Jump to content

Сергей Грицевец

Википедиа — Чөлөөт нэвтэрхий толь
Сергей Грицевец
1909 он – 1939 он
Сергей Иванович Грицевец (cropped).jpg
Төрсөн газар Оросын эзэнт гүрэн, Минскийн губерн, Боровцы тосгон
Нас барсан газар Зөвлөлт Холбоот Улс Орша хот
Эх орон  Оросын эзэнт гүрэн (1909–1917)
 Зөвлөлт Холбоот Улс (1917–1939)
Ажиллагаа/салбар Улаан Арми
Албан үүргийн он жилүүд 1931–1939 он
Цол хошууч
Цэргийн удирдах албан тушаал сайн дурын нисгэгчдийн бүлгийн захирагч,
Тусгай нисгэгчдийн бүлгийн захирагч
болон бусад
Тулалдаанууд/дайнууд Испанийн иргэний дайн
Халхын голын байлдаан (Номунхан)
Шагналууд Зөвлөлт Холбоот Улсын Баатар (2)
Лениний одон (2)
Улаан тугийн одон(2)
БНМАУ-ын Улаан тугийн одон
бусад
Бусад үйл хэрэг "Нөхөр Сергио" ном, 1969 он.


Сергей Грицевец (орос. Сергей Иванович Грицевец, 1909 оны 7-р сарын 19-нд Беларусийн Барановичийн районы Боровцы тосгонд төрсөн-1939 оны 9-р сард нас барсан) Зөвлөлт Холбоот Улсын анхны хошой баатар хүн бөгөөд сөнөөгч нисэх хүчний хошууч.

С.Грицевец Оренбургийн нисэгчдийн цэргийн сургууль болон Одесс хотын агаарын тулалдааны сургуулийг тус тус дүүргэсэн байна. Тэрээр 1938 онд Испанийн иргэний дайнд оролцож, дайсны 30 онгоцыг устгаснаас долоог нь нэг удаагийн тулалдаанд устгаж байжээ. Тэрээр Монгол Улсын нутаг Халхын голд 1939 онд болсон японы түрэмгийлэгчдийн эсрэг дайнд оролцож дайсны 12 онгоцыг сөнөөж байжээ. Нэгэн удаагийн агаарын тулалдааны үеэр дайсны нутагт бууж, онгоц нь сөнөсөн даргыгаа ганц суудалтай онгоцонд суулган аварч дэлхийн нисэх хүчний түүхэнд байгаагүй гавьяа байгуулж ЗХУ-ын хоёр дахь баатар цолыг 1939 оны 8-р сарын 29-нд хүртэж байжээ. Грицевец нь 1939 оны 9 сард онгоцны ослоор нас барсан байна.

Намтар

[засварлах | кодоор засварлах]

Бага болон идэр нас

[засварлах | кодоор засварлах]

Сергей Грицевец 1909 оны 7-р сарын 6 (19)-нд Минск мужийн Новогрудок дүүргийн Ново-Мыш волостын Боровцы тосгонд тариачны гэр бүлд төржээ. 2012 оны 8-р сарын 29-нд Бүгд Найрамдах Беларусь улсын Брест мужийн Барановичи дүүргийн Новомыш тосгоны зөвлөлийн Боровцы тосгон татан буугдаж, тус дүүргийн Барановичи хотын нэг хэсэг болсон. Беларусь. Хүүхэд байхдаа Сергей ээж, хоёр том ах Василий, Владимир нарыг алджээ.

Дэлхийн нэгдүгээр дайны үеэр Грицевецын гэр бүл Шумиха тосгонд (одоогийн Курган мужийн хот) нүүж, тэнд бага нас, залуу насаа өнгөрөөжээ. Эцэг Иван Грицевец вагоны байцаагчаар ажилд орсон. Энд, долоон жилийн төмөр замын сургуулийг төгсөөд Сергей Шумиха өртөөнд төмөр замд ажиллаж байгаад 1927 онд эндээс Златоуст (одоо Челябинск муж) хот руу явав.

