Ирвэс

Ирвэс
	;
Ховордолтын зэрэглэл
	; Ховор (ОУБХХ)
Биологийн ангилал
Аймаг:	Амьтан;
Хүрээ:	Хөвчтөн;
Дэд хүрээ:	Сээр нуруутан;
Анги:	Хөхтөн;
Баг:	Мах идэштэн;
Овог:	Мийнхэн;
Дэд овог:	Pantherinae;
Төрөл:	Uncia; Жон Эдвард Грэй, 1854
Зүйл:	Ирвэс;
Латин нэр
	Uncia uncia; Шребер, 1775
	; Тархалтын зураг
Ижил утгатай нэршил
	Panthera uncia (Шребер, 1775).; P. u. baikalensis-romanii (Медведев, 2000); P. u. irbis (Ээрэнберг, 1830); P. u. schneideri (Зуковский, 1950); P. u. uncioides (Хорсфийлд, 1855);

Ирвэс (Uncia uncia буюу Panthera uncia) Төв Азийн Цоохор ирвэсийн дэлхийн тархалт нь Хөхнуур-Төвөдийн өндөрлөгөөс Төв Азийн уулс хүртэл, хойд хэсэг нь Хималайгаас Сибирийн өмнөд уулс хүртэл үргэлжилнэ. Энэ нь Алтай Саяан, Тянь-Шань, Кунлун, Памир, Хиндү Куш, Каракорам, Гималайн нуруу ба Говийн бүсэд орших уулархаг газрууд тохиолддог бөгөөд эдгээр нь Афганистан, Бутан, Хятад, Энэтхэг, Казахстан, Киргиз, Монгол, Балба, Пакистан, Орос, Тажикстан, Узбекистан гэх 12 орны хил дамнасан уулсын системд цоохор ирвэсийн популяци алаг цоог тархана ^[2].

Судалгаанаас үзэхэд хоолойнд байдаг архирахад шаардлагатай морфологийн нэгэн шинж байдаггүй учир архирч чаддаггүй.^[3]^[4]

Тодорхойлолт

Ирвэс мийн овгийн бусад том биетэй зүйлүүдээс биеэр бага боловч төстэй. Биеийн жин 36-42 кг, урт 74–130 см-ийн хооронд хэлбэлзэнэ. Биеийн урттай тэнцэхүйц хэмжээний урт сүүлтэй ^[5].

Ирвэс ихэр зулзага төрүүлэх нь маш цөөн. Хааяа ихэр зулзага төрүүлэх боловч 2-оос дээшилдэггүй.^[6]

Ирвэс зузаан үстэй, суурь өнгө нь утаан саарлаас, гандуу шаравтар өнгөтэй, хэвлий нь цагаавтар. Бараан саарал, хар цагариган толботой, толгой дээрээ жижиг толботой бол хөл, сүүл нь том толботой.^[6]

Ирвэс уулын хүйтэн орчинд дасан зохицсон, бие бахим, үс зузаан, чих жижиг дугуй байдаг тул дулаан бага алддаг. Тавхай өргөн байдаг нь цасан дээр явахад жингээ жигд хуваарилахад хэрэгтэй бөгөөд тавхайндаа үстэй байдаг нь эгц, тогтворгүй гадаргуу дээр явахад тусалдгаас гадна дулаан алдагдлыг багасгадаг. Ирвэсийн сүүл урт, уян хатан байдаг нь тэнцвэрээ олоход нь дэм болдог. Сүүл нь зузаан үсээр бүрхэгдсэн байдаг нь дулаан алдагдлыг багасгадгаас гадна, унтахдаа нүүрээ хучдаг хөнжлийн үүрэг гүйцэтгэнэ.^[6]^[7]

Нэршил

Цоохор ирвэсийн зулзагыг гүем, эрийг нь гэнд, эмийг гинс гэнэ.

