвара (1889-1944).
Александр 7 настайдаа шатар тоглож сурсан байна. Үүний дараа удалгүй тэрээр менингитээр хүндээр өвчилсөн, үүний дараа эцэг эх нь түүнийг гурван жилийн турш шатар тоглохыг хориглож байсан юм. Дэлхийн аварга Алехины намтар бичигч С.Воронков энэ өвчин нь хүүхдэд шатартай холбоотой дэмийрэл үүсгэдэг гэж үздэг байсантай холбоотой гэжээ. Дараа нь Алехин: "Би 7 настайгаасаа шатар тоглож байсан ч 12 настайгаасаа эхлэн нухацтай гүнзгий тоглож эхэлсэн" гэж дурссан байна.
Александр анхан шатны боловсролоо гэртээ авсан. 1902-1910 онд тэрээр багш Лев Поливановын үүсгэн байгуулсан нэр хүндтэй хувийн эрэгтэй гимназид суралцжээ. Гимназийн нэг ангийнхан нь Александрыг (гэрийн болон сургуулийн хоч - Тиша) нөхөрсөг бус, хамтарсан зугаа цэнгэлд оролцдоггүй, хувиа хичээсэн, бусдад хүйтэн ханддаг байсныг дурссан байдаг.
Багад нь түүнийг Тихон (Тишей) Алехин гэдэг байсан боловч сүүлд 1907 онд Тихон нэрээ сольж Александр болсон байна.
1902 онд Америкийн шатрын мастер Харри Пиллсбери Москвад зочилж, шатрын клубт 22 самбар дээр нэгэн зэрэг хараагүй тоглолт хийхэд ах Алексей Алехин түүнтэй тэнцсэн байна. Энэ үйл явдал Александрт хүчтэй сэтгэгдэл үлдээжээ. Ангийнхны нь дурсамжаас үзэхэд тэрээр хичээлдээ байнга шатраар хичээллэдэг байсан - тэрээр дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн сурвалжлагчидтай захидал харилцааны замаар асуудлыг шийдэж, хараагүй тоглодог эсвэл тоглоомын нүүдлийг судалдаг байжээ.
1907 онд алдарт шатарчин Федор Дуз-Хотимирский ах дүү хоёрт шатарын хичээл зааж байжээ. 1907 онд Александр анх удаа Москвагийн шатрын клубт сонирхогчдын тэмцээнд оролцсон юм.
1909 онд 16 настай Алехин Москвагийн аварга шалгаруулах тэмцээнд 5 дугаар байр эзэлж, Петербург хотод болсон Бүх Оросын шатар сонирхогчдын тэмцээнд түрүүлжээ. Мөн тэр жилдээ Павел Боборовын хэвлүүлэн гаргадаг «Шатрын тойм» (Шахматное обозрение) сэтгүүлтэй Алехин хамтран ажиллах болжээ.
Ах Алексей Алехин 1913 оны 1-р сараас өөрийн «Шатрын мэдээ» (Шахматный вестник) сэтгүүл 1000 ширхгээр гаргаж эхэлсэн байна. Дүү Александр энэ ажилд идэвхтэй оролцож өөрийн болон бусдын тоглолтыг тайлбарлан дүн шинжилгээ хийдэг болжээ. «Шахматный вестник» 1916 оны 10-р сар хүртэл хэвлэгдэн гарч байжээ.
1917 оны Оросын Октябрын хувьсгал Алехиныг язгууртны хэргэм, хөрөнгө чинээгээс нь салгав. Москва хотод 1920 оны 3 дугаар сарын 5-нд тэрээр Александра Батаеватай гэрлэжээ.
