Химийн индикатор

Индикатор (Латин: indicator – заагч) — бодисын эсвэл түүний аль нэг бүрдүүлэгчийн агууламжийн (концентрац) өөрчлөлтийг нүдэнд харагдахуйцаар (нүдээр тодорхойлж болохоор) илэрхийлэх нэгдэл (бодис). Индикаторуудыг титрлэлтийн үед эсвэл рН, еН г.м. үзүүлэлтүүдийг богино хугацаанд тодорхойлоход ашиглагддаг. Янз бүрийн тусгай зориулалтын индикаторууд байдаг. Жишээ нь цацраг идэвхжилийн хэмжээг тодорхойлох.

Индикаторуудын хэрэглээ[засварлах | кодоор засварлах]

Индикаторууд нь шингэн ба хийний бүтцийг богино хугацаанд тодорхойлох, өөрчлөлтийг хянах, эсвэл химийн урвалын явцыг ажиглах боломжийг олгодог.

Хүчил-суурийн индикаторуудыг өргөн ашигладаг. Тэдгээрийн усан уусмал нь орчны рН-с хамааран өнгөө өөрчилдөг. Өнгө өөрчлөгддөг шалтгаан нь, хүчиллэг ба шүлтлэг орчинд индикаторын молекулын бүтэц өөрчлөгддөгт оршино. Энэ өөрчлөлт нь уусмалын гэрлийн спектрийн шингээлтийг өөрчилдөг.

Хийн орчны бүтцийг тодорхойлоход индикаторын цаас эсвэл индикаторын хоолойг ашигладаг.

Индикаторуудын молекулын бүтэц ба өнгө[засварлах | кодоор засварлах]

Трифенилметаны будаг - индикаторууд[засварлах | кодоор засварлах]

Трифенилметаны бүтэц

Трифенилметаны будагууд өргөн ашиглагддаг индикаторууд бөгөөд тэдний дийлэнх нь химийн индикаторын үүргийг гүйцэтгэдэг.

Нэр 2" 2 3 4 5 2' 3' 4' 5'
Бромтимолын хөх SO3 Me Br OH MeEt Me Br OH MeEt
Бромфенолын хөх SO3 H Br OH Br H Br OH Br
Бромкрезолын ногоон SO3 Me Br OH Br Me Br OH Br
Крезолын улаан SO3 H Me OH H H Me OH H
Фенолфталеин CO2 H H OH H H H OH H
Тимолфталеин CO2 Me H OH MeEt Me H OH MeEt
Малахитын ногоон H H H NMe2 H H H NMe2 H

Азобензолын уламжлалууд - индикаторууд[засварлах | кодоор засварлах]

Азобензолын бүтэц

.

Индикаторын төрлүүд[засварлах | кодоор засварлах]

Өргөн тархсан хүчил-суурийн индикаторууд[засварлах | кодоор засварлах]


Индикатор Өнгө/хүчиллэг хэлбэр Өнгө/шүлтлэг хэлбэр pH-н интервал
Ализарины шар шар бэхийн ягаан 10,1 - 12,1
Тимолфталеин өнгөгүй хөх, цэнхэр 9,4 - 10,6
Фенолфталеин өнгөгүй улаан 8,2 - 10,0
Крезолын улаан шар хүрэн улаан 7,0 - 8,8
Нейтрал (саармаг) улаан улаан хүрэн 6,8 - 8,0
Фенолын улаан шар улаан 6,8 - 8,0
Бромтимолын хөх шар хөх 6,0 - 7,6
Лакмус (азолитмин) улаан хөх 5,0 - 8,0
Метилийн улаан улаан шар 4,4 - 6,2
Метилийн улбар шар сарнайн ягаан, шар шар 3,0 - 4,4
Бромфенолын хөх улаан хөх 3,0 - 4,6
Тропеолин 00... - шар 1,4 - 3,2

Эх сурвалж[засварлах | кодоор засварлах]