Эрдэнэс Тавантолгой ХК

Эрдэнэс Тавантолгой ХК
Эрх зүйн хэлбэр	ХК
Төв байр	Монгол Улс,Улаанбаатар
Удирдлага	Баттулгын Ганхуяг
Салбар	Ашигт малтмал
Бүтээгдэхүүн	НүүрсЗагвар:Инфобокс аж ахуйн нэгж/Засвар/Бүтээгдэхүүн
Цахим хуудас	https://ett.mn/mn

Эрдэнэс Тавантолгой ХК (товчоор ЭТТ ХК) бол Монголд төвтэй, уул уурхай, эрчим хүч, бүтээн байгуулалтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг, Монголын хамгийн том нүүрс экспортлогч юм. 2010 онд үүсгэн байгуулагдсан тус компанийн 81.5 хувийг төрийн өмчит “Эрдэнэс Монгол” ХХК, 18.4 хувийг Монгол улсын нийт хүн амын 70 орчим хувь буюу нийт 2.5 сая орчим иргэн, үлдсэн хувийг аж ахуй нэгжүүд хуваан эзэмшдэг. Тавантолгойн нүүрсний ордын нийт батлагдсан нөөц JORC үнэлгээгээр 7.3 тэрбум тонн бөгөөд үүний 53 хувь нь сайн чанарын коксжих нүүрс, 47 хувь нь эрчим хүчний нүүрс байна. Одоогоор нийт хөрөнгийн хэмжээ нь 14.1 их наяд төгрөг болжээ.

Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын нутагт Цэций уулын ар дахь Улаан нуурын хөндийд таван бяцхан толгод байдаг. Улаанбаатар хотоос өмнө зүгт 540 км, Оюу толгойн зэс, алтны ордоос 150 гаруй км зайд оршдог тус нутагт Тавантолгойн коксжих нүүрсний орд байрлаж байна. Тус ордыг иргэд ерөнхийдөө Баруун Цанхи, Зүүн Цанхи хэмээн ярилцах бөгөөд “Энержи Ресурс”-ийн Ухаахудагийн ордтой хиллэж оршдог. Хүн ам сийрэг, дэд бүтэц хөгжөөгүй, ус нэн ховор энэхүү говь нутаг доороо таамаглашгүй их баялаг нууж байсныг нутгийн ард түмэн эртнээс мэддэг, гар аргаар олборлодог байсан. 1940 оноос эхэлж олон улсын геологч, судалгааны баг удаа дараа ирж шинжилж, Монгол Улсын төр засаг ч тус ордоо хамтран ашиглах саналыг дэлхийн олон оронд тавьж байсан ч бүтээгүй. Гэвч эдийн засаг, улс төрийн олон бэрхшээлийг даван туулсны эцэст өдгөө гадны бус харин нийт монголчуудын өмч болон хөгжиж буй.

ЭТТ ХК-ийн үйл ажиллагаа 2017 оноос эрчимжиж эхэлсэн. 2016-2020 оны нийт борлуулалтын орлого нь 7.5 их наяд төгрөгт хүрч, үүнээс 2.4 их наяд төгрөгийн цэвэр ашиг олсон бөгөөд улсад 1.9 их наяд төгрөгийн татвар, хураамж төлжээ. 2021 оны байдлаар нийт 936 үндсэн ажилтантай, шууд болон шууд бус замаар 28,000 гаруй ажлын байр шинээр үүсгэсэн байна.

“Тавантолгой түлш” ХХК-ийг бүрэн санхүүжүүлж утаагүй түлш үйлдвэрлэснээр саяхныг хүртэл дэлхийд хамгийн бохир агаартай хэмээгдэж байсан Улаанбаатар хотын утааг 50 хувь бууруулах ажилд голлох үүрэг гүйцэтгэсэн. Мөн хэд хэдэн авто болон төмөр замын том төсөл амжилттай хэрэгжүүлж байна. Цаашид “А6-20” бизнес төлөвлөгөөндөө тусгасан шинэ цахилгаан станц, нүүрс баяжуулах үйлдвэр, коксны үйлдвэр, химийн үйлдвэр, “Эрдэнэсийн хот” байгуулах зэрэг 13 мега төслийн ажлаа өдгөө эхлүүлж байна. Төслийн хүрээнд 2021 онд бонд гаргаж амжилттай арилжсан билээ.

Түүх

Төсөл мэндэлсэн 2010 он хүртэлх түүх

Тавантолгойн нүүрсийг авч ирэх даалгавартай манж элчийг түдгэлзүүлэх тухай захидлыг Түшээт хан аймгийн чуулганы дэд дарга Г.Чагдаржав онд бичсэн байдаг. Энэ бол тус орд газрын тухай анхны бичмэл баримтуудын нэг юм. Гэвч төрийн мэдэлд сүүлд 1936 онд шилжжээ. Тэр үеэс хойш Зөвлөлтөөс Монгол руу геологийн томоохон судалгааны баг удаа дараа ирж Тавантолгойн ордыг судалж шинжилж байсан. Анхны судалгааны багийг К. Д. Помазков удирдаж монголын анхны геологич Ж.Дүгэрсүрэн хамтарч “маш сайн чанарын коксжих нүүрс байх боломжтой” хэмээн дүгнэж байв. Зөвлөлтийнхний 1965 он хүртэл үргэлжилсэн 25 жилийн судалгааны тайланд Тавантолгойн нүүрсний тухай дэлгэрэнгүй баримт олон тусгасан байдаг.

