Jump to content

Татарстан

Холбоос засах
Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Бүгд Найрамдах Татарстан Улс
Республика Татарстан
Бүгд найрамдах улс
Бусад галиглал
 • ТатарТатарстан Республикасы
Бүгд Найрамдах Татарстан Улс далбаа
Далбаа
Бүгд Найрамдах Татарстан Улс сүлд
Сүлд
Дуулал:
Государственный гимн Республики Татарстан (Орос)
Татарстан Җөмһүрияте Дәүләт гимны (Татар)
"Бүгд Найрамдах Татарстан Улсын төрийн дуулал"[2]
Location of Бүгд Найрамдах Татарстан Улс
Солбицол: 55°33′N 50°56′E / 55.550°N 50.933°E / 55.550; 50.933Солбицол: 55°33′N 50°56′E / 55.550°N 50.933°E / 55.550; 50.933
Улс Орос
Холбооны тойрог[1]Волга
Эдийн засгийн бүс[3]Волга
НийслэлКазань[4]
Засаг захиргаа
 • ТөрөлТөрийн Зөвлөл[5]
 • Төрийн тэргүүнРустам Минниханов[6]
Газар нутаг
[7]
 • Нийт67,847 км2 (26,196 бээр2)
Хүн ам
 (2021 Тооллого)[8]
 • Нийт▲ 4,004,809
 • Байр8-р байр
 • Нягтрал59.03/км2 (152.9/бээр2)
 • Хотын нутаг
76.8%
 • Хөдөө
23.2%
Иргэдийн нэршилТатарууд
Цагийн бүсUTC+3 (МСЦ[9])
ISO 3166 кодRU-TA
Улсын дугаар16, 116, 716
Албан ёсны хэлТатар[10] • Орос хэл[11]
Вэб сайтtatarstan.ru

Бүгд Найрамдах Татарстан Улс (товч. Татарстан; Орос: Республика Татарстан , тат. Татарстан Республикасы) бол Оросын холбооны нэгж (нэгэн Бүгд Найрамдах Улс) юм. Ижилийн холбооны тойрог, Ижилийн эдийн засгийн бүст багтана. Нийслэл нь Казань.

Дэвсгэр нутгийн талбай - 68,000 км2[12] (Монголынхтой зүйрлэвэл Увс аймаг шиг). 2010 онд 3,786,488[13] хүн амтай гэж тоологдсон нь ОХУ-ын одоогийн холбооны 83 нэгжээс 8-рт, 21 БНУ-аас 2-р олон (Башкортостаны дараах) хүн амтай нь гэж үзэгдэнэ. Хүн амын 53% (2,012,571) нь Татар, 39.7% нь Орос. Орос хэлнээс гадна Татар хэл албан ёсны эрхтэй.

ЗХУ-ын үед Автономит Бүгд Найрамдах Улсын статустай байсан бөгөөд ОХУ байгуулагдахад Бүгд Найрамдах Улс болжээ. Татарстан нь 1992 онд тусгаар тогтнолоо зарласан боловч 1994 онд түүнээсээ татгалзсан аж.

Нэр

[засварлах | кодоор засварлах]

Энэ улс орныг Татар хэлээр ЗХУ-ын үеэс одоог (ОХУ-ын үед) хүртэл "Татарстан" хэмээн нэрийдэж байна. Татар+-стан хэмээх бүтээвэр нь Монгол хэлнээ «Татар орон», «Татар улс», «Татарын газар» гэж бууна. Тэгвэл Орос хэлээр ЗХУ-ын ЗСБНХОУ-ын бүрэлдэхүүнд байх үед нь "Тата́рия" гэж байжээ. Үүний -ия дагавар нь Монголоор бас л «орон», «улс», «-ын газар» гэсэн утгатай. Харин ОХУ-ын үед Оросоор "Татарста́н" гэж нэрийдэх болсон.

