Янгон

Янгон
Уур амьсгалын диаграмм
	Температур °C, Тунадас мм
	Эх сурвалж: World Weather Information Service; wetterkontor.de

Янгон хот
Янгон хот
	хот
	бирм. ရန်ကုန် — rankun mrui [jàɴɡòʊɴ mjo̰]; англ. хуучин Rangoon, одоо Yangon; орос. хуучин Рангун, одоо Янгон
	Lua error in Module:Location_map/multi at line 27: Заасан байршлын газрын зургийн тодорхойлолтыг олж чадсангүй: "Module:Байршлын газрын зураг/өгөгдөл/Burma" байхгүй байна.Мьянмар дахь Янгоны байршил
Улс	Мьянмар
Аймаг	Янгон
Хот	Янгон
Газар нутаг	231 км²
Газрын байц	д.т.д. 379 м
Хүн ам (2010)	4,348,000 хүн
Нягт сийрэг	19,000 хүн/км2
1028–1043 он	Хүмүүс суурьшиж эхэлсэн
Цагийн бүс	Мьянмарын цаг (ГЦ+6:30)

Янгон (хуучны Рангун, бирм. ရန်ကုန်, jàɴɡòʊɴ MLCTS: Rangun — Янгоун) — Мьянмар улсын 1948- 2005 ондууда нийслэл хот байсан. 1989 онд нэрийг өөрчилхөөс өмнө Рангун гэдэг байсан бөгөөд хуучин Бирм улсын нийслэл байсан. Хүн ам нь 7 сая орчим. Тус улсын эдийн засаг, соёл, боловсролын чухал төв. Янгон хот нь тээврийн том зангилаа юм. 2005 оны 11-р сарын 6-нд Мьянмар улсын Засгийн газар нь шинэ нийслэл Нейпьидо руу нүүсэн байна.

Түүх

Янгон хот баялаг эртний түүхтэй. Археологичдын үзэж байгаагаар МЭӨ 5-р зуунд энд Янгон голын хөвөөнд Оккала хэмээх суурин байжээ. Оккалагийн оршин суугчид ихэвчлэн загас агнуур эрхэлдэг байсан. 11-р зууны эхэн үед (1028-1043) Оккалагийн суурин дээр Мон үндэстнүүдийн Дагон гэх суурин үүсгэсэн байна. Дагон бол Шведагон сүмийн эргэн тойронд загас агнуур эрхэлсэн жижиг тосгон байв. 1755 онд Алаунпаяа хаан Дагоныг эзлэн "Янгон" хэмээн нэрлэсэн түүхтэй. Англичууд Англи-Бирмийн нэгдүгээр дайны үеэр (1824-1826) Янгон хотыг эзэлсэн боловч дайн дууссаны дараа хотыг Бирмийн мэдэлд буцааж өгчээ. Янгон хот 1841 онд гал түймэрт сүйрч байжээ.

1852 онд Англи-Бирмийн хоёрдугаар дайны дараа Их Британи Янгон болон Доод Бирмийг бүхэлд нь хяналтандаа авчээ. Улмаар Британийн засаг захиргаа Янгоныг Британийн Бирмийн худалдаа, улс төрийн төв болгон хувиргасан. Янгон бол 1857 оны Энэтхэгийн бослогын дараа Их Моголистан сүүлчийн эзэн хаан II Бахадур Шахын цөллөгийн газар байв. Армийн инженер дэслэгч Александр Фрейзерийн төлөвлөгөөнд үндэслэн Британичууд байнгын хороолол бүхий шинэ хот байгуулжээ. 1885 онд Англи-Бирмийн гуравдугаар дайны үр дүнд Дээд Бирм бууж өгсний дараа Янгон хот Их Британийн бүх Бирмийн нийслэл болсон. Англичуудын дор Рангун төв эмнэлэг, Рангун их сургууль байгуулагдаж байжээ.

Янгон хот нь Рангуны их сургуулийн оюутнуудын удирддаг үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөний төв байв. 1920, 1936, 1938 онуудад Их Британийн ноёрхлын эсрэг үндэсний хэмжээнд гурван удаагийн ажил хаялт Янгон хотод эхлүүлж байжээ.

1942-1945 онуудад Янгон хотыг Японы цэргүүд эзэлж байгаад 1945 оны 5-р сард холбоотнууд чөлөөлөгдсөн. Дайны үеэр хот маш их хохирол амссан.

1948 оны 1-р сарын 4-нд Янгон хот Бирмийн Холбооны нийслэл болжээ. 1948 онд Бирм тусгаар тогтнолоо олж авсны дараа удалгүй колоничлолын гудамж, цэцэрлэгт хүрээлэнгийн нэрийг Бирмийн нэрээр сольсон. 1989 онд тус хот англи "Рангун" нэрийг Янгон гэдэг нэрийг буцаан авчээ.

Хүн ам

Янгон бол Мьянмар улсын хамгийн олон хүн амтай хот боловч хотын хүн амын талаарх тооцоолол харилцан адилгүй байдаг (Мьянмарт хамгийн сүүлд 1983 онд хүн амын тооллого явуулсан). НҮБ-аас 2010 онд хотын хүн амыг 4,35 сая гэж тооцоолж байсан бол 2009 онд АНУ-ын Төрийн департаментын тооцоогоор хотын хүн ам 5,5 сая байна гэдэг.

Үзмэр

-2500 жилийн түүхтэй асар том 98 метр өндөртэй алтан Шведагон суварга нь хотын өндөрлөгт оршдог. Суваргын эргэн тойронд хэдэн арван сүм хийдийн цогцолбор байдаг. Суварга өөд руу хэдэн зуун шат өгсөхгүйн тулд гадаадын иргэдэд зориулсан тусгай цахилгаан шатуудыг суурилуулсан байдаг.

-Мьянмарын Үндэсний музей. Энэ музей 1952 онд нээгдсэн бөгөөд тус улсын түүх, урлагийн үзмэртэй.

Зураг

Цаг уур

Температур, хур тунадасны олон жилийн дундаж (1961–1990 он)

	1-р сар	2-р сар	3-р сар	4-р сар	5-р сар	6-р сар	7-р сар	8-р сар	9-р сар	10-р сар	11-р сар	12-р сар
Маx. Температур (°C)	32.2	34.5	36.0	37.0	33.4	30.2	29.7	29.6	30.4	31.5	32.0	31.5	Ø	32.3
Мин. Температур (°C)	17.9	19.3	21.6	24.3	25.0	24.5	24.1	24.1	24.2	24.2	22.4	19.0	Ø	22.6

Тунадас (мм)	5	2	7	15	303	547	559	602	368	206	60	7	Σ	2,681

Нартай цаг (h/d)	9.2	9.1	9.1	9.1	6.0	3.5	2.6	3.0	4.6	6.9	9.5	9.1	Ø	6.8

Бороотой өдөр (d)	0.2	0.2	0.4	1.6	12.6	25.3	26.2	26.1	19.5	12.2	4.8	0.2	Σ	129.3

Усны температур (°C)	26	26	28	28	29	29	28	28	28	28	27	27	Ø	27.7

Агаарын чийгшил (%)	65	62	65	66	79	90	91	92	89	84	78	70	Ø	77.7

Хур тунадас

Эх сурвалж: World Weather Information Service; wetterkontor.de

Цахим холбоос

Commons: Янгон хот‎ – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан