Сергей Андреевич Козин

Сергей Андреевич Козин (1879 оны 10 дугаар сарын 7 (19)-нд, Туапсе хотод төрж, 1956 оны 10 дугаар сарын 16-нд Ленинград хотод нас барсан) - ЗХУ-ын монголч эрдэмтэн профессор, 1943 оноос хойш ЗХУ-ын Шинжлэх Ухааны Академийн академич. Тэрбээр Монголын Нууц Товчоог орос хэл рүү орчуулснаараа алдартай монголч эрдэмтэн юм. Монголчууд түүнийг "Гоожин" гэж нэрэлдэг байжээ.

С.А.Козин 1898-1903 онд Санкт-Петербургийн Их сургуулийн Дорны хэлний ангийн оюутан. Төгсөөд Дотоод яамны төрийн албан хаагч болсон. Төрийн алба хаах үеэр Халимагт захиргааны хувиарлалтын талаар ажиллаж нягт холбоотой байсан бөгөөд тэндээ халимаг, монгол хэлний мэдлэгээ дээшлүүлсэн ажээ. П.А.Витте-гийн удирдлага доорх 1906-1918 оны Монголын эдийн засаг-статистик болон үндэстэн судлах экспедицийн гишүүн.

1914 оны 6-р сараас 1916 онд С.А.Козин Монголд Богд хааны Засгийн газарт санхүүгийн зөвлөхөөр жилд 12 мянга рублийн цалинтай ажиллаж байжээ. 1911 оноос эхлэн Монголын тал Оросоос мөнгөн зээл авах талаар хөөцөлдөхөд орсууд өөрийн санхүүгийн зөвлөхийг Монголын Засгийн газарт томилох нөхцөл тавьсаны дагуу монголын тал удсаны эцэст зөвшөөрсөн ажээ. (Энэ үеэс түүнийг монголчууд "Гоожин" гэж нэрлэдэг болсон).

1917-1918 онуудад Үндэстнүүдийн хэрэг эрхлэх Ерөнхий газрын Сибир дахь салбарын эрхлэгч.

1918-1921 онд С.Петербургийн дунд сургуулийн багш.

1924-1930 онд Азийн музэйд эрдэм шинжилгээний ажилтан.

1925 оны үед Ленинградын Дорно дахины хүрээлэн байгуулах ажилд алдарт монгол судлаач Б.Я.Владимирцов түүнийг татан оруулжээ. Тэрбээр уг шинээр бий болсон хүрээлэнд болон Ленинградын их сургуульд 1929 оноос хойш монгол хэл зааж байжээ.

1944-1946 онд Ленинградын Их сургуулийн Дорны факультетын монгол хэлний тэнхимийн декан, 1944-1950 онуудад тус тэнхимийн эрхлэгчээр ажилласан байна. 1941 оны 3 дугаар сарын 1-нд хэл шинжлэлийн ухааны доктор, 1943 оны 3 дугаар сарын 27-нд Профессор цол хүртсэн байна. 1943 оны 9 дүгээр сарын 27-нд ЗХУ-ын ШУА-ийн жинхэнэ гишүүн болсон.

С.А.Козин нь хэд хэдэн бүтээлийн зохиогч бөгөөд хамгийн алдартай бөгөөд ашиглагддаг нь “Нууц товчоо. 1240 оны монгол шастир " (1941) хэмээх нууц товчооны анхны бүрэн орчуулга юм. Тэрбээр мөн монгол туульс Гэсэр (1935), Халимаг тууль Жангарын (1940) орчуулга, тайлбарыг хэвлүүлж, "Монгол ардын туульс" (1938) хэмээх нэгтгэсэн бүтээлээ хэвлүүлж, гурван дурсгалт номыг нэгтгэсэн байна. С.А.Козин нь Б.Я.Владимирцовыг нас барсны дараа Зөвлөлтийн эрх баригчдаас хамгийн их хүлээн зөвшөөрөгдсөн монголч эрдэмтний хувьд шинжлэх ухааны түүхэнд ихээхэн ул мөр үлдээжээ.

С.А.Козин 1950 онд монголын академич Ц.Дамдинсүрэнгийн "Гэсэрийн түүхэн үндэс" хэмээх эрдэм шинжилгээний ажлын удирдагчаар томилогдон ажиллаж байжээ.

Тэрээр 1956 оны 10 дугаар сарын 16-нд Ленинград хотын ойролцоо Комарово тосгонд нас барж, Серафимовское оршуулгын газарт оршуулсан байна.

ЗХУ-ын Ленины одонгоор (10.06.1945), Хөдөлмөрийн улаан тугийн одонгоор (21.02.1944) тус тус шагнуулж байсан.

Бүтээлүүд:

-Сказание о милостивом Гесер Мерген-хане, искоренителе десяти зол в десяти странах света (перевод с монгольского, вступительная статья, комментарии). М.; Л., 1936. 245 с. (ТИААЭ. Т. 8. Фольклор. сер. № 3);

-Фрагмент из цикла эпических сказаний о Чингизе // Ученые записки ЛГУ. Серия филологических наук. 1939. № 20. Вып. 1. С. 155-173;

-Джангариада (введение в изучение памятника и перевод его торгутской версии). М.; Л., 1940. 258 с.;

-Сокровенное сказание: Монгольские хроники 1240 г. под названием Юань чао би ши. Монгольский обыденный изборник (введение в изучение памятника, перевод с монгольского). Т. 1. М.; Л., 1941. 620 с. (Труды ИВ АН СССР. Т. 34);

-Общая характеристика свода монгольского эпоса о Гесере // Известия АН. Отделение литературы и языков. 1946. Т. 5. Вып. 3. С. 173-178;

-Эпос монгольских народов. М.; Л., 1948. 248 с.

-К вопросу о дешифрировании дипломатических документов монгольских ильханов, «Известия АН СССР. Отделение общественных наук»,

-1935, № 7; Ойратская историческая песнь о поражении Халхаского Шолой-Убаши хунтайджи в 1587 г. войсками ойратского Четырехцарствия, «Научный бюллетень ЛГУ», 1946, № 6.