Тавантолгойн ордын хайгуул, судалгааны ажил хэдий олон жил үргэлжилсэн ч дэлхийд санал болгож, хамтарч олборлоход шаардлага хангахгүй байсан. Тиймээс 1974-1975 онд Болгартай хамтарч илүү дэлгэрэнгүй хайгуул, шинжилгээний ажил зохион байгуулсны дүнд олон улсын тавцанд анх удаа танилцуулах боломж бүрджээ. Улмаар тухайн үеийн ЭЗХТЗ-д (Эдийн засгийн харилцан туслалцах хамтын зөвлөл) багтах долоон оронд санал тавьсан ч бүгд татгалзав. 1988 онд БНАСАУ-ийн тэргүүн Ким Ил Сон , 1990 онд Хятадын удирдагч Ли Пэн, 1993 онд ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Б. Н. Ельцин нарын айлчлалыг тохиолдуулж, мөн 1992 онд Энэтхэгт тус тус санал тавьсан ч амжилт олоогүй.

Тавантолгойн орд газарт Монголын Геологийн гуравдугаар анги хэмээн нэрийдэх болсон хайгуул судалгааны үндэсний баг 1978-1990 онуудад ажиллуулсан нь ордыг ашиглалтад бэлдсэн том амжилт болжээ. Улмаар Японтай хамтарч 1993-1995 онд Монголын нүүрсний салбарыг хөгжүүлэх төсөл хэрэгжүүлж, олон улсын семинар зохион байгуулснаар Тавантолгойг дэлхийд сурталчилж эхэлсэн юм. Ийнхүү 1997 онд олон улсад тендер зарлахад Англи, Америк, Канад, Австралийн компаниуд санал ирүүлснээс Америк-Канадын Норвест компани шалгарч нарийвчилсан судалгаа хийв. Тус судалгааны дүнд Тавантолгойн орд газар ЖОРК стандартаар 7.4 тэрбум тонн геологийн нөөцтэй бөгөөд коксжих нүүрс нь олон улсын чанарын шаардлага хангана гэж баталсан ажээ. Гэвч олборлолт эхлүүлэхэд дэд бүтэц хангалтгүй бөгөөд шинээр байгуулахын тулд 1.5 тэрбум орчим ам.доллар шаардлагатай гэж тооцов.

Үүний дараа 1998 онд анхны гадаад сонирхогч BHB Billiton компани Тавантолгойн лицензийг авч ажлаа эхлүүлсэн хэдий ч нэг жилийн дараа дэд бүтэц хөгжөөгүй, дэлхийд нүүрсний ханш унасан гэх шалтгаанаар лицензээ буцааж тушаагаад Монголыг орхиж одсон түүхтэй. Үүнийг эс тооцвол Тавантолгойн орд газрыг монголчууд өөрсдөө ашигласаар ирсэн.

Өмнө нь тус ордын нэг хэсгийг орон нутгийн “жижиг” Тавантолгой компани ашиглаж байсан. Олон улсын компаниуд нэгэнт хамтраагүй тул “жижиг” Тавантолгой компани үйл ажиллагаагаа өргөжүүлсээр 2004 онд анхны 256 тонн нүүрсээ Хятад руу экспортод гаргав. Энэ үед дэлхийд нүүрсний ханш эрс өсөж байсан тул бүгд Тавантолгойн орд руу анхаарлаа хандуулж эхэлжээ. Улмаар 2008 онд Засгийн газрын 266 дугаар тогтоол гарч “Эрдэнэс МГЛ” ХК байгуулагдсан бөгөөд тухайн үед “Энержи Ресурс” ХК-ийн мэдэлд шилжсэн байсан Тавантолгойн ордын 49 хувиас Ухаахудагийн хэсгийг үлдээж бусдыг нь төр буцааж мэдэлдээ авсан юм. Удалгүй олон улсад орд хамтран ашиглах тендер зарлахад найман орны 15 том компани санал ирүүлснээс эцсийн шатанд Хятад, ОХУ, Америкийн компаниуд шалгарсан. Гэвч энэ үед засаг солигдож тендерийн ажил сунжирсан бөгөөд эцэст нь Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл дэмжээгүй шалтгаанаар хамтын ажиллагаа эцэслэсэн юм.

Үүний дараа 2010 оны аравдугаар сарын 20 өдөр алдарт 39 дүгээр тогтоолын дагуу “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийг үүсгэн байгуулжээ.

