Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурал

Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурал (халимаг. Хальмг Таңһчин Улсин Хурал (Парламент)) - ОХУ-ын Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын хууль тогтоох (төлөөллийн) нэг танхимтай Төрийн дээд болон цорын ганц байгууллага юм.

Ардын хурлын 37 гишүүд нь 5 жилээр сонгогддог байна. 2018 оны 9-р сарын 9-нд 6 дахь чуулганы сонгууль болсон, 2023 оны 9-р сард 7 дахь удаагийн сонгууль болсон байна.

Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурлын (Парламент) бүрэн эрх

Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурлын (Парламент) бүрэн эрхийг Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Тал нутгийн хуулийн (Үндсэн хууль) 34 дүгээр зүйлд заасан байдаг. Үүнд:

1) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Тал нутгийн хууль (Үндсэн хууль) батлах, түүнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, түүнчлэн Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын хууль тогтоомж, тогтоол батлах, тэдгээрт өөрчлөлт оруулах;

2) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын засаг захиргаа-нутаг дэвсгэрийн бүтцийн асуудлыг шийдвэрлэх;

3) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүний өргөн мэдүүлсэн Бүгд найрамдах улсын төсөв, түүний хэрэгжилтийн тайланг батлах;

4) Бүгд найрамдах улсын татвар, хураамжийг тогтоож тэдгээрийг бүрдүүлэх журмыг тогтоох;

5) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүнээс өргөн мэдүүлсэн Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын нийгэм, эдийн засгийг хөгжүүлэх хөтөлбөрийг батлах;

6) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын нутаг дэвсгэрийн улсын төсвийн бус сангийн төсөв, тэдгээрийн гүйцэтгэлийн тайланг батлах;

7) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны үр дүн, тэр дундаа Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурлаас дэвшүүлсэн асуудлын талаарх Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүний жил бүрийн тайланг сонсох;

8) бусад зохион байгуулалт, эрх зүйн хэлбэрийн аж ахуйн нэгж, нөхөрлөл, аж ахуйн нэгжийн нийслэл дэх Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын өмчийг удирдах, захиран зарцуулах журмыг тогтоох;

9) ОХУ, Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын хамтарсан харьяаллын субъектуудын тухай Холбооны хуулийн төслүүдийг хэлэлцэхэд оролцох;

10) 10-р заалтыг хүчингүй болсонд тооцсугай (Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын 2012.06.29-ний өдрийн № 358-IV-З хуулийн дагуу);

11) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын нутаг дэвсгэрт хууль тогтоомжийн зохицуулалтын нэгдмэл байдлыг хангах, бусад эрх бүхий байгууллагатай хамтран хэрэгжүүлэх, Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын хууль тогтоомжийн биелэлт, хэрэгжилтэд хяналт тавих, Бүгд найрамдах улсын төсвийн гүйцэтгэл, төсвийн гүйцэтгэлд хяналт тавих; Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын нутаг дэвсгэрийн улсын төсвөөс гадуурх сангууд, Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын өмч хөрөнгийг захиран зарцуулах тогтоосон журмыг дагаж мөрдөх;

12) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын төрийн эрх мэдлийн гүйцэтгэх байгууллагуудын тогтолцоог бүрдүүлэх;

13) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Засгийн газрын даргад нэр дэвшигчийг Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүнд зөвшөөрч, Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Засгийн газрын даргад итгэл үзүүлэхгүй байх;

14) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын эвлэрлийн шүүгчдийг томилох;

15) ОХУ-ын Холбооны Хурлын Холбооны Зөвлөлийн гишүүнийг томилох - ОХУ-ын Холбооны Хурлын Холбооны Зөвлөлд Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурлаас (Парламент) төлөөлөгч;

16) Бүгд Найрамдах Халимаг Улс дахь Хүний эрхийн комиссарыг томилох, чөлөөлөх;

17) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Хянан шалгах танхимын даргыг томилох, чөлөөлөх;

18) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Сонгуулийн хорооны бүрэлдэхүүний тал хувийг бүрдүүлэх;

19) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурлын сонгууль явуулах журам, Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүнийг сонгох сонгууль явуулах журам, Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүнийг эгүүлэн татах журмыг тогтоох;

20) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурлын (парламент) болон Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүнийг сонгох сонгууль явуулах, Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын тэргүүнийг эгүүлэн татах тухай санал хураалт явуулах;

21) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын ард нийтийн санал асуулга явуулах шийдвэр гаргах;

22) Оросын Холбооны болон Бүгд найрамдах улсын одоогийн хууль тогтоомжид заасан журмаар, үндэслэлээр нутгийн өөрөө удирдах ёсны төлөөллийн байгууллагыг татан буулгах;

23) ОХУ-ын Холбооны Хуралд хууль тогтоох санаачилгын эрхийг хэрэгжүүлэх;

24) Бүгд найрамдах улсын шагналуудыг тогтоох;

25) Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын гэрээ байгуулах, цуцлахыг батлах;

26) Оросын Холбооны улсын хуулиар тогтоосон эрх мэдлийн хүрээнд Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын нутаг дэвсгэрт нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын сонгууль явуулах журмыг тогтоох;

27) Оросын Холбооны болон Бүгд найрамдах улсын хууль тогтоомжид заасан бусад бүрэн эрхийг хэрэгжүүлэх.

Байнгын хороод

• Хууль тогтоомж, хууль зүй, төрийн байгуулалт, нутгийн өөрөө удирдах ёсны байнгын хороо
• Боловсрол, эрүүл мэнд, соёл, залуучуудын бодлого, нийгмийн хамгааллын байнгын хороо
• Төсөв, эдийн засгийн бодлого, аж ахуй эрхлэлт, өмчийн байнгын хороо
• Хөдөө аж ахуйн асуудал ба байгалийн баялаг ашиглалтын байнгын хороо
• Мандатын комисс

Намын бүлгүүд

Бүлгүүд	Удирдагч	гишүүдийн тоо
Нэгдсэн Орос нам	Бакинова, Саглар Александровна	21
ОХУ-ын Коммунист нам	Нуров, Николай Эрднеевич	4
Шударга Орос	Манжикова, Наталья Сергеевна	2

Бүгд Найрамдах Халимаг Улсын Ардын Хурлын дарга

"Нэгдсэн Орос" намын гишүүн Артём Михайлов (1975 оны 10-р сарын 3-нд БНХалимагУ-ын Первомайский тосгонд төрсөн ) 2023 оны 10-р сараас хойш Халимагийн Ардын хурлын 7 дахь чуулганы даргаар ажиллаж байна. Орос үндэстэн.

Орлогч дарга нар:

Бадмаев Вячеслав Александрович /халимаг үндэстэн, "Нэгдсэн Орос нам"/

Нуров Николай Эрднеевич /Халимаг үндэстэн, "Коммунист нам"/

Холбооны Зөвлөл дахь төлөөлөл

1961 онд Москва хотод төрсөн Майоров Алексей Петрович 2011 оны 7-р сараас Бүгд Найрамдах Халимаг Улсыг ОХУ-ын Холбооны Зөвлөлд төлөөлөн сууж байсан, 2023 оноос Путеев Байир төлөөлж байна.