1927-1931 онд Златоуст амьдарч байжээ. Мэргэжлийн сургууль төгсөөд төмөрлөгийн техникумын оройн ангид суралцсан. Механик заводын бариулын цехэд механикчаар ажиллаж байсан. 1930 онд үйлдвэрийн шилдэг идэвхтнүүдийн нэг тул дүүргийн үйлдвэрчний эвлэлийн курст явуулж, буцаж ирээд ФЗУ-ын сургуулийн Комсомолын цехийн хорооны даргаар сонгогджээ. 1931 онд тэрээр Комсомолын үйлдвэрийн хорооны нарийн бичгийн дарга, ухуулга сурталчилгааны секторын эрхлэгч, дараа нь Златоуст хотын Комсомолын хорооны зааварлагчаар сонгогдов. Мөн ажилчдын 1-р их хуралд төлөөлөгчөөр сонгогдсон[3].

1931 оноос Улаан армид. 1931 оны 4-р сарын 1-нээс Комсомолын илгээлтээр Оренбург хотын нисгэгч, ажиглагч нисгэгчдийн 3-р цэргийн сургуульд сонсогчоор сурсан бөгөөд 1932 онд төгссөн.

1931 оноос хойш Бүх Холбоотын Коммунист намын (большевик) гишүүн.

1932 оны 9-р сараас Киевийн сөнөөгч нисэхийн ангийн 5-р нисэхийн бригадын 3-р эскадрилийн бага нисгэгчээр ажилласан.

1933 оны 12-р сараас - Лениний нэрэмжит Красногвардейскийн нисэх онгоцны буудалд байрладаг Улаан тугийн одонт сөнөөгч нисэхийн 1-р эскадрилийн салааны захирагчаар алба хаажээ. 1934 онд эскадрилийг Транс-Байгалийн цэргийн тойрогт шилжүүлэв.

1935 онд тэрээр Бочкарев - Спасск-Дальный чиглэлийн зургаан I-16 сөнөөгч онгоцны алсын 3 цаг 10 минутын нислэгийг удирдаж, Хабаровск хотод буужээ.

1936 оны 7-р сард түүнийг Одессагийн Агаарын байлдааны сургуульд суралцахаар илгээж, сургуулиа төгсөөд тэнд зааварлагч-нисгэгчээр үлджээ. Тэрээр Киевийн цэргийн тойргийн Одесса хотын 8-р нисгэгчдийн сургуулийн салааны захирагчийн үүрэг гүйцэтгэгч байсан.

Ахлах дэслэгч Грицевец 1938 оноос хойш 20-р цэргийн нисэгчийн сургууль гэгддэг Кировабадын тусгай зориулалтын сургуульд зааварлагч-нисгэгчээр ажиллаж байжээ. Тэрээр Испанийн Бүгд найрамдах улсын нисгэгчдийг агаарын тулалдаанд сургасан.

Испаний иргэний дайнд 1936-1939 он

[засварлах | кодоор засварлах]

С.Грицевец Испанийн иргэний дайнд оролцохын тулд сайн дурын ажилтнаар илгээхийг хүссэн өргөдлөө олон удаа удирдлагадаа ирүүлсэн. Үүний үр дүнд түүний хүсэлтийг зөвшөөрч, 1938 оны 6-р сард Зөвлөлтийн сайн дурын нисгэгчдийн хэсгийн хамт Андрей Жданов хөлөг онгоцоор Гавр хотод ирэв. Тэд Испани-Францын хилийг даван галт тэргээр Испанид очиж 1938 оны 7-р сарын 6-наас цэргийн ажиллагаанд И-16 сөнөөгч онгоцоор оролцсон бөгөөд 1938 оны 8-р сард 5-р эскадрилийн командлагчаар томилогдов. Грицевец 1938 оны 10-р сарын 5-нд Испаний дээгүүр байлдааны нислэг хийсэн бөгөөд 1938 оны 10-р сарын 26-нд С.Грицевец Испанийг орхин явсан бөгөөд удалгүй Зөвлөлтийн бүх нисгэгчдийг тэндээс эргүүлэн татжээ. Испанид С.Грицевецийн ялалтын тоо харилцан адилгүй бөгөөд 30 хүртэлх ялалт байгуулсан гэж үздэг. 1939 оны 2-р сарын 22-нд Испанид гарамгай эр зориг гарган С.И.Грицевец ЗХУ-ын баатар цолоор шагнагджээ. ЗХУ-ын Батлан ​​хамгаалахын Ардын Комиссарын 1938 оны 12-р сарын 31-ний өдрийн тушаалаар ахлах дэслэгч С.И.Грицевец хошууч цолоор шагнагджээ.

