Еврей хэл

Еврей хэл
Еврей хэл
עִבְרִית, Иврит
	Библийн Исаиа номын МЭӨ 2-р зууны гар бичмэл бөгөөд Сөнөсөн тэнгисийн судар номнуудын хамгийн сайн хадгалагдсан хэсэг болох Исаиагийн номны хэсэг
Өөрийн нэр	Орчин үеийн: [ivˈʁit]; ; Тиберийн: [ʕivˈriθ] ; Библийн: [ʕibˈrit]
Тархалт	Израил
Бүс нутаг	Өмнөд Левант
Устсан	Мишнаик Евхей хэл МЭ 5-р зуунд ярианы хэл маягаар мөхсөн Иудаизмын Библийн Еврей хэл нь сүмийн ёслолын хэл болон хадгалагдан үлдсэн
Сэргэлт	МЭ 19-р зууны сүүлчээр дахин сэргэсэн.. Орчин үеийн Еврей хэлээр 9 сая хүн ярьдаг бөгөөд үүнээс 5 сая нь төрөлх хэлээр ярьдаг, 3.3 сая нь хоёрдогч хэлээр ярьдаг хүмүүс (2018)
Хэлний ангилал	Афро-Ази Семит Баруун Семит Төв Семит Баруун хойд Семит Канаан Еврей хэл; ; ; ; ; ;
Эрт хэлбэр	Библийн Еврей Мишнаик Еврей Дундад зууны Еврей ; ;
Хэв ёсны	Орчин үеийн; Самари;
Бичгийн систем	Еврей бичиг; Еврей брайл үсэг; Палео-Еврей бичиг (Библийн Еврей хэл); Арамей бичиг (Хожуу Библийн Еврей) ; Самари бичиг (Самарийн Библийн Еврей)
Албан ёсны хэрэглээ
Улс	Израил (Орчин үеийн Еврей)
Орон нутаг	Польш Өмнөд Африк; Турк;
Тохируулагч; байгууллага	Еврей хэлний академи; האקדמיה ללשון העברית (ха-академия ла-лашон ха-ʿиврит)
Томьёолбор
ISO 639-1	he
ISO 639-2	heb
ISO 639-3	Янз бүрээр:; heb – Орчин үеийн Еврей; hbo – Сонгодог Еврей (сүмийн ёслолын); smp – Самари Еврей (сүмийн ёслолын); obm – Моавит (мөхсөн); xdm – Эдомит (мөхсөн)
Глоттолог	hebr1246
Linguasphere	12-AAB-a
	IPA авианы тэмдэгт орсон болно. Тохиромжтой үзүүлэх дэмжлэггүйгээр та Юникод тэмдэгтүүдийн оронд асуултын тэмдэг, хайрцаг эсвэл бусад тэмдэгтүүдийг харах магадлалтай.

Еврей хэл нь Aфро-Ази хэлний язгуур, баруун хойд Семитик хэлний бүлэг, Канаан хэлнүүдийн нэг юм. Еврей: עִבְרִית (Иврит)-ээр 8 сая орчим хүн ярилцдаг. Израил улсын албан ёсны хэл юм.

Еврей (иврит) хэлний эртний хэлбэр нь иудаизмын уламжлалт бөгөөд ариун номны хэл юм.

Уг хэлээр маш олон зуун жилийн өмнө эртний Израилд яригддаг байсан ба Библи дээр ч мөн тэмдэглэгдсэн байдаг. Хожим нь Иуда (Израйльчууд) Вавилоны Эзэнт Гүрэнд эзлэгдэн, цөллөгт явсны дараагаас Арамей хэлийг хэрэглэж эхэлсэн. Өдрөөс өдөрт Еврейгээр ярих хүний тоо багасаар байсан боловч Иудейн шашинд шашны ном зэрэгт суралцах зорилгоор ойр зуур хэрэглэж байв. Үндсэндээ бараг мөхсөн гэж хэлж болох ч 20-р зуунд олон еврейчүүд Еврей хэлээ нийтийн хэрэглээнд дахин хэрэглэхээр оролдож эхэлсэн. Эрдэмтэн, хэл судлаачдын цөхрөлтгүй оролдлогын үр дүнд Еврей хэлийг нийтийн хэрэглээнд дахин тавьж чадсан юм. Үүний дараахан хэлний шинэ статустай Израил улс 1948 онд байгуулагдсан. Олон хүмүүс Израйльд нүүн ирж амьдарч, еврей хэлийг идэвхтэй сурч, бүх нийтээрээ еврей хэлээрээ харилцдаг болжээ.

