Николай Заболоцкий

Киров хот дахь яруу найагчад зориулсан "Хүндэт самбар"

Николай Алексеевич Заболоцкий (төрөхдөө — За́болотский; 1903 оны 4-р сарын 24-нд Оросын хаант улсын Казань мужийн Казань дүүргийн Воровский тосгонд төрсөн— 1958 оны 10-р сарын 14-нд Москва хотод нас барсан) — орос, зөвлөлтийн яруу найрагч, орчуулагч. ЗХУ-ын Зохиолчдын Эвлэлийн гишүүн. 1938 онд хэлмэгдэж, 1963 онд нас барсаных нь дараа нөхөн цагаатгасан байна.

Намтар

Тэрээр Казань хотын ойролцоо - Кизическая Слободагийн ойролцоо байрладаг Казань мужийн Земство дахь фермд төрж өссөн. Түүний эцэг Алексей Агафонович Заболоцкий (1864-1929) - агрономич - Хөдөө аж ахуйн фермийн эрхлэгчээр ажиллаж байсан бөгөөд эх нь Лидия Андреевна (төрсөн овог нь- Дьяконова) (1882 (?) - 1926) тосгоны бага сургуулийн багш байжээ.

Түүнийг 1903 оны 4-р сарын 25-нд Казань хотын Варварины сүмд загалмайлсан байна. Николай Заболоцкий бага насаа Казань хотын ойролцоох Кизическая Слобода өнгөрөөсөн. Хүү 7 настай байхад гэр бүл нь Вятка мужийн Уржум дүүргийн Сернур тосгон (одоогийн Мари Эл улсын Сернур дүүрэг) руу нүүжээ. Хөдөөгийн сургуулийн 3-р ангид байхдаа Николай өөрийн гараар бичсэн сэтгүүлээ "хэвлэн гаргаж" байжээ. 1913-1920 онд Вятка мужийн Уржум хотод амьдарч улсын дунд сургуульд суралцжээ. Тэрээр түүх, хими, зураг зурах сонирхолтой байв. Өөрийнх нь хэлснээр Сернүүр нутаг нь түүний олон шүлэгт нь туссан байна.

1920 онд Уржүм хотын дунд сургуулийг төгсөөд нийслэлд очиж Москвагийн Их сургуулийн анагаах ухаан, түүх-филологийн факультетэд элсэн оржээ. Гэвч тун удалгүй тэрээр Петроград хотод очиж А.Герцены нэрэмжит Багшийн дээд сургуулийн хэл, уран зохиолын тэнхимд суралцаж 1925 онд өөрийнх нь тодорхойлсоноор "муу яруу найргийн бүдүүн дэвтэртэй" төгссөн байна. Жилийн дараа нь буюу 1926 онд түүнийг цэргийн албанд татжээ. Забалоцкий Ленинградад цэргийн алба богино хугацаанд алба хаасан ч хуарангийн "дотоод" ертөнцийг үзсэн нь түүний хувь заяанд их нөлөөлсөн гэж үздэг. 1926-1927 онд тэрээр анхны жинхэнэ яруу найргийн бүтээл туурвиж, бусдаас ялгаатай өөрийн нэсэн дуу хоолойг олсон юм.

Николай Алексеевич амьжиргаагаа залгуулахаар хүүхдийн уран зохиолын салбарт ажиллаж байсан - 1930-аад онд тэрээр Самуил Маршакийн удирддаг хүүхдийн "Зараа", "Чиж" сэтгүүлтэй хамтран ажиллаж, хүүхдүүдэд зориулсан шүлэг, зохиол бичдэг байв.

Ленинградын утга зохиолын хүрээ дэх Заболоцкийн байр суурь аажмаар бэхжсэн юм. Энэ үеийн түүний олон шүлгүүд эерэг үнэлгээ авч, 1937 онд түүний арван долоон шүлэг багтсан ном хэвлэгджээ.

Заболоцкийн ширээн дээр эртний Оросын "Игорийн хорооны тууж" шүлгийн яруу найргийн дасан зохицох эхлэл, "Козельскийн бүслэлт" шүлэг, Гүрж хэлнээс орчуулсан шүлэг, орчуулгууд байв. Гэвч энэ удаан үргэлжлээгүй байна.

1938 оны 3-р сарын 19-нд Заболоцкийг Зөвлөлтийн эсрэг суртал ухуулгын хэргээр баривчилсан байна. Түүний буруутгагдаж буй материалд түүний ажлын мөн чанар, үзэл суртлын чиг хандлагыг гажуудуулсан хорлонтой шүүмжлэлтэй нийтлэл, гүтгэлгийн шинжтэй байжээ.