Болбасов дахв дурсгал
Захидлын дугтуй ЗХУ
Шуудангийн дугтуй, Беларусь улс
ЗХУ-ын шуудангийн марк, 1969 он

Халхын голын дайнд 1939 он

[засварлах | кодоор засварлах]

1939 оны 5-р сарын 29-нд ЗХУ-ын баатар Яков Смушкевичийн удирдлаган дор хошууч Грицевец байсан 48 хүний ​​бүрэлдэхүүнтэй туршлагатай нисгэгчдийг Халхын голын байлдааны бүсэд Монгол руу илгээв. Тэдний гол зорилго нь өмнө нь Японы нисэх хүчний агаарын давуу байдлыг зогсоох явдал байв. Энд Грицевец 138 байлдааны ажиллагаа явуулж, Японы нисэх онгоцны эсрэг 30 орчим агаарын тулалдаанд оролцсон. 6-р сарын 26-нд Халх голын орчимд болсон тулалдааны үеэр С.Грицевец И-16 онгоцоо өөрийн ангийн захирагч, хошууч В.Забалуевын онгоцноос холгүй газар буулгаж, хөдөлгүүр нь эвдэрсэний улмаас дайсны нутаг дэвсгэрийн гүнд 60 км-ийн зайд Японы хамгаалалтын шугам руу унасан байна. Забалуев Грицевецын онгоцонд авирч, түүнийг гаргаж ирэв. Дараа нь Грицевец хамгийн сүүлийн үеийн I-153 Чайка сөнөөгч онгоцны тусдаа бүлгийг тушаав. Халхын гол дахь агаарын тулалдааны бүх хугацаанд (1939 оны 6-8-р сар) Грицевец 12 онгоцыг буудаж унагав. Гайхамшигтай гавьяаныхаа төлөө 1939 оны 8-р сарын 29-нд хошууч Грицевец Зөвлөлт Холбоот Улсын хоёр удаа баатар цолоор шагнагджээ. Тэрээр Кравченкогийн хамт ЗХУ-ын хоёр удаагийн баатруудын анхных болсон.

1939 оны 9-р сарын 12-нд Грицевец болон бусад 20 нисгэгчийг 1939 оны 9-р сарын 17-нд эхэлсэн Улаан армийн Польшийн кампанит ажилд бэлтгэхийн тулд Украинд эргүүлэн татав.

Амь үрэгдсэн нь

[засварлах | кодоор засварлах]

Бригадын командлагчийн туслах, хошууч В.А.Китаев, 21-р нисэхийн I бригадын командлагч, хошууч П. Хара нарын бүлгийг 58-р нисэхийн бригадын командлагч С.Грицевец удирдан I-И5 онгоцоор 1939 оны 9-р сарын 16-нд Болбасовогийн нисэх онгоцны буудалд буух үедээ ослын улмаас нас барсан. Бүлэг Болбасово руу аль хэдийн үдшийн бүрий болоход ойртож ирэхэд нисэх онгоцны буудал нь онгоц хүлээж авахад бэлэн биш байсан, цахилгаан гэрэлтүүлгийг салгаж, түүний оронд "сарьсан багваахай" төрлийн керосин дэнлүүг буух үед яаралтай суурилуулж, гал асаажээ. Хошууч Грицевец агаарын талбайг тойруулалгүйгээр лнгоцоо буулган газардсан байна. Гэсэн хэдий ч, энэ үед хошууч П.И.Харагийн сөнөөгч нислэгийн зурваст буусан бөгөөд мөргөлдөхөөс зайлсхийх гэж оролдсон боловч хэтэрхий оройтсон тул онгоцнууд мөргөлдөж, П.И.Хара хүнд гэмтэл авч, харин Грицевец амь үрэгдсэн байна. Мөрдөн байцаалтын явцад П.И.Хара осолд буруугүй гэдгээ нотолж, цаг агаарын таагүй нөхцөл байдал, бүрэнхий харанхуйд үзэгдэх орчин муу, гэрэлгүй байсан нөхцөл байдалд тэрээр буух "Т"-ийг хараагүй бөгөөд дундын зурвасыг буух зурвас гэж андуурсан болохыг нотолсон байна. Сергей Иванович Грицевецийг оршуулгын газарт биш, харин нисэх онгоцны буудлын хажууд, Беларусийн ЗХУ-ын Витебск мужийн Орша дүүргийн Болбасово гарнизонд, одоо Болбасово сургуулийн нутаг дэвсгэрт оршуулав.