Ер нь үе үеийн Засгийн газар Тавантолгойн ордыг гадаад компаниудад эзэмшүүлэх ажил эхлүүлдэг боловч сонгууль тохиох тоолонд ажил зогсож улмаар бүтдэггүй байсан. Өнгөц харахад бүтэхгүй байгаа мэт боловч эцэстээ Монголчуудын эзэмшилд үлдсэн нь зөв замаа олсон гэлтэй.

Бартаат он жилүүд буюу 2011-2016 он

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн төрсөн өдөр 2010 оны аравдугаар сарын 28 өдөр тохиодог.

Гэвч энэ компанийн үйл ажиллагаанд улс төржилт хүчтэй нөлөөлсөөр ирсэн тул анхнаасаа цэвэр бизнес зарчмаар хөгжсөн гэж хэлэхэд бэрх. Үүний анхны жишээ бол “Чалко трейдинг Хонконг лимитэд” компанитай байгуулсан Хятад руу нүүрс нийлүүлэх гэрээ болно. Тус гэрээний дагуу “Эрдэнэс Тавантолгой” компани 2011 оны зун анхны экспортоо хийсэн байдаг. Харамсалтай нь, 2012 оны сонгуулийн өмнөх үе таарч улс төрчид иргэдэд бэлэн мөнгө тараах зорилгоор Чалкотой байгуулсан гэрээний урьдчилгаанд авсан 350 сая ам.долларыг нь “Эх орны хишиг” нэрийн дор сонгогчдод тараагаад дуусгасан юм. “Чалкод төлөх өр” гэх хэллэг үүнээс эхлэлтэй.

Компанийн санхүү ийнхүү хүндэрснээс гадна дэлхийд нүүрсний ханш унаж Чалкотай байгуулсан хатуу гэрээний “чанар” танигдаж эхлэв. Тус гэрээнд тусгасны дагуу Хятадад нийлүүлэх нүүрсний үнийг Хятадын дотоод индексээр буюу үндсэндээ Чалкогийн хэлснээр тогтоож байлаа. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК алдагдалд оржээ. Нэг тонн нүүрс олборлох өртөг 58 ам.доллар байхад нүүрсээ тээвэрлэж аваачаад нийлүүлэх үнэ нь 53 орчим ам.доллар байв. Эцэст нь компани зөвхөн Чалкогийн өрийг барагдуулахын тулд ажиллах болов. Тэрчлэн 2011 онд “Макмахон Холдингс”-той байгуулсан гэрээ тэдэнд мөн адил дарамт болж байсан юм. Гадаад орчин туйлын таатай үед өөдрөгөөр харж байгуулсан эдгээр хатуу гэрээ нүүрсний ханш унах үед маш хүнд ачаа болж улмаар Зүүн Цанхийн уурхай хэд хэдэн удаа зогсохоос аргагүйд хүрч байлаа.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК энэ үед зоригтой алхам хийсэн нь “Хөгжлийн банк”-аас 200 сая ам.доллар, бусад арилжааны банкуудаас 150 сая ам.долларын зээл авч Баруун Цанхийн уурхайг нээсэн явдал юм. Тухайн үед “Монгол уурхайчид” нэгдэл харьцангуй хямд хөлсөөр олборлолт хийж өгөхөөр тохирсон нь томоохон дэмжлэг болж удалгүй Чалкогоос гадна 28 компанитай 10 сая тонн нүүрс нийлүүлэх гэрээ шинээр байгуулж чаджээ. Товчхондоо Баруун Цанхийн уурхайгаар хямралыг гаталсан гэж хэлж болно. Тухайн үед улс төрчид Баруун Цанхийг нээх эсэх асуудалд тодорхой хариу шийдвэр өгөхгүй хойшлуулж, булзааруулж байсан тул удирдлагууд уурхайгаа чимээгүйхэн нээж ажлаа эхлүүлсэн тухай тэр үед гэрч болсон сэтгүүлчид өгүүлдэг. Баруун Цанхийн уурхайг 2012 оны аравдугаар сард нээсэн боловч албан баримтад 2013 онд нээлтээ хийсэн гэж тэмдэглэх болсон нь ийм учиртай гэдэг.

Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам байгуулах тухай 2008 оноос яригдаж эхэлсэн. Гэвч улс төрийн эргэж буцсан олон шийдвэр гарч, нийгэмд “нарийн, өргөн цариг” гэх маргаан дэгдэж, эцэст нь концессын гэрээ гурван ч удаа буцсан зэрэг асуудлаас болж тус төсөл 2020 он хүртэл царцсан юм.