Эшлэл

↑ ^1.0 ^1.1 Jackson, R., Mallon, D., McCarthy, T., Chundaway, R.A. & Habib, B. (2008). Panthera uncia. IUCN 2008. IUCN ховордсон зүйлүүдийн улаан ном. 9 October 2008-д авсан.
↑ Jackson, Rodney. "SNOW LEOPARD STATUS, DISTRIBUTION AND PROTECTED AREAS COVERAGE" (PDF). The Snow Leopard Conservancy (SLC). pp. 79–103. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2024-02-26. Татаж авсан: 2024-02-26.
↑ Nowak, Ronald M. (1999). Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-5789-9.
↑ Weissengruber, GE (2002). "Hyoid apparatus and pharynx in the lion (Panthera leo), jaguar (Panthera onca), tiger (Panthera tigris), cheetah (Acinonyx jubatus) and domestic cat (Felis silvestris f. catus)". Journal of Anatomy. Anatomical Society of Great Britain and Ireland. pp. 195–209. doi:10.1046/j.1469-7580.2002.00088.x. Эх хувилбараас архивласан: 2013-08-01. Татаж авсан: 2007-05-20. {{cite web}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help); Unknown parameter |month= ignored (help)
↑ Johansson, Örjan; Agvaantseren, Bayarjargal; Jackson, Rodney; Kachel, Shannon; Kubanychbekov, Zairbek; McCarthy, Tom; MIshra, Charudutt; Ostrowski, Stephane; Kulenbekov, Rahim; Rajabi, Ali Madad; Subba, Samundra (2023). "Body measurements of free-ranging snow leopards across their range". Snow Leopard Reports (англи хэлээр). 1. doi:10.56510/slr.v1.8044. ISSN 2004-5255.
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 "Snow Leopard Fact Sheet" (PDF). Snow Leopard Trust. 2008. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2008-09-20. Татаж авсан: 2008-10-23.
↑ "Snow Leopard profile". National Geographic. 2008. Татаж авсан: 2008-10-23.

Цахим холбоос

Commons: Uncia uncia – Викимедиа дуу дүрсний сан

[iucn-1] 1.0 ^1.1 Jackson, R., Mallon, D., McCarthy, T., Chundaway, R.A. & Habib, B. (2008). Panthera uncia. IUCN 2008. IUCN ховордсон зүйлүүдийн улаан ном. 9 October 2008-д авсан.

[2] Jackson, Rodney. "SNOW LEOPARD STATUS, DISTRIBUTION AND PROTECTED AREAS COVERAGE" (PDF). The Snow Leopard Conservancy (SLC). pp. 79–103. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2024-02-26. Татаж авсан: 2024-02-26.

[Walker-3] Nowak, Ronald M. (1999). Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press. ISBN 0-8018-5789-9.

[4] Weissengruber, GE (2002). "Hyoid apparatus and pharynx in the lion (Panthera leo), jaguar (Panthera onca), tiger (Panthera tigris), cheetah (Acinonyx jubatus) and domestic cat (Felis silvestris f. catus)". Journal of Anatomy. Anatomical Society of Great Britain and Ireland. pp. 195–209. doi:10.1046/j.1469-7580.2002.00088.x. Эх хувилбараас архивласан: 2013-08-01. Татаж авсан: 2007-05-20. {{cite web}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help); Unknown parameter |month= ignored (help)

[5] Johansson, Örjan; Agvaantseren, Bayarjargal; Jackson, Rodney; Kachel, Shannon; Kubanychbekov, Zairbek; McCarthy, Tom; MIshra, Charudutt; Ostrowski, Stephane; Kulenbekov, Rahim; Rajabi, Ali Madad; Subba, Samundra (2023). "Body measurements of free-ranging snow leopards across their range". Snow Leopard Reports (англи хэлээр). 1. doi:10.56510/slr.v1.8044. ISSN 2004-5255.

[Trust-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 "Snow Leopard Fact Sheet" (PDF). Snow Leopard Trust. 2008. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2008-09-20. Татаж авсан: 2008-10-23.

[NatGeog-7] "Snow Leopard profile". National Geographic. 2008. Татаж авсан: 2008-10-23.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]