Хайлмаг тос
Appearance
(Хольсон тос-с чиглүүлэгдэв)
Хайлмаг тос (бас Хольсон тос) нь сүүний өрмийг хайлуулж хийсэн нэгэн зүйл идээ юм. Өрөм хайлуулж гурил хутган болгосон идээ. Хайлмаг хийхийг Монголчууд ихэнхдээ "хайлмаг хайлах" гэж хэлдэг.
Төрөл ангилал
[засварлах | кодоор засварлах]Монголчууд хайлмагийг ерөнхийд нь чихэртэй хайлмаг, чихэргүй хайлмаг гэж ангилдаг. Чихэртэй хайлмагийг дотор нь орц найрлагаас шалтгаалж нэлээд хэд ангилж нэрлэнэ.
Чихэртэй хайлмагны ангилал
[засварлах | кодоор засварлах]- Үзэмтэй хайлмаг
- Хатаасан жимстэй хайлмаг
- Ээзгийтэй хайлмаг
- Мойлтой хайлмаг
- Аньстай хайлмаг (Алирстай хайлмаг)
Хайлмагийн гурилаар ангилал
[засварлах | кодоор засварлах]- Мэхээртэй хайлмаг (Мэхээрийн гурил)
- Сульхиртай хайлмаг (Улаанбуудай болон сульхирын гурилын холимог)
- Арвайн гурилтай хайлмаг (Улаанбуудай болон арвайн гурилын холимог)
Хайлмагийн гурил орчин цагт
[засварлах | кодоор засварлах]- Маалингын гурилтай хайлмаг
- Бүйлсний гурилтай хайлмаг
- Самрын гурилтай хайлмаг гэх мэт.
Орц найрлага
[засварлах | кодоор засварлах]Хэрэглэх түүхий эд:
[засварлах | кодоор засварлах]- Өрөм
- Ус (Өрөмний хэмжээнээс шалтгаалж хоёр амны халбагаас тал аяга хүртэл)
- Гурил (цавуулагтай, цавуулаггүй дурын гурил)
- Элсэн чихэр (бор эсвэл цагаан зэрэг дурын элсэн чихэр)
- Жимс (үзэм болон дурын хатаасан жимс)
Хэрэглэх зүйлс:
[засварлах | кодоор засварлах]- Ёроол зурагдахааргүй, зузаан ханатай сав
- Хусуур, хутгуур (зэс, гуулин хусуураас гадна модон хутгуур маш тохиромжтой)
- Хоолны халбага эсвэл амны том халбага
- Тагтай сав эсвэл гүц
- Таваг
Хийх арга
[засварлах | кодоор засварлах]Хайлмаг хайлах буюу хайлмаг хийх дараалал:
- Савны ёроолд хоёр амны халбага ч юмуу, багахан ус хийгээд өрмөө хийж хайлуулна.
- Хайлсан өрөм дээр гурил хийж зөөлөн гал дээр 3 минут орчим хутгаж буцалгана.
- Хутгаж байхдаа элсэн чихэр, үзэм нэмж хийгээд хутгана.
- Элсэн чихэр хайлж, хайлмаг шаргал өнгөтэй болохтой зэрэгцэж шар тос тунарч эхэлнэ.
- Шар тосыг халбагаар зөөлөн хамаад гүцэндээ хийнэ.
- Шар тосыг хамж байхдаа галыг улам зөөллөж байгаад унтраана.
- Шар тосыг хамж дуусаад бэлэн болсон хайлмагаа таваглаад хөргөж иднэ.