Еврей хэл нь Араб хэлтэй их ойролцоо бөгөөд Еврей хэлний зарим үгс Араб хэлнээс орж ирсэн байдаг. Израилд олон үгсийг Англи, Франц, Герман болон Орос хэлнээс еврей уруу орчуулсан байдаг. Хуучин Гэрээн дэх олон үгс Еврей хэлэнд маш их агуулгыг нэмж өгсөн юм. Еврей хэлний эх бичгүүдийг Библийн эх бичгүүд болох Тора, Танах, Самари Пентатуах зэргээс авдаг.

Еврей цагаан толгой нь 22 үсгээс бүрдэнэ. Еврей бичгийг зүүнээс баруун тийш нь уншдаг.

Израил, Америкийн Нэгдсэн Улс хоёр улсад албан ёсны хэлний статустай байгаад Австрали, Канад, Герман, Палестин, Панама бac Англид хоёрдогч хэлний статустай байдаг.^[13]

Эшлэл

↑ Sáenz-Badillos (1993)
↑ H. S. Nyberg 1952. Hebreisk Grammatik. s. 2. Reprinted in Sweden by Universitetstryckeriet, Uppsala, 2006.
↑ Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19
↑ "Еврей хэл". Ethnologue. Архивласан огноо 2020-05-14. Татаж авсан: 2024-10-07.
↑ "Үндсэн хууль: Израил - Еврей ард түмний үндэсний улс" (PDF). Кнессет. Израил Улс. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2021-04-10. Татаж авсан: 2024-10-07.
↑ Писарек, Валери. "Польш дахь албан ёсны болон цөөнхийн хэлний хоорондын харилцаа" (PDF). Европын хэлний үндэсний байгууллагуудын холбоо. Архивласан (PDF) огноо 2019-12-14. Татаж авсан: 2024-10-07.
↑ "Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улсын Үндсэн хууль, 1996 – Бүлэг 1: Үүсгэн байгуулах заалт | Өмнөд Африкийн Засгийн газар". www.gov.za. Архивласан огноо 18 May 2019. Татаж авсан: 2020-08-29.
↑ Ягмур, Кутлай (2001), Extra, G.; Gorter, D. (eds.), "Турк дахь Турк болон бусад хэл", Европын бусад хэлнүүд, Clevedon: Multilingual Matters, pp. 407–427, ISBN 978-1-85359-510-3, Архивласан огноо 2023-10-20, Татаж авсан: 2023-10-06, "Эх хэл"-ийн боловсрол нь Туркт ихэвчлэн турк хэлээр хязгаарлагддаг. Лозанны гэрээнд тохиролцсоны дагуу армени, грек, еврей хэлээс өөр ямар ч хэлийг эх хэл болгон заах боломжгүй [...] Еврейчүүд болон Грекчүүдийн нэгэн адил арменичууд цөөнхийн албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөгдсөн эрх эдэлдэг. [...] Сургууль, соёлын төвд турк хэлнээс өөр хэл заах боломжгүй. Зөвхөн Армени, Грек, Еврей хэл нь энэхүү үндсэн хуулийн дүрэмд үл хамаарах зүйл юм.
↑ Зетлер, Рейхан (2014). "1923-1933 оны Туркийн еврейчүүд - 1923-1933 оны хооронд Туркийн бодлого Туркийн еврейчүүдэд ямар ач холбогдолтой байсан бэ?" (PDF). Bulletin der Schweizerischen Gesellschaft für Judaistische Forschung (23): 26. OCLC 865002828. Архивласан (PDF) огноо 2023-10-15. Татаж авсан: 2024-10-07.
