Одон орон судлаач
Одон орон судлаач (англи. astronomer) Одон орон судалдаг эрдэмтэн.
Мэргэжлийн одон орон судлаачид бол одон орон судлалаар мэргэжлийн түвшинд ажилладаг хүмүүс юм. Одон орон судлалын орчин үеийн аргууд нь математикийн аргын сайн мэдлэгийг шаарддаг тул мэргэжлийн одон орон судлаачид ихэвчлэн зохих дээд мэргэжлийн боловсролтой байдаг. Тэд ажиглалтын газар, судалгааны төв эсвэл их дээд сургуульд ажилладаг байна. Энэ чиглэлээр мэргэшсэн эрдэмтэд ихэнх цагаа шинжлэх ухааны судалгаа, мэдээлэлд дүн шинжилгээ хийхэд зарцуулдаг. Зарим эрдэмтэд мэргэжлийн ажлаа сурган хүмүүжүүлэх, салбараа сурталчлах ажилтай хослуулдаг. Одон орон судлал нь шинжлэх ухаан болох өргөн цар хүрээтэй учраас одон орон судлаачдын ерөнхий ангиллыг олон нарийн мэргэжлээр хуваадаг: жишээлбэл, сансар судлаач, гариг судлаач, астрофизикч, астрохимич, астробиологич гэх мэт.
Түүхээс харахад одон орон судлал нь тэнгэрт байгаа юмс үзэгдлийн ангилал, дүрслэлд илүү анхаардаг байсан бол хожим үүссэн астрофизик нь физикийн хуулиудыг ашиглан хүн төрөлхтний түүхийн туршид ажиглагдсан эдгээр үзэгдлүүдийг физикийн мөн чанараар нь тайлбарладаг байна. Одоогийн байдлаар одон орон судлал нь математик, физик, сансар судлалтай салшгүй холбоотой. Үүний зэрэгцээ хамгийн сүүлийн үеийн одон орны нээлтүүд нь эрдэмтдийн өмнө шинэ асуултуудыг байнга тавьж байгаа бөгөөд энэ нь орчлон ертөнцийн ерөнхий бүтцийг илүү сайн ойлгох, орчлон ертөнцийг судлах арга зүйн хандлага, шинжлэх ухааны стратеги боловсруулахыг шаарддаг болсон.
Орчин үеийн одон орон судлал
[засварлах | кодоор засварлах]Одон орон судлаачид ихэнх цагаа шөнийн цагаар дурангаар тэнгэр ажиглаж өнгөрөөдөг гэсэн эртний сонгодог итгэл үнэмшлээс үл хамааран өнөө үед мэргэжлийн одон орон судлаачид телескоп ашиглаж, харааны ажиглалт хийх нь ховор байдаг. Ихэнх тохиолдолд телескопын фокус дээр байрладаг тусгай камер ашигладаг. Ялангуяа энэ нь урт (олон цаг хүртэл) хаалтын хурдтай тэнгэрийн биетүүдийн гэрэл зургийг авах боломжийг олгодог бөгөөд үүний ачаар хүний нүдэнд үл үзэгдэх гүний орон зайн хэт бүдэг биетүүдийн зургийг авах боломжтой. Улмаар компьютерын программ ашиглан дижитал гэрэл зургийг боловсруулна. CD матриц гарч ирэхээс өмнө 20-р зууны туршид гэрэл зургийн хавтан, хальс нь одон орон судлалд түгээмэл байсан.
Томоохон одон орон ажиглалтын газруудад ихэнх цагийг судалгааны материал (мэдээлэл, гэрэл зураг, хэмжилт) авахад зарцуулдаггүй, харин тэдгээрийг шинжлэх, боловсруулахад зарцуулдаг байна.
Одон орон судлаачид (цагаан толгойн үсгийн дарааллаар)
[засварлах | кодоор засварлах]- Ал-Баттани (850—929)
- Альбицкий, Владимир Александрович (1891—1952)
- Ангстрем Андрес Йонас (1814—1874)
- Аристарх Самосский (III век до н. э.)
- Аргеландер, Фридрих Вильгельм Август (1799—1875)
- Аудифреди, Жиамбаттиста (1714—1794)
- Бааде, Вальтер (1893—1960)
- Белопольский, Аристарх Аполлонович (1854—1934)
- Бессель, Фридрих Вильхельм (1784—1846)
- Брахе, Тихо (1546—1601)
- Бредихин, Федор Александрович (1831—1904)
- Бруно, Жордано (1548—1600)
- Воронцов-Вельяминов, Борис Александрович (1904—1994)
- Галилей, Галилео (1564—1642)
- Галле, Иоганн Готтфрид (1812—1910)
- Галлей, Эдмонд (1656—1742)
- Гаспар, Аннибал де (1819—1892)
- Гевелий, Ян (1611—1687)
- Гершель, Уильям (1738—1822)
- Гиппарх (МЭӨ II зуун)
- Гмунден, Иоханн (1380—1442)
- Гольдшмидт, Герман Майер Соломон (1802—1866)
- Грэхем, Эндрю (1815—1908)
- Гюйгенс, Христиан (1629—1695)
- Жинс, Жеймс Хопвуд (1877—1946)
- Евктемон (МЭӨ V зуун)
- Жансен, Пьер Жюль Сезар (1824—1907)
- Зейдель, Филипп Людвиг (1821—1896)
- Капра, Бальдассаре (?—1626)
- Кассини, Жованни Доменико (1625—1712)
- Кеплер, Иоханнэс (1571—1630)
- Клавдий Птолемей (II зуун)
- Койпер, Жерард Петер (1905—1973)
- Коперник, Николай (1473—1543)
- Леметр, Жорж (1894—1966)
- Ливитт, Хенриетта Суон (1868—1921)
- Линдблад, Бертил (1895—1965)
- Ломоносов, Михаил Васильевич (1711—1765)
- Лютер, Карл Теодор Роберт (1822—1900)
- Майер, Тобиас (1723—1762)
- Март, Альберт (1828—1897)
- Маскелайн, Невил (1732—1811)
- Мензел, Дональд Говард (1901—1976)
- Мессье, Шарль (1730—1817)
- Мопертюи, Пьер Луи де (1698—1759)
- Мультон, Форест Рей (1872—1952)
- Мустель, Эвальд Рудольфович (1911—1988)
- Оорт, Ян Хендрик (1900—1992)
- Пикар, Жан (1620—1682)
- Пикеринг, Эдуард Чарлз (1846—1919)
- Погсон, Норман Роберт (1829—1891)
- Региомонтан (1436—1476)
- Стрёмгрен, Бенгт Георг Даниель (1908—1987)
- Струве, Василий Яковлевич (1793—1864)
- Тиссеран, Франсуа Феликс (1845—1896)
- Улугбек (1394—1449)
- Уотсон, Жеймс Крейг (1838—1880)
- Фридман, Александр Александрович (1888—1925)
- Хаббл, Эдвин Пауэлл (1889—1953)
- Хинд, Жон Рассел (1823—1895)
- Хякүтакэ, Юүжи (1950—2002)
- Цераская, Лидия Петровна (1855—1931)
- Цераский, Витольд Карлович (1849—1925)
- Штейнс, Карл Августович (1911—1983)
- Штернберг, Павел Карлович (1865—1920)
- Шакорнак, Жан (1823—1873)
- Шапп, Жан д'Отрош (1728—1769)
- Шепли, Харлоу (1885—1972)
- Энке, Иоханн Франц (1791—1865)