1920 оны 12 дугаар сард шатарчин Коминтерний төлөөлөгчдийн Урал, Сибирийн хотууд руу хийсэн сурталчлах аялалд орчуулагчаар (тэр англи, франц, герман хэлээр ярьдаг) явж ажилласан байна. Энэ аялалдаа тэрээр Коминтернд Швейцарын Социал Демократ Намыг төлөөлж байсан, Швейцарын сэтгүүлч Анна-Лиза Рюггтэй танилцсан юм. Улмаар 1921 оны эхээр Алехин Батаевагаас салж, 3-р сарын 15-нд Рюггтэй гэрлээд ЗХОУ-аас гарч Латви явах зөвшөөрөл авчээ. 1921 оны 5-р сард тэрээр шинэ гэргийн хамт Ригад ирж тэндээсээ Берлин оржээ. Берлинд ирээд эхнэр Анна-Лиза Рюггээс салжээ. Берлинд Алехин алдарт Тейхман (3:3) болон Земиш (2:0) нартай тоглосон байна. Мөн 1921 онд Триберг, Будапешт болон Хааг хотод болсон тэмцээнд түрүүлжээ.
1924 онд Алехин францын иргэншил авах оролдлого хийсэн боловч бүтээгүй зөвхөн Францын шатрын холбооны ерөнхийлөгч Фернан Гаваррийн шууд дэмжлэгээр 1927 оны сүүлчээр иргэншил авчээ.
Капабланкатай хийсэн тоглолт 1927 оны намар Буэнос-Айрес хотод болсон. Лондоны протоколын дагуу тус тэмцээнд ялахын тулд зургаан тоглолтод хожих шаардлагатай байв. Нээлтийн тоглолтод Алехин ялалт байгуулж, гурав, долоо дахь удаагаа хожигдож, арван хоёрдугаар үед дахин тэргүүлж, тоглолтыг ялалтад хүргэсэн байна.
Сүүлчийн буюу 34 дэх тоглолтыг Алехин хоёр нэмэлт тэмээтэй төгсгөлийг түр хойшлуулав. Капабланка хариу тоглолтод ирээгүй бөгөөд хожигдлоо хүлээсэн захидал илгээж, Алехиныг тоглолтод ялалт байгуулсанд нь баяр хүргэсэн байна. Нийт оноо +6 −3 =25 өрсөлдөгчийн талд байжээ. Александр Алехиныг дэлхийн шатрын аварга гэж зарласны дараа олон түмэн түүнд баяр хүргэж гар дээрээ өргөн зочид буудалд хүргэжээ. Тоглолтын төгсгөлд Алехин эхнэрийнхээ хамт Чилид очиж, усан онгоцоор Барселон руу явсан бөгөөд тэд мөн хүмүүс шуугиантай хүлээж авчээ.
1932 оны 12-р сараас 1933 оны 5-р сар хүртэл А.Алехин АНУ, Мексик, Хавайн арлууд, Япон, Шанхай, Хонконг, Филиппин, Сингапур, Индонези, Шинэ Зеланд, Цейлон, Александриа, Иерусалим, Генуя зэрэг газруудаар шатрын тоглолтын аян хийсэн.
1930-аад оны дундуур Алехин архинд донтож шатрын карьер нь буурч эхэлжээ. 1934 оноос карьераа дуустал тэрээр нэг ч чухал тэмцээнд түрүүлээгүй байна. Зөвлөлтийн шатрын түүхчид А.Алехин Орос нутгаа санаж байсан тухай, яг тэр үед ЗСБНХУ-тай эвлэрэх гэж оролдсон тухай мөн бичсэн байдаг.
1939 онд Алехины «Миний сайн өргүүд (1924—1937)» (Мои лучшие партии) гэдэг шинэ ном гарчээ.
Алехин мууранд маш их хайртай байсан. Түүний сиамын муур "Чесс" (англи хэлнээс орчуулсан - "шатар") тэмцээнд сахиус шиг байнга оролцдог байв. Эйветэй хийсэн эхний тоглолтын үеэр муур тоглолт бүрийн өмнө самбарыг үнэрлэж байжээ.
1946 оны 3-р сарын 23-нд ФИДЕ-гийн Гүйцэтгэх хороо Алехин-Ботвинникийн тоглолтыг явуулахаар албан ёсоор шийдвэрлэсний дараа 3-р сарын 24-ний өглөө Алехин Португалын Эшторил хотын "Парк" зочид буудлын өрөөндөө нас барсан байдалтай олджээ. Тэрээр шатрын тавцангийн ширээний ард түшлэгтэй сандал дээр сууж байсан байдалтай олджээ.