Курск муж
Курск муж | |
|---|---|
| Курская область | |
_-_Kursk_Oblast.svg) | |
| Улс |  Орос |
| Холбооны тойрог | Төв ХТ[1] |
| Эдийн засгийн бүс | Төв-Хар газрын ЭЗБ[2] |
| Засаг захиргааны төв | Курск |
| Засаг захиргаа | |
| • Биет | Мужийн Дум[3] |
| • Захирагч[3] | Роман Старовойт |
| Газар нутаг | |
| • Нийт | 29,997 км2 (11,582 бээр2) |
| • Байр | 65-р байр |
| Хүн ам | |
| • Нийт | 1,082,458 |
| • Тооцоо (2018)[6] | 1,115,237 |
| • Байр | 46-р байр |
| • Нягтрал | 36/км2 (93/бээр2) |
| • Хотын нутаг | 68.4% |
| • Хөдөө | 31.6% |
| Цагийн бүс | UTC+3 (Москвагийн цаг  [7]) |
| ISO 3166 код | RU-KRS |
| Улсын дугаар | 46 |
| OKTMO ID | 38000000 |
| Албан ёсны хэл | Орос хэл[8] |
| Вэб сайт | курскаяобласть.рф |
Курск муж (орос. Курская область) нь Оросын Холбооны Улсын Холбооны Төв тойргийн бүрэлдэхүүнд багтдаг субъект юм. Засаг захиргааны төв нь Курск хот.
Курск муж нь баруун хойд талаараа ОХУ-ын Брянск муж, хойд талаараа Орёл муж, зүүн хойд талаараа Липецк муж, зүүн талаараа Воронеж муж, өмнө талаараа Белгород мужтай хиллэдэг бөгөөд баруун өмнөд болон баруун талаараа Украины Сумы мужтай залгаа оршдог юм.
Курск муж 1934 оны 6-р сарын 13-нд байгуулагдсан.
2024 оны 8-р сарын 6-ны өдрөөс хойш Оросын Украин руу хийсэн довтлогооны үеэр Курск мужийн нэг хэсэг Украинд эзлэгдсэн байна.
Түүх
[засварлах | кодоор засварлах]1239-1241 онд Өмнөд Орост хийсэн аян дайнд Монголчууд өнөөгийн Курск мужийн нутгийг эзлэн авсан байна. 1240 оны сүүл - 1241 оны эхээр тэд Рыльскийн хунтайж Мстислав Святославичийг хөнөөсөн байна. Бүс нутагт ноёрхлоо тогтоосон хүчирхэг Курскийн ноёд оршин тогтнохоо больж, эртний хотууд нь хуучин нөлөөгөө алдсан байна. Курск өөрөө ханхүүгээ алдаж, монголчуудын түмтийн түшиц газар болжээ.
13-р зууны 1280-аад оны үед Курск дахь түмтийг Ахмат захирч байсан бөгөөд тэрээр хүчирхэг Ордын түмт Ногайд татвар цуглуулдаг байсан. Шастируудад түүний Рыльскийн хунтайж Олег, Липецкийн хунтайж Святослав нартай хийсэн тэмцлийн түүхийг бичсэн байдаг. Тэмцлийн явцад ноёд Алтан ордны хаан Телебугийн дэмжлэгийг авч, Ахматын ноёрхлыг устгасан юм. Гэвч 1290 оны 1-р сард Ахмат Ногайн түмэнг Курск мужид авчирч, цуст аллага үйлджээ. Хамгийн том нөлөө бүхий язгууртан бояруудын 13 нь цаазлагдсан. Олег, Святослав нар хоорондоо хэрэлдэж, удалгүй нас барцгаасан ажээ.
Өнөөгийн Курск мужийн нутаг 100 гаруй жил монголчуудын эзэмшилд байсан. 14-р зууны эхний хагас - 60-аад оны үед Рать голын эрэг дээрх Славян-Оросын суурин дээр том бэхлэгдсэн Алтан Ордын төв байсан бөгөөд энэ нь бичмэл эх сурвалжид "Курскийн түмтийн" засаг захиргааны төв байсан бололтой.
15-р зууны эцэс гэхэд Курскийн нутагт католик шашныг нэвтрүүлэх ажил эрчимжиж, Үнэн алдартны шашинтан хүн амын дунд ихээхэн дургүйцлийг төрүүлэв. Үүний үр дүнд Новгород-Северскийн хунтайж Василий Иванович Шемякин өв залгамжлалын хамт Москвагийн хунтайж III Иванд захирагдаж, Литва ба Москвагийн ноёдын хооронд дайн дэгдсэн байна. Сүүлд 1523 онд Курск мужийн нутаг дэвсгэр Москвад захирагдаж эхэлсэн байна.