↑ Токташ, Шуле (2006). "ЕХ-ны өргөжих нөхцөл ба цөөнхийн хамгаалалт: Туркийн лалын бус цөөнхүүдийн тухай тусгал". East European Quarterly (англи хэлээр). 40 (4): 489–519. ISSN 0012-8449. Архивласан огноо 2023-10-11. Татаж авсан: 2024-10-07. p. 514: Энэ нь Турк улс зөвхөн Армени, Грек, Еврейчүүд болох Лозаннад хамрагдсан хүлээн зөвшөөрөгдсөн цөөнхөд цөөнхийн хэлээр боловсролын эрхийг олгодог гэсэн үг юм.
↑ Байыр, Деря (2013). Туркийн хууль дахь цөөнх ба үндсэрхэг үзэл. Cultural Diversity and Law. Farnham: Ashgate Publishing. pp. 89–90. ISBN 978-1-4094-7254-4. Архивласан огноо 2023-10-14. Татаж авсан: 2024-10-07. Оран цааш нь дурдсан дөрвөн ангилалд заасан эрх нь тухайн газрын "үндсэн хууль" гэж заасан байдаг тул ямар ч хууль тогтоомж, албан ёсны үйл ажиллагаа нь эдгээр заалттай зөрчилдөх, хөндлөнгөөс оролцох, тэдгээрийг давамгайлах ёсгүй (37-р зүйл). [...] Туркийн төрийн мэдээлснээр Лозанны гэрээгээр зөвхөн лалын шашны бус Грек, Армени, Еврейчүүд цөөнхийн хамгаалалтыг авсан байна. [...] Лалын бус хүн ам буюу Грек, Еврей, Арменичуудаас бусад цөөнхийн аль ч бүлгийн хэлний эрхийг Туркийн хууль эрх зүйн системээр "де-юре" хамгаалаагүй.
↑ Асуулт, хариулт: Турк дахь үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө, хэлний эрх. Нью-Йорк: Human Rights Watch. 2002. Архивласан огноо 2023-10-20. Татаж авсан: 2024-10-07. Туркийн засгийн газар 1923 оны Лозанны гэрээгээр еврей, грек, армени үндэстний цөөнхийн хэлний эрхийг баталгаажуулсан гэж хүлээн зөвшөөрсөн.
↑ Ethnologue: Hebrew

Иш татахад гарсан алдаа: <ref> tags exist for a group named "note", but no corresponding <references group="note"/> tag was found

[ASB-2] Sáenz-Badillos (1993)

[3] H. S. Nyberg 1952. Hebreisk Grammatik. s. 2. Reprinted in Sweden by Universitetstryckeriet, Uppsala, 2006.

[e19-4] Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19
Загвар:Ethnologue19

[eth-5] "Еврей хэл". Ethnologue. Архивласан огноо 2020-05-14. Татаж авсан: 2024-10-07.

[6] "Үндсэн хууль: Израил - Еврей ард түмний үндэсний улс" (PDF). Кнессет. Израил Улс. Эх хувилбараас (PDF) архивласан: 2021-04-10. Татаж авсан: 2024-10-07.

[auto1-7] Писарек, Валери. "Польш дахь албан ёсны болон цөөнхийн хэлний хоорондын харилцаа" (PDF). Европын хэлний үндэсний байгууллагуудын холбоо. Архивласан (PDF) огноо 2019-12-14. Татаж авсан: 2024-10-07.

[auto-8] "Өмнөд Африкийн Бүгд Найрамдах Улсын Үндсэн хууль, 1996 – Бүлэг 1: Үүсгэн байгуулах заалт | Өмнөд Африкийн Засгийн газар". www.gov.za. Архивласан огноо 18 May 2019. Татаж авсан: 2020-08-29.