Энэ үеийн онцлох үйл явдал бол “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн 20 хувийг монгол улсын иргэн бүрт хувааж эзэмшүүлсэн ажил мөн. 2012 онд нийт 3 тэрбум хувьцааг иргэн бүрт хуваарилж тооцоход 1072 гэдэг тоо анх мэндэлжээ.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК 2014 онд БНСУ-ийн төрийн өмчит “КОГАЗ” компани, Монголын “Элгэн” компаниудтай хамтарч метан хий ашиглах төсөл эхлүүлсэн. Тус төслөө 2016 онд хамаарал бүхий компани “Эрдэнэс Метан”-д шилжүүлсэн бөгөөд өдгөө туршилтын үйлдвэрээ байгуулж амжилттай ажиллаж байна. Метан хийн нөөцийн хэмжээ одоогоор 40 сая тонн гэж тогтоогдоод байна.

Үсрэнгүй хөгжлийн жилүүд буюу 2017-2020 он

2016-2017 оны үед БНХАУ-ын нүүрсний дотоод бодлого, олон улсын нүүрсний ханш зэрэг гадаад нөхцөл байдал Монголын талд ашигтайгаар эргэсэн. Тиймээс “Эрдэнэс Тавантолгой” 2017 оны гуравдугаар сард Чалкогийн өрийг 100 хувь барагдуулж дуусгав. Улмаар хатуу гэрээгээ “нүүр бардам” шинэчлэх боломж бүрджээ. Чалкогийн өрийг тэглэснээс хойш борлуулалт нэг жилийн дүнгээр 13 хувиар өсөж, орлого 2.5 дахин, улсад төлсөн татвар, хураамжийн дүн 3.4 дахин нэмэгдэв. Удалгүй Хөгжлийн банк болон бусад банкнаас авсан зээлийн өрөө хугацаанаас нь өмнө төлж барагдуулсан бөгөөд 2018 он дуусахад дотоод, гадаадын ямар ч өргүй компани болсон байлаа.

2012 онд иргэн бүрт эзэмшүүлсэн хувьцааны үр шим иргэдийн хэтэвчинд орох боломж одоо бүрджээ. Тиймээс “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн 2019 оны ашгаас нэгж хувьцааг 90 төгрөгөөр тооцож 2020 онд нийт иргэдэд ноогдол ашиг анх удаа тараав. Өмнө нь, голдуу сонгуультай холбоотойгоор төр иргэдийн хувьцааг худалдаж авах ажиллагаа хэд хэдэн удаа зохион байгуулж байсан тул анх иргэдэд эзэмшүүлсэн 20 хувь өдгөө 18 орчим хувь болж буурсан байгаа юм.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийг түшиглэж 2018 онд байгуулсан “Тавантолгой түлш” ХХК нь утаагүй түлш буюу сайжруулсан шахмал түлш үйлдвэрлэж Улаанбаатар хотыг бүрэн хангасны дүнд нийслэлийн агаарын бохирдол 50 хувиар буурсан гэж үздэг. Мөн “Тавантолгой төмөр зам” ХХК байгуулж олон жил гацаад байсан Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн 208 км төмөр замын ажлыг урагшлуулж өдгөө 65 хувийн гүйцэтгэлтэй явж байна. Харин 2020 онд байгуулагдсан "Зүүнбаян төмөр зам" ХК нь өдгөө Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн 414 км замыг барьж буй. Дээрх хоёр төмөр замын төсөлд 7000 орчим хүн, 4000 орчим техник ажиллаж байгаа бөгөөд ашиглалтад орсноор Монгол Улсын эдийн засаг 2.3 тэрбум ам.доллараар тэлэх тооцоо бий.

Ирээдүй ба А6-20 бизнес төлөвлөгөө

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК гурван үндсэн стратеги баримталж ажиллаж байна. Үүнд:

• Нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх
• Зах зээлээ тэлэх
• Тогтвортой хөгжлөө урт хугацаанд хадгалах

Улмаар зургаан амжилт, 20 зорилт тодорхойлж 2021 оноос хэрэгжиж эхэлсэн “А6-20” бизнес төлөвлөгөөндөө тусгажээ. Тус төлөвлөгөөнд бүтээн байгуулалтын 13 мега төсөл тусгасан бөгөөд зарим нь хэдийнээ хэрэгжээд эхэлсэн. “А6-20” бизнес төлөвлөгөөн дэх онцлох ажлуудаас дурдвал:

• Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн төмөр зам
• Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам
• Ханги Мандал-Гашуунсухайт чиглэлийн авто зам
• Тавантолгой цахилгаан станц
• Нүүрс баяжуулах үйлдвэр
• Нүүрс химийн үйлдвэр
• Гангийн үйлдвэр
• Коксын үйлдвэр
• Нүүрс ачилтын нэгдсэн төв
• “Эрдэнэсийн хот” буюу 51000 хүн оршин суух хүчин чадалтай уурхайчдын хот
• Хот үйлдвэрлэлийн бүсийн дэд бүтэц
• Говийг усаар хангах “Орхон говь”, “Хэрлэн говь”, “Онги говь” төслүүд
• “Ногоон хөгжил” буюу нэг тонн нүүрс тутамд нэг мод тарих хөтөлбөр
• 1072 хувьцааг арилжих, өвлүүлэх боломжийг эрх зүйн хувьд нээх төсөл
• Техник технологийн шинэчлэл буюу түрээсийн техникээс татгалзах төсөл
• Нөөцийн хайгуул, баталгаажуулалтын ажлыг үргэлжлүүлж, дагалдах ашигт малтмалын шинжилгээ, ТЭЗҮ хийх
• “Тавантолгой түлш” ХХК-ийг бие даасан санхүүгийн чадавхтай болгох
• Конвейерын систем нэвтрүүлж өртөг бууруулах зэрэг ажил багтжээ.