Курск мужийн нутагт оросуудын идэвхтэй суурьшил 16-р зууны сүүлчээр эхэлсэн. Шинэ хот, тосгод голчлон Москвагийн ноёд (1547 он хүртэл) ба хаант улсын (1721 он хүртэл) дотоод дүүргийн оршин суугчдыг албадан илгээх замаар суурьшсан. Мөн эрх чөлөөтэй амьдрахыг эрэлхийлсэн чөлөөт суурьшигчид ч байсан. Бүс нутгийн шинэ хүн амын өөр нэг ангилал нь цөллөгдөгсдөөс бүрддэг байжээ.
17-р зууны эхний хагаст ангийн тэмцэл хаа сайгүй гарч эхэлсэн байна. Тухайн үеийн дэг журмыг эсэргүүцсэн эсэргүүцэл олон нийтийн дунд өрнөж байв. Энэ нь Дон орчмын үймээнээс эхлээд ард түмний бослого хүртэл янз бүрийн хэлбэрээр илэрч байв. Курск муж дахь хамгийн том бослогын нэг нь 1648 онд болсон.
17-р зууны эхний хагаст орчин үеийн Курск мужийн нутаг дэвсгэр дээр Курск, Рыльск, Обоянск, Севск, Сужанск гэсэн хэд хэдэн дүүрэг байгуулагдсан.
18-р зууны эхэн хүртэл Курскийн нутаг дэвсгэр нь Ногай, Крымын татаруудын дайралтад өртөж байсан тул хилийн бүс гэж тооцогддог байв. Курскийн нутаг дахь Крымын татаруудын сүүлчийн томоохон довтолгоо 1664 онд болж, Курск, Рыльск, Севск болон бусад өмнөд дүүргүүд сүйрчээ. Крымчууд 6 мянга гаруй хүнийг олзлон авч явжээ.
Большевикуудын Октябрийн хувьсгалын дараа 1917 оны 11-р сараас 1918 оны 1-р сард Курск мужийн бүх дүүрэгт Зөвлөлт засгийн эрх тогтжээ. 1918 оны хавар тус мужийн өмнөд болон баруун хэсгийг Германы цэргүүд эзэлж, 1918 оны эцэс хүртэл Герман дахь 11-р сарын хувьсгал хүртэл Герман, Австри-Унгарын зэвсэгт дэмжлэгийг авч байсан Украин улсын нэг хэсэг байв. Төвийг сахисан бүс нь Рыльск, Коренево, Сужа байв.
1919 онд Курск муж нь Антон Деникиний удирдлага дор Оросын өмнөд хэсгийн Зэвсэгт хүчин ба Улаан армийн анги нэгтгэлүүдийн хооронд тулалдааны талбар болжээ. 1919 оны 9-р сарын эцэс гэхэд Курск мужийн нутаг дэвсгэр бүхэлдээ А.Деникиний цэргүүдийн хяналтад байсан боловч 1919 оны 12-р сарын эхээр цагаан цэргүүд Харьков руу буцав. Үүний дараа тус мужид идэвхтэй цэргийн ажиллагаа явагдаагүй байна.
1934 оны 6-р сарын 13-нд Төв Чернозёмная мужийг Воронеж муж ба Курск муж гэсэн хоёр хуваасан юм. 1935 оны 1-р сарын 18-нд Курск мужийн дүүргүүдийн шинэ сүлжээг батлав. Тухайн үед тус бүс нутагт 92 дүүрэг, 21 хот, түүний дотор Курск, Орел, Белгород зэрэг бүс нутгийн харьяанд байдаг 3 хот багтжээ. 1937 оны 9-р сарын 17-нд Курск мужийн хойд хэсгийн 25 дүүргийг Орёл мужид тусгаарлан өгчээ. 1929-1931 онд тус бүс нутагт тариачны аж ахуйг нэгтгэх "Хамтрал"-ын хөдөлгөөн өрнөж, 1932-1933 онд хүн амын өлсгөлөн болсон байна.
Зөвлөлтийн Аугаа эх орны дайны үеэр Курск мужийг 1941 оны 10-р сарын 2-ноос 1943 оны 9-р сарын 2 хүртэл нацист германы цэргүүд болон нацист Германы холбоотнуудын (Унгар, Румын) ангиуд эзлэн авчээ. Нийтдээ тус бүс нутгийг эзэлсэн жилүүдэд фашист түрэмгийлэгчид болон тэдний хамсаатнууд 18099 энгийн иргэн, 9826 олзлогдогчийг устгасан байна.
Хүн ам
[засварлах | кодоор засварлах]Оросын статистикийн газрын мэдээллээр 2024 онд тус муж 1 060 892 хүн амтай байсан. Мужийн хот суурингийн хүн ам нь 69,58 % эзэлдэг байв.
