Гданьск
Гданьск
Gdańsk Данциг | |
|---|---|
Nec temere, nec timide (Бодомжгүй ч биш, зүрхгүй ч биш) | |
  Гданьск | |
| Улс |  Польш |
| Муж | Померан |
| Тойрог | хотын тойрог |
| Байгуулагдсан | 10-р зуун |
| Хотын эрх | 1263 |
| Засаг захиргаа | |
| • Биет | Гданьск хотын зөвлөл |
| • Хотын дарга | Александра Дулькевич (Бие даагч) |
| Газар нутаг | |
| • Хотын тойрог | 683 км2 (264 бээр2) |
| • Хотын нутаг | 414.81 км2 (160.16 бээр2) |
| Хамгийн өндөр цэг | 180 м (590 фут) |
| Хүн ам (2023)[3] | |
| • Хотын тойрог | 487,371 |
| • Нягтрал | 1,800/км2 (5,000/бээр2) |
| • Хотын нутаг | 920,000 |
| • Бөөгнөрөл | 1,100,050 |
| ДНБ | |
| • Хотын | €20.529 тэрбум (2020) |
| Цагийн бүс | UTC+1 (ТЕЦ) |
| • Зун (ЗЦ) | UTC+2 (ТЕЗЦ) |
| Шуудангийн код | 80-008 - 80–958 |
| Бүсийн дугаар | +48 58 |
| Улсын дугаар | GD |
| Вэб сайт | gdansk.pl |
| Албан нэр | Гданьск – 17-р зууны бэхлэлтийн доторх хот |
| Бүртгэгдсэн | 1994 оны 9 сарын 8 |
| Эшлэл ду. | M.P., 1994, 50-р боть, Ду. 415[6] |
.jpg)
.svg)
Гданьск (пол. Gdańsk [ɡdaɲsk] ,[7], каш. Gduńsk, лат. Gedanum, Герман: Danzig [ˈdant͡sɪç], [ˈdant͡sɪk] (1308-1466 болон 1793-1945 онуудад)) - Польшийн умард хэсэгт Балтын тэнгисийн эрэг дээр орших хот, хүн амаараа Польшийн 6 дахь том хот (2020 оны байдлаар 470907 хүн амтай). Зэргэлдээ орших Сопот, Гдыня хотуудтай нийлээд Труймясто (Гурван хот) гэдэг нь нийтдээ 747.637 хүн амтай (2017).
Гданьск бол Балтын тэнгис дэх Польшийн том боомт хот бөгөөд газрын тос, химийн болон усан онгоц барих, засварлах аж үйлдвэрийн төв юм.
Хотын түүх
[засварлах | кодоор засварлах]Гданьскийн тухай анх 997 онд Гэгээн Адальберт (Войцех) Прусс руу хийсэн аян дайнтай холбогдуулан бичсэн эртний тэмдэглэлд анх дурдсан байдаг. Гэсэн хэдий ч археологийн малтлагын дагуу Гданскийн суурин дээр МЭ V зуунд хүн амьдарч байсан байна. 997-1308 онуудад Гданьск нь Польшийн бүрэлдэхүүнд хэсэг байсан.
1308 оны 11-р сарын 14-нд Тевтон (Герман) тушаалын рыцариудад эзлэгдэж Прусст нэгдэн ороод "Данциг" нэр авч 1361 оноос хойш Гданьск хот Ханзегийн лигийн хамгийн чухал гишүүний нэг болжээ.
1466 онд Польштой хийсэн Тевтон армийн "Арван гурван жил"-ийн дайны дараа Данциг хотыг Польшид нэгтгэж, өмнөх Гданьск нэрээ эгүүлэн авчээ. Гэсэн хэдий ч Гданьск хотод Польшийн хаан IV Казимиеж өргөн давуу эрх олгосон тул Польшоос хараат байх байдал нь нэр төдий болсон (өөрөө мөнгө гаргаж, бие даасан гадаад бодлого явуулдаг байсан) байна.
1468 онд хотод Данцигийн шастир хөтөлж орон нутгийн өөрийн он тоолол гарч, 1498 онд ном хэвлэх ажил эхэлсэн юм.
Польшийн залгамж халааны төлөөх 1733-1735 оны дайны үеэр хотыг герман гаралтай Оросын цэргийн жанжин Бурхард фон Мюних эзлэн авч улмаар 1793 онд Польш улсыг хуваасны үр дүнд Гданьск хот Прусст шилжин очиж дахин Данциг нэртэй болжээ.
1807 онд Францчууд булаан авсны дараа Данцигийг чөлөөт хот (Бүгд Найрамдах Данциг Улс) гэж тунхагласан боловч 1813 онд аймшигт бүслэлтийн дараа Прусст буцаж очсон байна.
Дэлхийн нэгдүгээр дайны дараа Данциг "Версалийн энхийн гэрээний дагуу" (1919) чөлөөт хотын статус авч, Үндэстнүүдийн Лигийн захиргаан дор байжээ. Энэхүү гэрээ нь Данцигт нэвтрэх боломжийг олгосон газар нутгийг Польшид шилжүүлсэн.