Харин зургаан амжилтаа:

• Санхүүгийн чадамж
• Ордын нөөц баталгаажуулалт
• Тогтвортой хөгжлийн бодлого
• ISO стандартууд
• Нийгмийн хариуцлага
• Ажилчдын нийгмийн баталгаа, хангамж хэмээн томъёолжээ.

Хариуцлагатай уул уурхай

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК 2019 онд “Чанарын баг” байгуулж олон улсын гурван стандарт хэрэгжүүлж эхэлжээ. Үүнд:

• Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал ISO 45001
• Байгаль орчин ISO 14001
• Чанарын ISO 9001 стандарт багтана.

Түүнчлэн цаашид,

• Нийгмийн хариуцлагатай ISO 26000
• Авилгагүй ISO 37001
• Мэдээллийн аюулгүй байдлыг эрхэмлэгч ISO 27001 стандартуудыг нэвтрүүлэхээр төлөвлөсөн байна.

ЭТТ ХК шилэн дансны хуулийн дагуу санхүүгийн бүх мэдээллээ ил тод тавьдаг. Тэрчлэн өөрсдийн санаачилгаар үйл ажиллагааны хүрээний бүх гэрээг вэбсайт дээрээ нээлттэй байршуулж эхэлжээ.

Нийгмийн суурь үйлчилгээ хүний эрх, боловсрол, эрүүл мэндийн чиглэлд

ЭТТ ХК ажилтнуудынхаа цалинг үе шаттай нэмсээр одоо Монголын хамгийн өндөр цалинтай ажил олгогч болжээ. Тухайлбал, цэвэрлэгч гар дээрээ сард 1.6 сая төгрөг, инженерүүд 4-5 сая ба түүнээс дээш цалинтай ажиллаж байна. Түүнчлэн, жилийн урамшуулал тооцохоос гадна уурхай сул зогссон ч ажилтнуудаа сарын цалингийнх нь 70-90 хувиар тогтмол цалинжуулдаг аж. Мөн 2018 оны есдүгээр сараас эхэлж компанийнхаа 0-2 насны хүүхэдтэй ээжүүдэд сар бүр 480 мянган төгрөгийн тэтгэмж олгох болсон бөгөөд ажилтнуудаа орон сууцны хөнгөлөлттэй зээлд хамруулдаг.

Боловсролын чиглэлээр олон төрлийн сургалт тогтмол зохион байгуулдаг. Одоогоор 13 ажилтныхаа магистр, бакалаврын төлбөрт дэмжлэг үзүүлсэн бөгөөд өнөөдрийг хүртэл нийт 346 оюутанд сургалтын тэтгэлэг олгоод буй. Мөн 200 гаруй ажилтнаа Сингапур, Малайз, ОХУ, Хятад, Солонгост эрүүл мэндийн аялал, амралт, сургалтад явуулсан. Орон нутгийн сургууль, цэцэрлэгүүдийн засвар, тохижилтын ажлыг гүйцэтгэж, тоног төхөөрөмж, сургалтын хэрэгсэл бэлэглэдэг.

Эрүүл мэндийн чиглэлээр Цогтцэций сумын өрхийн эмнэлгийг тохижуулж тоног төхөөрөмж хандивлаж, нөлөөллийн бүсийн иргэдийг эрүүл мэндийн бүрэн үзлэгт хамруулсан. Түүнчлэн ковид цар тахалтай тэмцэх ажилд зориулж орон нутагт 52 сая төгрөг хандивлаад байна.

Орон нутгийн хөгжил, дэд бүтэц байгуулах, бизнес эрхлэгчдийг дэмжих чиглэлд

2018 онд Өмнөговь аймгийг хөгжүүлэх зорилгоор “Эрдэнэс Тавантолгой хөгжлийг дэмжих сан” байгуулж 32 тэрбум төгрөг төсөвлөсөн байдаг. Улмаар 170 гаруй сая төгрөгөөр “Шинэ Баянбүрд” хэмээх ногоон цогцолбор байгуулж, онцгой хүчний байгууллагуудад хүч сайтай автомашинууд хандивлаж, усан спортын барилгын ажилд 5 тэрбум төгрөг хандивласан мэдээлэл байна.

Гэвч онцлох бүтээн байгуулалт нь “Эрдэнэсийн хот” буюу сургууль, цэцэрлэг, дэд бүтэц бүрэн шийдсэн 51,000 хүн ам оршин суух хүчин чадалтай уурхайчдын хот байгуулах төсөл юм. Мөн “А6-20” бизнес төлөвлөгөөнд тусгасан авто зам, төмөр замын төслүүдийг дурдах нь зүйтэй.