Монголоор 1991 оноос өмнө Татар гэж бичиж байв.[14] Харин одоогийн (1991 онд үүссэн) энэ улсыг "Афганистан", "Пакистан" гэдгийн адилаар Татарстан гэж бичиж эхэлжээ. Богиноор бичсэн ч гэсэн (а́ = аа) Татаар, Татарстаан гэж бичсэн мэт уртаар дууддаг.

Газар нутаг

[засварлах | кодоор засварлах]

Дорнод Европын тэгш талын төв хэсэгт Москвагаас дорно зүгт барагцаагаар 800 км зайнд Уралын нурууны баруун тийш нилээд зайнд алслаж Татарстан (Татар орон) байрладаг. Нутгийн зүүн хойноос баруун урагш Кама мөрөн (тат. Чулман) шувтлан урсаж нутгийн баруун урд үзүүрт Ижил мөрөнд (Орос: Волга; тат. Идел) цутгадаг.

Эх сурвалж

[засварлах | кодоор засварлах]
  1. ↑ Президент Российской Федерации. Указ №849 от 13 мая 2000 г. «О полномочном представителе Президента Российской Федерации в федеральном округе». Вступил в силу 13 мая 2000 г. Опубликован: "Собрание законодательства РФ", No. 20, ст. 2112, 15 мая 2000 г. (President of the Russian Federation. Decree #849 of May 13, 2000 On the Plenipotentiary Representative of the President of the Russian Federation in a Federal District. Effective as of May 13, 2000.).
  2. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Anthem
  3. ↑ Госстандарт Российской Федерации. №ОК 024-95 27 декабря 1995 г. «Общероссийский классификатор экономических регионов. 2. Экономические районы», в ред. Изменения №5/2001 ОКЭР. (Gosstandart of the Russian Federation. #OK 024-95 December 27, 1995 Russian Classification of Economic Regions. 2. Economic Regions, as amended by the Amendment #5/2001 OKER. ).
  4. ↑ Бүгд Найрамдах Татарстан Улсын Үндсэн хууль, 122 дугаар зүйл
  5. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named HeadLegis
  6. ↑ "Указ Президента Российской Федерации от 12.07.2022 No. 445 ∙ Официальное опубликование правовых актов ∙ Официальный интернет-портал правовой информации". publication.pravo.gov.ru. Татаж авсан: 2022-07-12.
  7. ↑ Федеральная служба государственной статистики (Federal State Statistics Service) (2004-05-21). "Территория, число районов, населённых пунктов и сельских администраций по субъектам Российской Федерации (Territory, Number of Districts, Inhabited Localities, and Rural Administration by Federal Subjects of the Russian Federation)". Всероссийская перепись населения 2002 года (All-Russia Population Census of 2002) (орос хэлээр). Federal State Statistics Service. Эх хувилбараас архивласан: September 28, 2011. Татаж авсан: 2011-11-01.
  8. ↑ Иш татахад гарсан алдаа: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named 2021Census
  9. ↑ "Об исчислении времени". Официальный интернет-портал правовой информации (орос хэлээр). Татаж авсан: 19 January 2019.
  10. ↑ Бүгд Найрамдах Татарстан Улсын Үндсэн хууль, 8.1
  11. ↑ ОХУ-ын Үндсэн хууль-ийн 68.1-д заасны дагуу ОХУ-ын хэмжээнд албан ёсных
  12. ↑ ""Территория, число районов, населённых пунктов и сельских администраций по субъектам Российской Федерации". Эх хувилбараас архивласан: 2011-09-28. Татаж авсан: 2012-03-29.
  13. ↑ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
  14. ↑ Ц.Дамдинсүрэн, А.Лувсандэндэв нарын Орос-Монгол толь. II хэвлэл. 1982 он. Улаанбаатар хот

Цахим холбоос

[засварлах | кодоор засварлах]
 Commons: Татарстан – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Татарстан&oldid=775256"-с авсан