Эрхүү

Чөлөөт нэвтэрхий толь — Википедиагаас
Jump to navigation Jump to search
Хот
Эрхүү
орос. Иркутск
Эрхүү хот дахь Казанийн сүм
Далбаа Сүлд
Далбаа
Сүлд
Холбооны тойрог Сибирь
Бүс нутаг Эрхүү
Хотын тойрог Эрхүү
Дотоодын гишүүнчлэл 5 район,
4 захиргааны тойрог
Засаг дарга Болотов Руслан
Байгуулагдсан 1661 он
Хот 1686 оноос хойш
Нутаг дэвсгэр 324 км2
Хүн ам 587.891 оршин суугч
(Мэдээ: 14. 10-р сар 2010)[1]
Хүн амын нягтрал 1814 хүн/км²
Газрын байц 444 м
Угсаатны харьцаа 87% - орос, 2.3% - буриад
Цагийн бүс UTC+8
Утасны код (+7) 3952
Шуудангийн дугаар 6640xx
ТХ-н улсын дугаар 38, 85, 138
ОКАТО 25 401
Цахим хуудас admirk.ru
Газар зүйн байршил
Солбицол 52° 17′ У, 104° 18′ ДКоординат: 52° 17′ 0″ У, 104° 18′ 0″ З
Эрхүү (Оросын Холбооны Улс)
Red pog.svg
ОХУ-ын газрын зураг дээрх байршил
Эрхүү (Эрхүү муж)
Red pog.svg
Бүс нутаг дахь байршил
Оросын хотын жагсаалт

Эрхүү (Иркутск) — ОХУ-ын Эрхүү мужийн засаг захиргааны төв, жаран түмэн хүнтэй хот.

Түүх[засварлах | edit source]

1865 оны Эрхүү
1918 оны Эрхүү

1652 онд казак цэрэг ардын түрүүч Иван Похабов өвөлжөө (өвлийн байшин) барьж сууснаас эхлэн Эрхүү өргөжин тэлжээ.[2] 1686 онд хаант төрөөс суурин хэмээх өргөмж хүртсэн. 1760 онд Москватай холбогдох авто зам харгуй татагджээ. Бээжин зэрэг газраас цай, торго, мод, алт, арьс, үнэт эдийг Орос оронд оруулахад Хиагт, Эрхүүгээр дамждаг байв.

1821 онд Сперанскийн шийдвэрээр Сибирь хоёр хуваагдахад Дорно Сибирийн амбан сайдын газар Эрхүүд төвхнөж байв. XIX зуунд I Николай хааныг унагахаар тэмцсэн Декабристийн бослого дарагдсанаар зураач, ноён, төрийн зүтгэлтэд буруутаж Сибирьт цөлөгдсөн. Тэдний ихэнх нь Эрхүүд төвлөж барилга байшин, уран бүтээлээ туурвин соёлыг түгээсэн нь өнөөдөр Эрхүүгийн содон үзэмж болон үлджээ. 1879 онд их гал түймэр гарч байсан. 1896 онд цахилгаанд холбогдож, 1897 онд төмөр зам бүрэн тавигдаж галт тэрэгний өртөөтэй болж байв.

XX зуун гараад Оросын иргэний дайны хэдэн жилд Эрхүүд улаан-цагаан армийн тэмцэл, тулаан олон болжээ. 1937 оноос хойш Эрхүү мужийн засаг захиргааны төв болсон. 1950-1959 онд Ангар мөрөнд Эрхүүгийн усан сан баригдсан. 1920 онд цаазар аваачигдсан Александр Колчакийн хөшөөг 2004 онд босгожээ.

Газар зүй[засварлах | edit source]

Эрхүү хот улсын нийслэл Москвагаас 5185 км, Байгал нуураас баруун хойш 72 км зайд Енисей мөрөнд цутгадаг Ангар мөрний эрэгт оршдог. Эрхүүгийн УЦС-ын хэсэгт мөрөн 580 м өргөн болдог. Хотын нэрийн анхдагч утга болсон Иркут гол хотын баруун урдаас ирж Ангарт цутгадаг. Ангар хотыг зүүн эрэг, баруун эрэг гэж хоёр хуваана.

Уур амьсгал[засварлах | edit source]

Эрхүү зундаа халуун, өвөлдөө хүйтэн. VII сард дунджаар +18°C, ихдээ +37.2°C, I сард дунджаар −18°C, туйлдаа −49.7°C хүрнэ.