[Yağmur2001-9] Ягмур, Кутлай (2001), Extra, G.; Gorter, D. (eds.), "Турк дахь Турк болон бусад хэл", Европын бусад хэлнүүд, Clevedon: Multilingual Matters, pp. 407–427, ISBN 978-1-85359-510-3, Архивласан огноо 2023-10-20, Татаж авсан: 2023-10-06, "Эх хэл"-ийн боловсрол нь Туркт ихэвчлэн турк хэлээр хязгаарлагддаг. Лозанны гэрээнд тохиролцсоны дагуу армени, грек, еврей хэлээс өөр ямар ч хэлийг эх хэл болгон заах боломжгүй [...] Еврейчүүд болон Грекчүүдийн нэгэн адил арменичууд цөөнхийн албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөгдсөн эрх эдэлдэг. [...] Сургууль, соёлын төвд турк хэлнээс өөр хэл заах боломжгүй. Зөвхөн Армени, Грек, Еврей хэл нь энэхүү үндсэн хуулийн дүрэмд үл хамаарах зүйл юм.

[Zetler2014-10] Зетлер, Рейхан (2014). "1923-1933 оны Туркийн еврейчүүд - 1923-1933 оны хооронд Туркийн бодлого Туркийн еврейчүүдэд ямар ач холбогдолтой байсан бэ?" (PDF). Bulletin der Schweizerischen Gesellschaft für Judaistische Forschung (23): 26. OCLC 865002828. Архивласан (PDF) огноо 2023-10-15. Татаж авсан: 2024-10-07.

[Toktaş2006-11] Токташ, Шуле (2006). "ЕХ-ны өргөжих нөхцөл ба цөөнхийн хамгаалалт: Туркийн лалын бус цөөнхүүдийн тухай тусгал". East European Quarterly (англи хэлээр). 40 (4): 489–519. ISSN 0012-8449. Архивласан огноо 2023-10-11. Татаж авсан: 2024-10-07. p. 514: Энэ нь Турк улс зөвхөн Армени, Грек, Еврейчүүд болох Лозаннад хамрагдсан хүлээн зөвшөөрөгдсөн цөөнхөд цөөнхийн хэлээр боловсролын эрхийг олгодог гэсэн үг юм.

[Bayır2013-12] Байыр, Деря (2013). Туркийн хууль дахь цөөнх ба үндсэрхэг үзэл. Cultural Diversity and Law. Farnham: Ashgate Publishing. pp. 89–90. ISBN 978-1-4094-7254-4. Архивласан огноо 2023-10-14. Татаж авсан: 2024-10-07. Оран цааш нь дурдсан дөрвөн ангилалд заасан эрх нь тухайн газрын "үндсэн хууль" гэж заасан байдаг тул ямар ч хууль тогтоомж, албан ёсны үйл ажиллагаа нь эдгээр заалттай зөрчилдөх, хөндлөнгөөс оролцох, тэдгээрийг давамгайлах ёсгүй (37-р зүйл). [...] Туркийн төрийн мэдээлснээр Лозанны гэрээгээр зөвхөн лалын шашны бус Грек, Армени, Еврейчүүд цөөнхийн хамгаалалтыг авсан байна. [...] Лалын бус хүн ам буюу Грек, Еврей, Арменичуудаас бусад цөөнхийн аль ч бүлгийн хэлний эрхийг Туркийн хууль эрх зүйн системээр "де-юре" хамгаалаагүй.

[HRWLanguageRights-13] Асуулт, хариулт: Турк дахь үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө, хэлний эрх. Нью-Йорк: Human Rights Watch. 2002. Архивласан огноо 2023-10-20. Татаж авсан: 2024-10-07. Туркийн засгийн газар 1923 оны Лозанны гэрээгээр еврей, грек, армени үндэстний цөөнхийн хэлний эрхийг баталгаажуулсан гэж хүлээн зөвшөөрсөн.

[14] Ethnologue: Hebrew

[note 1]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]