ЭТТ хангамжаа аль болох дотоодын үйлдвэрлэгчдээс тэр дундаа орон нутгаас авахыг эрмэлздэг. Улмаар нутгийн иргэдээс бараа, үйлчилгээ авах арга хэмжээ зохион байгуулахад 112 орчим сая төгрөгийн худалдан авалт хийгджээ. ЭТТ компани улсын хэмжээнд 2019 онд 2 тэрбум төгрөг, 2020 онд цар тахалтай холбоотойгоор 1 тэрбум төгрөгөөр дотоодын бизнес эрхлэгчдээс бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ авсан тооцоо бий. Тэрчлэн түүх, соёл, уламжлалт мал аж ахуй хамгаалах ажлын хүрээнд “Монгол баатарлаг туульс” 10 боть ном хэвлүүлэх ажилд дэмжлэг үзүүлж байна.

Байгаль орчин

Говь нутаг маш ширүүн уур амьсгалтай, өвөл зуны улиралд 40 хэмийн халуун, хүйтэн агаар ээлжлэн солигдож байдаг тул байгаль орчны нөхөн сэргээлт тэр дундаа усны асуудал хүнд байдаг. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК говийн хөрсөн доорх баялгийг авсныхаа дараа нөхөр сэргээлт хийхдээ одоогийн шаргал говийг ногооруулж, говийн бүсийн усны асуудлыг бүрмөсөн шийдэх том зорилт тавьжээ. Одоогоор судалгааны ажил үргэлжилж байгаа бөгөөд дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байна. Үүнд:

• Амьтны судалгааг говийн 20 цэгт үргэлжлүүлэх явцдаа шаардлагатай тохиолдолд зэрлэг амьтдад мөс, өвс тэжээл тавьж өгөх, шувуудыг цахилгааны шонд өртөж эндэхээс сэргийлж үргээгч байрлуулах зэрэг ажил гүйцэтгэж буй.
• Ус хангамжийн судалгааны явцад гүний ус ашиглалтын шинэ эх үүсвэр нээсэн. Цаашид Орхон, Хэрлэн, Онги зэрэг голын урсцад өөрчлөлт оруулах замаар говь руу ус татах томоохон төсөл яригдаж байна. Тэгэхдээ дээрх голын экологид ердөө нэг хувийн нөлөө үзүүлэх хэмжээнд урсцыг өөрчлөх юм.
• Говьд ургуулах олон наст ургамал, модны судалгааны хүрээнд туршилтын талбай байгуулсан. Одоогоор бүх газрыг хамруулаад нийт 100 мянга орчим мод шинээр тарьж ургуулсан байгаа. Цаашид энэ тоог нэмэхээр их хэмжээний үр нөөцөлжээ.
• Орон нутгийн “Өв соёл” сантай хамтарч түүхийн 14 дурсгалт газрыг хамгаалалтдаа авч арчилгааг хариуцаж байна.
• Тоосжилтыг бууруулах ажил өрнүүлсний дүнд 10-50 хувиар багасгаж чадсан бөгөөд цаашид илүү үр дүнд хүрэхээр төлөвлөжээ.
• Утаагүй түлшний үйлдвэрийг 90.5 тэрбум төгрөгөөр санхүүжүүлж байгуулсан. Үр дүнд нь Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол 50 хувиар буураад буй. Цаашид багадаа 80 хувиар бууруулах зорилт тавьжээ.
• Эцсийн байдлаар нөхөн сэргээлт хийсэн талбай одоогоор гараагүй бөгөөд техникийн нөхөн сэргээлт эхэлсэн байна.

Хамаарал бүхий компаниуд

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн 81 орчим хувийг түүний толгой компани болох “Эрдэнэс Монгол” ТӨХК, Монгол Улсын Засгийн газар эзэмшдэг. Харин 18 орчим хувийг монгол улсын иргэд хувааж эзэмшиж байна. Охин, хараат, санхүүжигч дөрвөн компани бий. Түүний хамаарал бүхий компаниудыг толгой компани болох “Эрдэнэс Монгол”-ийн охин компаниудыг судалснаар мэдэж болно.

“Эрдэнэс Монгол” ТӨХК нь дараах төсөл, компаниудад хувь эзэмшдэг. Үүнд:

• Эрдэнэс Тавантолгой ХК,
• Тавантолгой Түлш ХХК-ийн 100 хувь,
• Багануур ХК-ийн 75 хувь,
• Шивээ Овоо ХК-ийн 90 хувь,
• Эрдэнэс Оюу Толгой ХХК-ийн 100 хувь (“Оюу Толгой” ХХК-ийн 34 хувь),
• Мон Атом ХХК-ийн 100 хувь,
• Эрдэнэс Метан ХХК-ийн 100 хувь,
• Эрдэнэс Шивээ Энержи ХХК-ийн 50 хувь,
• Гашуун Сухайт Авто зам ХХК-ийн 40 хувь,
• Эрдэнэс Алт Ресурс ХХК-ийн 100 хувь,
• Эрдэнэс Силвер Ресурс ХХК-ийн 100 хувь,
• Эрдэнэс Ашид ХХК-ийн 34 хувь,
• Эрдэнэс Стийл ХХК-ийн 50 хувь,
• Газрын ховор элементийн төслийн нэгж,
• Монголын Эрдэс Баялгийн Бирж ХХК,
• Эрдэнэс Ассет Менежмент ҮЦК ХХК-ийн 100 хувийг тус тус эзэмшиж байна.

