Казань

Хот
Казань
Орос: Казань
Татар хэлээр: Казан
Казань хэрэм (Казанский кремль, Казан кирмәне)
Далбаа Сүлд
Далбаа
Сүлд
Холбооны тойрог Ижилийн тойрог
Бүгд Найрамдах Улс Татарстан
Хотын тойрог Казань
Засаг дарга Ильсур Метшин
Анх дурдагдсан 1005 он
Нутаг дэвсгэр 425 км2
Хүн ам 1.143.535 оршин суугч
(Мэдээ: 14. 10-р сар 2010)[1]
Хүн амын нягтрал 2691 хүн/км²
Далайн түвшнээс дээш 116 м
Цагийн бүс UTC+3
Утасны код (+7) 843
Шуудангийн дугаар 420xxx
ТХ-н улсын дугаар 16, 116
ОКАТО 92 401
Цахим хуудас www.kzn.ru
Газар зүйн байршил
Солбицол 55° 47′ У, 49° 7′ ДКоординат: 55° 47′ 0″ У, 49° 7′ 0″ З
Казань (Европын Орос)
Red pog.svg
ОХУ-ын өрнөд хэсэг дэх газар зүйн байршил
Казань (Татарстан)
Red pog.svg
Бүс нутаг дахь байршил
Оросын хотын жагсаалт

Казань (Орос: Казань ; тат. Казан) бол эртнээс түүхтэй, одоогийн Оросын холбооны улсын бүрэлдэхүүн ордог—Бүгд Найрамдах Татарстан Улсын нийслэл, саятан хот юм.

Ижил мөрөн, Казань гол хоёрын бэлчирт 425.3 км² газар эзлэн байршсан Казаньд 2010 онд 1.16 сая хүн оршин сууж байсан. Тиймээс Орост 8-р олон, Ижилийн эдийн засгийн бүст 2-р олон (Самарын ард) хүнтэй хот юм байна.[2] Энэ хотынхноос Орос (48,6 %), Татар (47,6 %) хүмүүс тэнцүүхэн тоотой байдаг бол өөр зуу гаран ястан үндэстний төлөөлөл цөөн хувийг нь нөхдөг.[3]

Нэр[засварлах | кодоор засварлах]

Монгол хэлнээ Казань, Казан гэж 2 янз бичигдэнэ. Татар (н≠ң), Англи хэлний бичиг (n≠ng) шиг /n/ /ŋ/ хоёр авиа ялгаатай тэмдэглэгддэг худам монгол бичигт Казан (сүүл «н»-тэй) гэж бичнэ. Харин дээрх ялгаагүйгээрээ орос бичиг шиг тул кирилл монголоор оростой адил Казань гэж бичнэ. Орост Каза́нь гэх учир (а́=аа) монголоор Казаань (монг-бичигт Казаан) гэж дуудна.

Түүх[засварлах | кодоор засварлах]

Казань хотыг 1005 онд Ижилийн Булгарчууд үүсгэн байгуулжээ. 13-р зуунд Алтан Ордны Улс тус хотыг эзлэн авснаар Ижилийн Булгарчууд тусгаар тогтнолоо алдав. Монголчуудын ноёрхол унаснаар 1393 оноос эхлэн Казанийн ханлиг (ойролцоогоор 1437-1552 он) үүсэх нөхцлийг бүрдүүлэв. Исламын ханлигийн нийслэл учраас Казань нь 15-р зууны дундуур чухал худалдаа ба гар урчуудын төв болон хөгжив.

Олон арван жил үргэлжилсэн Москва-Казанийн дайн 1552 онд оросын их гүн Догшин Иван тус хотыг эзэлснээр дуусгавар болов. Казань нь Хаант Орос гүрний анхны орос биш хот болон нэгджээ. Үүгээр Казань нь оросын олон үндэстний улсын эхлэл цэг болжээ.

Уур амьсгал[засварлах | кодоор засварлах]

Сарын дундаж температур болон хур тунадасны хэмжээ: Казань
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) −9.0 −8.1 −1.5 9.1 18.7 23.0 24.7 23.0 16.1 6.6 −1.0 −6.1 Ø 8
Мин. Температур (°C) −16.4 −15.3 −9.0 0.6 8.0 12.1 14.5 12.5 7.2 0.8 −5.4 −12.3 Ø −0.2
Тунадас (мм) 33 27 27 37 37 70 68 68 52 48 44 37 Σ 548
Нартай цаг (h/d) 1.6 3.2 4.8 6.8 9.1 9.8 9.4 8.2 5.3 2.7 1.4 1.1 Ø 5.3
Бороотой өдөр (d) 10 8 7 7 6 8 9 8 9 11 10 10 Σ 103
Агаарын чийгшил (%) 84 82 81 72 60 65 68 71 75 80 86 84 Ø 75.6
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
−9.0
−16.4
−8.1
−15.3
−1.5
−9.0
9.1
0.6
18.7
8.0
23.0
12.1
24.7
14.5
23.0
12.5
16.1
7.2
6.6
0.8
−1.0
−5.4
−6.1
−12.3
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с
33
27
27
37
37
70
68
68
52
48
44
37
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: wetterkontor.de

Үзэсгэлэн[засварлах | кодоор засварлах]

Мөн үзэх[засварлах | кодоор засварлах]

Цахим холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

 Commons: Казань – Викимедиа дуу дүрсний сан

Эш татсан холбоос[засварлах | кодоор засварлах]

  1. Itogi Vserossijskoj perepisi naselenija 2010 goda. Tom 1. Čislennostʹ i razmeščenie naselenija (Ergebnisse der allrussischen Volkszählung 2010. Band 1. Anzahl und Verteilung der Bevölkerung). Tabellen 5, S. 12–209; 11, S. 312–979 (Download von der Website des Föderalen Dienstes für staatliche Statistik der Russischen Föderation)
  2. "Города с численностью населения 100 тысяч человек и более". Росстат. Archived from the original on 2011-08-22. Retrieved 2011-04-14.
  3. Национальный состав населения Республики Татарстан