Лоранд Этвөш

Лоранд Этвөш, 1912 он

Лоранд Э́твөш, барон фон Этвөш (унгар. Vásárosnaményi báró Eötvös Loránd Ágoston буюу товч унгар. Eötvös Loránd, 1848 оны 7-р сарын 27 -нд Будапешт хотод төрсөн—1919 оны 4-р сарын 8-нд Будапешт хотод нас барсан) — Унгарын физикч, сурган хүмүүжүүлэгч. 1889 оноос Унгарын Шинжлэх ухааны академийн Ерөнхийлөгч.

Лоранд Этвөш бол Унгарын нэрт зохиолч, улс төрч, нийтлэгч Йожеф Этвөшийн хүү юм. Тэрээр Будапешт, Кенигсберг, Хайдельберг зэрэг их сургуулиудад суралцаж 1870 онд төгссөн. 1871 оноос Будапештийн их сургуульд багшилж 1872 оноос профессороор ажилласан. 1894-1895 онд Унгарын Боловсролын сайдаар ажиллаж байжээ. 1891 онд тэрээр Унгарын математик, физикийн нийгэмлэгүүдийг байгуулж, тэдний анхны ерөнхийлөгч байв.

1950 онд Будапештын Их сургуулийг Лоранд Этвөшийн нэрэмжит болсон байна.

Судалгаа

Лоранд Этвөшийн судалгаа нь молекулын физик, таталцал, геофизикийн салбарт зориулагдсан байдаг. 1886 онд Этвөш молекулын гадаргуугийн энерги (гадаргуугийн хурцадмал байдал) температураас хамааралтай болохыг тогтоожээ (Этвөшийн хууль). Хүндийн хүчний вариометрийг зохион бүтээсэн. Тэрээр мушгих тэнцвэрийг зохион бүтээж (1888), таталцлын болон инерцийн массын тэгш байдлыг шалгах хэд хэдэн туршилтыг (1889-1908) хийжээ. Этвөш таталцлын туршилтын үр дүн нь таталцлын болон инерцийн массын тэгш байдал нь өндөр нарийвчлалтайгаар (5⋅10−9 хүртэл) хангагдаж байгааг харуулж, Альберт Эйнштейн харьцангуйн ерөнхий онолыг бий болгохдоо хожим ашигласан зарчмыг баталжээ. Тэрээр мөн уулсын нуруун дахь массын тархалтыг судалжээ.