Гүйцэтгэх удирдлага

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн гүйцэтгэх удирдлагад гүйцэтгэх захирлаас гадна нэг тэргүүн дэд захирал, таван дэд захирал багтдаг. Өнөөдрийг хүртэл нийт найман гүйцэтгэх захирал солигдсон бөгөөд одоогийн захирал Б.Ганхуяг нь хамгийн удаан хугацаанд тус компанийг удирдан чиглүүлж байгаа юм.

Гүйцэтгэх захирал

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Баттулгын Ганхуяг

Тэрээр 1975 онд Эрдэнэт хотод төрж өссөн, эрх зүйч, улс төр судлаач мэргэжилтэй, Их Британийн Салфордын их сургуульд хууль зүйн магистр, МУБИС-д улс төр судлалын докторын зэрэг хамгаалсан эрхэм юм. ЭТТ ХК-д нэгдэхээсээ өмнө Монголын оюутны холбоог зургаан жил удирдсан. Б.Ганхуяг нь 2007 онд ЭТТ ХК-ийн анхны таван ажилтны нэг болж уурхайн шавыг тавилцсан бөгөөд 2018 оны тавдугаар сараас хойш гүйцэтгэх захирлаар ажиллаж байна.

Улс төрийн албан тушаалын хувьд:

2005-2008 онд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын орон тооны бус зөвлөх,

2015 онд Монгол Улсын Шадар сайдын зөвлөх,

2016 онд Монгол Улсын Их Хурлын гишүүний зөвлөхөөр тус тус ажиллаж байжээ.