Эрхүү
Уур амьсгалын диаграмм
123456789101112
 
 
12
 
-14
-24
 
 
9
 
-11
-23
 
 
13
 
0
-15
 
 
19
 
8
-5
 
 
33
 
17
2
 
 
62
 
23
8
 
 
120
 
25
11
 
 
83
 
22
9
 
 
50
 
16
3
 
 
30
 
8
-4
 
 
18
 
-3
-14
 
 
19
 
-11
-21
Температур °C,  Тунадас мм
Эх сурвалж: wetterkontor.de
Эрхүү хотын уур амьсгалын хүснэгт
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Маx. Температур (°C) −14.3 −10.6 −0.1 8.0 16.9 22.8 24.7 22.1 15.7 7.5 −2.9 −11.1 Ø 6.6
Мин. Температур (°C) −24.3 −22.8 −14.8 −5.3 1.9 7.6 11.0 9.1 2.7 −4.4 −13.7 −21.2 Ø −6.1
Тунадас (мм) 12 9 13 19 33 62 120 83 50 30 18 19 Σ 468
Нартай цаг (h/d) 3.0 4.9 6.7 7.4 8.6 8.8 7.8 7.0 6.1 4.9 3.1 2.0 Ø 5.9
Бороотой өдөр (d) 4 3 3 5 7 8 11 10 8 6 6 5 Σ 76
Агаарын чийгшил (%) 84 79 72 64 58 67 78 80 78 76 82 86 Ø 75.3
Т
е
м
п
е
р
а
т
у
р
−14.3
−24.3
−10.6
−22.8
−0.1
−14.8
8.0
−5.3
16.9
1.9
22.8
7.6
24.7
11.0
22.1
9.1
15.7
2.7
7.5
−4.4
−2.9
−13.7
−11.1
−21.2
1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Хур тунадас
Х
у
р

т
у
н
а
д
а
с 		12
9
13
19
33
62
120
83
50
30
18
19
  1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар
Эх сурвалж: wetterkontor.de


Зам тээвэр[засварлах | edit source]

Сибирийн төмөр зам, Сибирийн хурдны зам (M53, M55) Эрхүүгээр дайрна. Төмөр замаар Монгол улстай холбогдоно. Эрхүүгийн нисэх буудалд олон улсын нислэг буудаг.

Хүн ам зүй[засварлах | edit source]

Ангар мөрний эрэг хавийн зураг
Нисэх онгоцноос Эрхүүг харахад
1746 онд баригдаж гүйцсэн дуган
Нийтийн тээврийн троллейбус
1856-2013 оны Эрхүү хотын оршин суугчийн тоо[3][4]
Он 1856 1897 1931 1967 2000 2013
Хүний тоо 24 100 51 000 113 200 420 000 593 700 606 137

Эрхүү хотод 2013 онд 606 мянган хүн оршин сууж байна. 2010 оны тооллогоос үндэслэвэл 91.8 хувь нь орос, 2.3 хувь буриад, 1.1% украйн, 0.8% татар ард байгаа юмсанжээ.[5]

Ах дүү хот[засварлах | edit source]

Эрхүү дараах хотуудтай ах дүүгийн харилцаа, хамтын ажиллагааг хөгжүүлжээ:[6][7]

Цахим холбоос[засварлах | edit source]

 Commons: Эрхүү хот – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Зүүлт, тайлбар[засварлах | edit source]

  1. ↑ Itogi Vserossijskoj perepisi naselenija 2010 goda. Tom 1. Čislennostʹ i razmeščenie naselenija (Ergebnisse der allrussischen Volkszählung 2010. Band 1. Anzahl und Verteilung der Bevölkerung). Tabellen 5, S. 12–209; 11, S. 312–979 (Download von der Website des Föderalen Dienstes für staatliche Statistik der Russischen Föderation); Itogi Vserossijskoj perepisi naselenija 2010 g. po Irkutskoj oblasti (Ergebnisse der allrussischen Volkszählung 2010 für die Oblast Irkutsk). online
  2. ↑ Lantzeff, George V., and Richard A. Pierce (1973). Eastward to Empire: Exploration and Conquest on the Russian Open Frontier, to 1750. Montreal eduacadtion: McGill-Queen's U.P.
  3. ↑ Народная энциклопедия «Мой город». Иркутск.
  4. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов)
  5. ↑ Население города Иркутска по данным Всероссийской переписи населения 2010 года
  6. ↑ (Орос хэл) Sister cities of Irkutsk
  7. ↑ (Орос хэл) МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОТНОШЕНИЯ И - Известия ИГЭА
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Эрхүү&oldid=656833"-с авсан