Байцаалтын үеэр Н.А.Заболоцкий Николай Тихонов, Борис Корнилов болон бусад хүмүүсийн хамт хувьсгалын эсэргүү байгууллагыг байгуулсан гэж буруутгасаныг огт хүлээн зөвшөөрөөгүй нь түүнийг цаазаар авах ялаас аварсан юм.

Тэрээр 1939 оны 2-р сараас 1943 оны 5-р сар хүртэл Комсомольск дахь-Амур хотын орчим "Востоклагерь"-д, дараа нь Кулундын тал дахь "Алтайлагерь"-т ялаа эдэлсэн юм. Түүний бичсэн "1938-1944 оны зуун захидал" (орос. «Сто писем 1938—1944 годов») хэмээх эхнэр, хүүхдэдээ бичсэн захидлын хэсгээс түүний хуарангийн амьдралын зарим хэсэг тухай гардаг.

1944 оны 3-р сараас хойш хуарангаас чөлөөлөгдсөний дараа тэрээр Караганда хотод амьдарч байжээ. Тэнд тэрээр Оросын олон яруу найрагчдын туршилтуудын дунд хамгийн шилдэг нь болсон "Игорийн хорооны тууж" (1937 онд эхэлсэн орос. «Слова о полку Игореве») найруулгыг хийж дуусгасан. Энэ нь түүнд 1946 онд Москвад амьдрах зөвшөөрөл авахад тус болсон юм. Тэрээр зохиолчийн "Переделкино" тосгонд зохиолч Василий Ильенковоос байр хөлсөлж амьдарсан байна.

Тэрээр "Магаданы ойролцоох талбайн хаа нэгтээ", "Ангараг гарагийн сөргөлдөөн", "Казбек" шүлгүүдээр улс орны амьдралын шинэ чиг хандлагыг харуулсан. Амьдралынхаа сүүлийн гурван жилийн хугацаанд Заболоцкий Москвагийн үеийн бүх бүтээлийн тал орчим хувийг бүтээжээ. Тэдний зарим нь хэвлэмэл хэлбэрээр гарсан. 1957 онд түүний амьдралынхаа туршид бичсэн шүлгийн дөрөв дэх хамгийн бүрэн түүвэр хэвлэгджээ.

1946 онд Заболоцкийг ЗХУ-ын "Зохиолчдын эвлэл"-д гишүүнээр эргүүлэн авав. Түүний Москвагийн шинэ үе эхэлсэн.

Николай Заболоцкийг нас барсаны дараа 1963 оны 4-р сарын 24-нд эхнэрийнх нь нэхэмжлээр нөхөн цагаатгасан байна.

"Монгол дахь Рубрук" яруу найраг

РУБРУК В МОНГОЛИИ

НАЧАЛО ПУТЕШЕСТВИЯ

Мне вспоминается доныне,

Как с небольшой командой слуг.

Блуждая в северной пустыне,

Въезжал в Монголию Рубрук.

«Вернись, Рубрук!» — кричали птицы

«Очнись, Рубрук! — скрипела ель. —

Слепил мороз твои ресницы,

Сковала бороду метель.

Тебе ль, монах, идти к монголам

По гребням голым, по степям,

По разоренным этим селам,

По непроложенным путям?

И что тебе, по сути дела,

До измышлений короля?

Ужели вправду надоела

Тебе французская земля?

Небось в покоях Людовика

Теперь и пышно и тепло,

А тут лишь ветер воет дико

С татарской саблей наголо.

Тут ни тропинки, ни дороги,

Ни городов, ни деревень,

Одни лишь Гоги да Магоги

В овчинных шапках набекрень!»

А он сквозь Русь спешил упрямо,

Через пожарища и тьму,

И перед ним вставала драма

Народа, чуждого ему.

В те дни, по милости Батыев,

Ладони выев до костей,

Еще дымился древний Киев

У ног непрошеных гостей.

Не стало больше песен дивных,

Лежал в гробнице Ярослав,

И замолчали девы в гривнах,

Последний танец отплясав.

И только волки да лисицы

На диком празднестве своем

Весь день бродили по столице

И тяжелели с каждым днем.

А он, минуя все берлоги,

Уже скакал через Итиль

Туда, где Гоги и Магоги

Стада упрятали в ковыль.

Туда, к потомкам Чингисхана,

Под сень неведомых шатров,

В чертог восточного тумана,

В селенье северных ветров!