2013-2018 оны Ардын хурлын гишүүд

1. Адучиев Батор Канурович («НО»)-НО- Нэгдсэн Орос нам
2. Бадмаев Сергей Петрович («НО»)
3. Бакинова Саглар Александровна («НО»)
4. Балаклеец Людмила Ивановна («Ком»)-Ком-Коммунист нам
5. Балдашинов Владилен Львович («НО»)
6. Бамбышев Илья Антонович («Ком»)
7. Басангов Сергей Юрьевич («НО»)
8. Богаев Валерий Борисович («ГП»)
9. Болдырев Валерий Астаевич («НО»)
10. Ванькаев Батр Борисович («ПР»)
11. Гагуев Эрдни Аркадьевич («НО»)
12. Герман Яков Иванович («НО»)
13. Глушко Ирина Алексеевна («НО»)
14. Даванов Геннадий Сергеевич («НО»)
15. Игнатенко Эдуард Владимирович («ГП»)
16. Кирпилев Константин Сергеевич («НО»)
17. Кичиков Игорь Владимирович («ГП»)
18. Козачко Анатолий Васильевич («НО»)
19. Кюкеев Дорджи Манджиевич («НО»)
20. Майоров Алексей Петрович («НО»)
21. Макаренко Галина Михайловна («НО»)
22. Мутулов Михаил Николаевич («НО»)
23. Мудаев Владимир Мутляевич («НО»)
24. Нуров Николай Эрднеевич («Ком»)
25. Руденко Татьяна Анатольевна («ПР»)
26. Салаев Бадма Катинович («НО»)
27. Сангаджиев Дмитрий Менгиянович («НО»)
28. Сангаджи-Горяев Сергей Андреевич («ГП»)
29. Санджиева Лилия Владимировна («ГП»)
30. Ункова Татьяна Генриховна («НО»)
31. Халгаев Очир Владимирович («НО»)
32. Хонинов Доржи Владимирович («НО»)
33. Шалханова Данара Борисовна («НО»)
34. Цыбулин Владимир Васильевич («НО»)
35. Цымбалов Сергей Александрович («Ком»)
36. Эльбиков Хонгор Бадмаевич («НО»)
37. Эренженов Александр Бульчаевич («Ком»)

2018-2023 оны Ардын хурлын гишүүд

1. Бадма-Халгаева Ольга Юрьевна - "Нэгдсэн Орос" нам
2. Бакинова Саглар Александровна -"Нэгдсэн Орос" нам
3. Балдашинов Владилен Львович- "Нэгдсэн Орос" нам
4. Болдырев Валерий Астаевич-"Нэгдсэн Орос" нам

1. Воронин Евгений Сергеевич-"Нэгдсэн Орос" нам
2. Герман Яков Иванович -"Нэгдсэн Орос" нам
3. Даванов Геннадий Сергеевич -"Нэгдсэн Орос" нам
4. Козачко Анатолий Васильевич-"Нэгдсэн Орос" нам
5. Кусьминов Арслан Борисович -"Нэгдсэн Орос" нам
6. Лиджиев Дорджи Коляевич -"Нэгдсэн Орос" нам
7. Мергульчиев Баатр Сергеевич -"Нэгдсэн Орос" нам
8. Михайлов Артем Васильевич-"Нэгдсэн Орос" нам
9. Муджиков Борис Валерьевич -"Нэгдсэн Орос" нам
10. Мутулов Михаил Николаевич -"Нэгдсэн Орос" нам
11. Очиров Валерий Николаевич -"Нэгдсэн Орос" нам
12. Салаев Бадма Катинович -"Нэгдсэн Орос" нам
13. Сангаджиев Дмитрий Менгиянович -"Нэгдсэн Орос" нам
14. Сангаджиев Лаг Анатольевич -"Нэгдсэн Орос" нам
15. Сердюкова Ольга Владимировна -"Нэгдсэн Орос" нам
16. Сухинин Сергей Александрович -"Нэгдсэн Орос" нам
17. Халгаев Очир Владимирович-"Нэгдсэн Орос" нам
18. Бембеева Мигмир Гаряевна- "Коммунист нам"
19. Лиджи-Горяев Владимир Дмитриевич- "Коммунист" нам
20. Нуров Николай Эрднеевич- "Коммунист нам"
21. Цымбалов Сергей Александрович -"Коммунист нам"
22. Манжикова Наталья Сергеевна "Шударга Орос нам"
23. Манджиев Намсыр Викторович "Шударга Орос нам"