Дэд захирлууд

Б.Жаргалсайхан – Тэргүүн дэд захирал

Н.Ганбаатар- Уул уурхай, технологи хариуцсан дэд захирал

Б.Батсайхан - Захиргаа, хууль эрх зүй хариуцсан дэд захирал

С.Ашидмөнх - Борлуулалт, худалдан авалт хариуцсан дэд захирал

Д.Энхболд - Барилга, дэд бүтцийн хөгжил хариуцсан дэд захирал

Цаг тоолол

• 1906 он Түшээт хан аймгийн чуулганы дэд дарга Г.Чагдаржавын албан захидалд Тавантолгой хэмээх нүүрс гардаг газрын тухай дурдсан тэмдэглэл байдаг.
• 1936 он Тавантолгой орд орон нутгийн хяналтад анх удаа шилжив.
• 1936 он Гар аргаар олборлож эхэлсэн.
• 1940 он Зөвлөлтийн геологич К.Д.Помазков Тавантолгойн ордоос дээж авч “сайн чанарын нүүрс” хэмээн тэмдэглэн үлдээсэн байдаг.
• 1966 он Тавантолгойн ордыг улсын мэдэлд шилжүүлэв.
• 1967 он Тавантолгойн уурхайн анхны удирдлага байгуулагдаж, анхныхаа хөрс хуулалтыг хийлээ.
• 1981 он Тавантолгойн ордод монгол геологичдын 100 километр квадрат талбайд хийсэн судалгааны тайлан гарав.
• 1991 он Ленинградын Гипрошахт институтээс бэлдсэн Таван толгойн ТЭЗҮ бэлэн болов.
• 1992 он Японтой хамтарч Тавантолгойн ордын коксжих нүүрсийг ашиглах тухай олон улсын семинар зохион байгуулав.
• 1993 он Ерөнхийлөгч Б.И.Ельцинд Тавантолгойн ордыг санал болгов.
• 1994 он БНХАУ-ын удирдагч Ли Пэнд Тавантолгойн орд газраа хамтран ашиглах санал тавив.
• 1998 он Англи, Австралийн BHP Billiton компани Тавантолгойн ордын хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшин судалгаа хийж эхэллээ.
• 1998 он Канад Америкийн Норвест компани Тавантолгойн коксжих нүүрсний ордын нөөцийг JORC стандартаар 7.4 тэрбум тонн гэж шинэчлэн тогтоов.
• 1999 оны 01 сар BHP Billiton тусгай зөвшөөрлөө Засгийн газарт буцааж тушаагаад Монголыг орхин гарч одов.
• 1999 оны 10 сар Монголын “Майн инфо” компани Тавантолгойн ордын хайгуулын тусгай зөвшөөрлийг эзэмшлээ.
• 2004 он Гашуунсухайтын боомтоор 256 тонн нүүрс гаргаж анхныхаа экспортыг хийлээ.
• 2005 он “Майн инфо” Монголын бусад 14 компанитай нэгдэж Энержи Ресурс консорциумыг үүсгэн байгуулав. 2007 он. УИХ-ын 27 дугаар тогтоолын дагуу Тавантолгой стратегийн чухал ач холбогдол бүхий ордод хамаарах боллоо.
• 2007 оны 01 сар “Эрдэнэс МГЛ” ХХК байгуулагдав.
• 2008 он Ордын Ухаахудагаас бусад хэсэг нь төрийн мэдэлд шилжив. Төрөөс стратегийн хөрөнгө оруулагч хайж олон улсад тендер зарлалаа.
• 2010 он Эрдэнэс Тавантолгой ХК байгуулагдав.
• 2011 он Засгийн газрын 98 дугаар тогтоолоор компанийн нийт хувьцааны 20 хувийг Монгол Улсын иргэд эзэмших болов.
• 2011 оны 07 сар Чалко Трейдинг Хонконг Лимитэд компанитай нүүрс нийлүүлэх гэрээ байгуулж анхны экспорт хил давав.
• 2012 оны 04 сар Хувьцааны 20 хувь буюу 3 тэрбум ширхэг хувьцааг монгол улсын иргэн бүрд тэгш хуваарилахад 1072 гэдэг тоо анх мэндэлсэн юм.
• 2013 он Баруун Цанхийн уурхайн хөрс хуулалт эхлэв.
• 2015 он Улсын Их Хурлын хаврын чуулганаар төмөр замын царигийг өргөн гэж баталснаар нийгмийн маргаанд цэг тавив.
• 2015 оны 12 сар Монгол Улсад хамгийн их нүүрс олборлосон амжилт үзүүлж, 54 тэрбум төгрөгийн татварыг улсад төлөв.
• 2016 он Сайн хувьцаа хөтөлбөр хэрэгжиж, иргэдийн гар дээрх 1072 хувьцааны тодорхой хэсгийг төр арилжин авав.
• 2016 он 20 дахь сая тонн нүүрсээ олборлолоо.
• 2017 он Чалкогийн өрийг барагдуулж дууслаа.
• 2017 он Монголын топ-100 аж ахуйн нэгжийн жагсаалтад хоёрдугаарт бичигдэв.
• 2018 оны 08 сар 40 дэх сая тонн нүүрсээ олборлолоо.
• 2018 оны 08 сар Засгийн газар уурхайн эзэмшлийн 30 хувийг олон улсын зах зээл дээр гаргаж арилжих тухай зохицуулалт хийв. Мөн төмөр замын бүтээн байгуулагч Тавантолгой Төмөр зам ХК байгуулах зөвшөөрөл олгов. 2018 он. Хөгжлийн банкны 200 сая ам.долларын зээлийг хугацаанаас нь өмнө төлж өргүй компани болов.
• 2018 он Хоёр дахь удаагаа Монголын топ-100 аж ахуйн нэгжийн жагсаалтад хоёрдугаар байрт бичигдэв.
• 2018 он Ногоон говь хөтөлбөр эхлэв.
• 2019 оны 03 сар 50 дахь сая тонн нүүрсээ олборлолоо.
• 2019 оны 5 сар “Bloomberg Awards-2018” шилдэг менежменттэй байгууллагаар шалгарав.
• 2019 оны 5 сар Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлийн төмөр замын бүтээн байгуулалтын төсөл эхэллээ.
• 2019 оны 9 сар ISO чанарын менежментийн гурван стандарт нэвтрүүлэв.
• 2019 оны 10 сар 60 дахь сая тонн нүүрсээ олборлолоо.
• 2019 оны 12 сар Монголд анх удаа Эрдэнэс Таван толгой хувьцаат компанийн борлуулалтын орлого 1 тэрбум ам.доллар, жилийн цэвэр ашиг 1 их наяд төгрөгт хүрлээ.
• 2019 он Гурав дахь удаагаа Монголын топ-100 аж ахуйн нэгжийн жагсаалтад хоёрдугаар байрт бичигдэв.
• 2020 он Тавантолгой-Гашуунсухайт чиглэлийн төмөр зам ашиглалтад орлоо.
• 2020 он “Зүүнбаян төмөр зам” ХХК байгуулагдав.
• 2020 оны 09 сарын 03 Иргэдэд 1072 хувьцааны ногдол ашиг тараав.
• 2020 оны 10 сар “Тавантолгой дулааны цахилгаан станц” ХХК байгуулагдав.
• 2020 оны 11 сар 70 дахь сая тонн нүүрсээ олборлолоо.
• 2020 оны 12 сар “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК 2021-2025 онд хэрэгжүүлэх “А6-20” бизнес төлөвлөгөө боловсруулав.
• 2021 оны 03–04 сар ЭТТ бондын арилжаа явагдав.