Шагнал

[засварлах | кодоор засварлах]
  • ЗХУ-ын 2 удаа баатар (1939 оны 2-р сарын 22, 1939 оны 8-р сарын 29, No135).
  • Лениний одон (1939 оны 2-р сарын 22, No4271)[12]
  • Улаан тугийн одон (БНМАУ, 1939.08.18).

Гэр бүл

[засварлах | кодоор засварлах]

Сергей Иванович Грицевец гэрлэсэн. Түүний эхнэрийг Галина Евгеньевна Орлова гэдэг. Тэд Лариса (1934 оны 3-р сарын 1-нд төрсөн) болон Нина (1939 онд аавыгаа нас барсны дараа төрсөн) гэсэн хоёр охинтой байв.

Грицевецийн Агаарын ялалтууд

[засварлах | кодоор засварлах]

Агаарын ялалтыг үнэн зөв тоолох нь ялангуяа Испанид болсон тулалдаанд ихээхэн бэрхшээл учруулдаг. Цэргийн ялалтыг бүртгэх нэгдсэн журам байгаагүй. 

Түүний ангид нисэх онгоцыг "бүлэг" - эскадрилийн дансанд бүртгэх нь түгээмэл байсан тул 7 ялалт нь Грицевец эскадрилийг командлахаас өмнө хийсэн ялалтын тоо эсвэл эдгээр нь "нийтийн тогоонд" хүрсэн маргаангүй хувийн ялалтууд байж магадгүй юм.

— * С. Абросов. Испани дахь агаарын дайн. Агаарын тулалдааны түүх 1936-1939 - М.: Яуза, Эксмо, 2008. - 608 х. - 5000 хувь. — ISBN 978-5-699-25288-6.

Грицевец Испани болон Халх гол дахь цэргийн ажиллагаанд оролцох бүх хугацаанд нийтдээ 40 орчим нисэх онгоцыг унагасан гэж Зөвлөлтийн баримтуудад тэмдэглэсэн байна.

Испанид С.Абросовын хэлснээр С.И.Грицевец 88 байлдааны нислэг хийж, 42 агаарын тулалдаанд оролцож, дайсны 6 онгоцыг биечлэн устгасан байна. М.Быковын хэлснээр тэрээр мөн 88 удаа байлдааны ажиллагаа явуулж, 42 агаарын тулалдаанд оролцож, биечлэн 7, бүлгийн 24 онгоцыг буудаж унагасан байна. Түүгээр ч барахгүй Испанид болсон агаарын тулалдаанд С.И.Грицевецийн ялалтын жагсаалтад 6 хувийн, 14 бүлгийн ялалттай гэж бас үздэг байна.

Халхын голд ЗХУ-ын хоёр удаагийн баатар цолонд нэр дэвшүүлсэн шагналын тодорхойлолтод "Тэрбээр 1939 оны 6-р сарын 22-оос 8-р сарын 30-ны хооронд БНМАУ-ын тэнгэрт 138 удаа амжилттай байлдааны ажиллагаа явуулж, дайсны 12 нисэх онгоцыг устгасан" (М. Ю. Быковын 19-19-19-15-р сарын 15-ны өдрийн эшлэлээс иш татсан). Шинжлэх ухааны алдартай хэвлэл - Москва: OOO Yauza-press, 2014. - P. 794. - 1392 х. - 1500 хувь - ISBN 978-5-9955-0712. В.Кондратьев[15]-ын судалгаанд мөн адил тоо баримтыг харуулсан. М.Быковын судалгаагаар С.И.Грицевец 150 орчим байлдааны нислэг хийж гэж заасан боловч мэдэгдэж буй ялалтуудын жагсаалтад зөвхөн 3 хувийн, 6 бүлгийн ялалтыг зааж өгсөн болно.

Ийнхүү М.Быковын хийсэн хамгийн бүрэн гүйцэд судалгаагаар Зөвлөлтийн Ас нисгэгч С.И.Грицевецийн хоёр дайнд авсан агаарын ялалтын нийт тоо нь 40 ялалт (хувийн 10, бүлгийн 30 ялалт) юм.

Агаарын тулалдааны ялалтууд (М. Быковын судалгаагаар)

[засварлах | кодоор засварлах]
"https://mn.wikipedia.org/w/index.php?title=Сергей_Грицевец&oldid=819495"-с авсан