1939 онд Герман улс Польш улсаас хотыг буцааж өгөхийг шаардахаас гадна Дорнод Прусстай холбогдох Данцигийн коридорыг тойрч гарах маршрутуудыг Герман улсад олгохыг шаардав. Польш татгалзсан нь дэлхийн хоёрдугаар дайн эхлэх албан ёсны шалтгаан болсон юм.
1939 оны 9-р сарын 1-ний өглөө Нацист Германы цэргүүд Гданьск дахь Польшийн шуудангийн газар болон Форт Вестерплатте дахь Польшийн жижиг гарнизон руу довтолжээ. Хэдэн цагийн турш Польшийн постыг гол төлөв спорт, агнуурын зэвсгээр зэвсэглэсэн хэдэн арван Польшийн эх орончид хамгаалав. Форт Вестерплатте хотыг Германы тэнгисийн цэргийн хөлөг онгоцууд бууджээ. Маргааш нь Гданьск Данциг хот болж Дорнод Пруссын нэг хэсэг болов. Энэ үйл явдлаар Дэлхийн хоёрдугаар дайныг эхэлсэн гэж үздэг.
Гданьскийг Зөвлөлтийн цэргүүд 1945 оны 3-р сарын сүүлчээр фашистуудаас чөлөөлжээ. Зөвлөлтийн цэргүүд бөмбөгдөлт, довтолгооны үеэр хотыг маш их сүйтгэж, хот 70-80% устгагдсан байна. Дайны дараа Потсдамын бага хурлын шийдвэрээр Дорнод Пруссийг татан буулгаж түүний өмнөд хэсэг, Гданьскийг оролцуулаад нийт газар нутгийн 2/3 орчим нь Польш руу шилжүүлж Герман оршин суугчдыг албадан нүүлгэсэн байна.
Дайны дараахан, 1940-оод оны сүүлчээр, эдийн засгийн ихээхэн хүндрэлтэй байсан ч Гданск хотыг сэргээн засварлаж эхлэв.
1980 онд бие даасан хөлөг онгоц үйлдвэрлэгчдийн үйлдвэрчний эвлэлийн Лех Валенса тэргүүтэй "Эв санааны нэгдэл" /Солидарношч/ Гданьск хотод байгуулагдсан. Дараа нь Лех Валенса Польшийн Ерөнхийлөгч болсон түүхтэй юм.
20 гаруй жил Гданск хотын даргын алба хашиж байсан Павел Адамович 2019 оны 1-р сарын 13-нд алан хядагчид 3 удаа хутгалуулж нас барсан.
Аялал жуулчлал
[засварлах | кодоор засварлах]Гданьск хотыг тойрон алхаж, дурсгалт газруудын түүхтэй нь танилцах нь танд олон шидэт агшин, жинхэнэ сэтгэл хөдлөлийг өгөх болно. Гданьск бол үзэсгэлэнтэй байшин, өвөрмөц зах бүхий хөрөнгөтний архитектурын "сувд" гэдэг юм. Энэ бол тохилог гудамж, түүхэн сүм хийдүүдийн ертөнц юм. Энэ нь Европ дахь хамгийн том бэхлэлт цайз, сайн хадгалагдсан, сонирхолтой боомтын архитектурыг багтаасан болно. Гданьск бол идэвхтэй хүмүүсийн хот. Хэрэв та чөлөөт цагаа идэвхтэй өнгөрөөх дуртай бол сонирхох газрууд, хэрэгтэй зүйл их юм. Сонголт нь өргөнтэй: үзэсгэлэнтэй унадаг дугуй, явган хүний зам, наран шарлагын газар, Польшийн хамгийн том амьтны хүрээлэнгийн нэг.
Боловсрол
[засварлах | кодоор засварлах]- Гданьскийн Их сургууль (Uniwersytet Gdański)
- Гданьск хотын Политехникийн Их сургууль (Politechnika Gdańska)
- Гданьск хотын Анагаах ухааны Их сургууль (Gdański Uniwersytet Medyczny)
- Гданьск хотын Биеийн тамир спортын Академи (Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego)
- Хөгжмийн Академи (Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki)
- Урлаг, уран зургийн Академи (Akademia Sztuk Pięknych)
Цаг агаар
[засварлах | кодоор засварлах]| Гданьск | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Уур амьсгалын диаграмм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Гданьск
Эх сурвалж: WMO
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Цахим холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Гданьск – Викимедиа дуу дүрсний санЭшлэл
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ "Największe miasta w Polsce. Warszawa wyprzedzona, jest nowy lider". TVN24. 2023-07-27. Татаж авсан: 2025-11-01.
- ↑ "Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku". Główny Urząd Statystyczny. 2023-07-20. Татаж авсан: 2025-11-01.
- ↑ citypopulation.de - Gdańsk
- ↑ 4.0 4.1 Changes in the Spatial Development of a Satellite Town under the Impact of a Metropolitan City—Evidence from Pruszcz Gdański (Poland)
- ↑ "Gross domestic product (GDP) at current market prices by metropolitan regions". ec.europa.eu.
- ↑ Загвар:Cite Polish law
- ↑ Edmund Gussmann: The phonology of Polish. Oxford University Press, 2007, S. 4.