Курск мужид 2020 оны хүн амын тооллогоор бүртгэгдсэн үндэстнүүд:
| Үндэстэн | Тоо | эзлэх % |
|---|---|---|
| Оросууд | 896 067 | 82,78 % |
| Украинчууд | 5780 | 0,53 % |
| Арменууд | 5207 | 0,48 % |
| Азербайжанчууд | 1364 | 0,13 % |
| Бусад | 174 040 | 16,08 % |
| Нийт | 1 082 458 | 100,00 % |
Мужийн 10 мянгаас илүү хүн амтай хотууд:
| Хотын нэр | Хүн амын тоо |
| Курск | ↗436 678 |
| Железногорск | ↘95 578 |
| Курчатов | ↘39 167 |
| Льгов | ↘16 779 |
| Рыльск | ↘14 843 |
| Щигры | ↘14 386 |
| Обоянь | ↘11 671 |
Мужийн захирагч нар
[засварлах | кодоор засварлах]2000-2018 оны 10-р сар хүртэл захирагчаар Александр Михайлов ажиллаж байсан.
2018 оны 10-р сарын 11-ээс 2019 оны 9-р сарын 16 хүртэл Роман Владимирович Старовойт Курск мужийн захирагчийн үүрэг гүйцэтгэгч, 2019 оны 9-р сарын 16-нд захирагчаар томилогдон ажилласан.
2024 оны 5-р сарын 15-нд Алексей Борисович Смирнов мужийн захирагчийн үүрэг гүйцэтгэгч, 2024 оны 9-р сарын 16-наас захирагч байв.
2024 оны 12-р сарын 5-нд Ерөнхийлөгч Владимир Путин Курск мужийн захирагчийн үүрэг гүйцэтгэгчээр Александр Хинштейнийг томилсон байна.
Тээвэр
[засварлах | кодоор засварлах]Төмөр зам
[засварлах | кодоор засварлах]2010 оны байдлаар Курск мужийн төмөр замын шугамын ашиглалтын урт нь 850.6 км бөгөөд үүнээс туслах 84.14 км замтай. Үүнээс цахилгаанжуулсан замын урт 299.4 км.
Москва-Севастополь, Киев-Воронеж болон бусад төмөр замын шугамууд бүс нутгаар дайран өнгөрдөг бөгөөд Курск, Лгов, Касторное, 65 төмөр замын өртөө гэсэн гурван том төмөр замын зангилаа уулзвар байдаг. Төмөр замын нягтаршлын хувьд Курск муж ОХУ-д тэргүүлдэг.
Авто зам
[засварлах | кодоор засварлах]Курск муж нь хөгжингүй тээврийн дэд бүтцтэй. 2015 оны мэдээллээр тус мужид хатуу хучилттай 10.7 мянган километр нийтийн эзэмшлийн зам талбай бий. М2, М3, А144, А142, Р189 Р190, П199, П200 Курск-Сум чиглэлийн дараах хурдны замууд ордог. Мужийн бүх дүүрэг, хотууд бүсийн төвтэй хатуу хучилттай замаар холбогдсон байна.
Цагийн бүс
[засварлах | кодоор засварлах]
Тус муж нь Москвагийн цагийн бүст багтана. Ердийн үед UTC+3, зуны цагийн үед UTC+4 цагтай болно.
Эх сурвалж
[засварлах | кодоор засварлах]- ↑ Президент Российской Федерации. Указ №849 от 13 мая 2000 г. «О полномочном представителе Президента Российской Федерации в федеральном округе». Вступил в силу 13 мая 2000 г. Опубликован: "Собрание законодательства РФ", No. 20, ст. 2112, 15 мая 2000 г. (President of the Russian Federation. Decree #849 of May 13, 2000 On the Plenipotentiary Representative of the President of the Russian Federation in a Federal District. Effective as of May 13, 2000.).
- ↑ Госстандарт Российской Федерации. №ОК 024-95 27 декабря 1995 г. «Общероссийский классификатор экономических регионов. 2. Экономические районы», в ред. Изменения №5/2001 ОКЭР. (Gosstandart of the Russian Federation. #OK 024-95 December 27, 1995 Russian Classification of Economic Regions. 2. Economic Regions, as amended by the Amendment #5/2001 OKER. ).
- ↑ 3.0 3.1 Дүрэм, 12-р зүйл
- ↑ "Сведения о наличии и распределении земель в Российской Федерации на 01.01.2019 (в разрезе субъектов Российской Федерации)". Federal Service for State Registration, Cadastre and Cartography. Эх хувилбараас архивласан: 9 February 2022. Татаж авсан: 29 August 2023.
- ↑ "Оценка численности постоянного населения по субъектам Российской Федерации". Federal State Statistics Service. Татаж авсан: 1 September 2022.
- ↑ "26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года". Federal State Statistics Service. Татаж авсан: 23 Нэгдүгээр сар 2019.
- ↑ "Об исчислении времени". Официальный интернет-портал правовой информации (орос хэлээр). 3 June 2011. Татаж авсан: 19 January 2019.
- ↑ Оросын Үндсэн хуулийн 68.1-д заасны дагуу Оросын Холбооны Улс даяар албан ёсных.
- ↑ 1934 оны 6-р сарын 13-ны тогтоол
Гадаад холбоос
[засварлах | кодоор засварлах]
Commons: Курск муж – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан