Дашзэгвийн Амарбаясгалан

Дашзэгвийн Амарбаясгалан
	Дашзэгвийн Амарбаясгалан
Монгол Улсын Их Хурлын дарга
	2024 оны 7 сарын 2-ноос хойш
Өмнөх	Гомбожавын Занданшатар
Монгол Улсын Засгийн Газрын гишүүн, Хэрэг эрхлэх газрын дарга
	2022 оны 8 сар - 2024 оны 7 сар
Өмнөх	Цэндийн Нямдорж
Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга
	2016 - 2022
Өмнөх	Жамъянгийн Мөнхбат
Овог нэр	Дашзэгвийн Амарбаясгалан
Төрсөн	1981 оны 11 сарын 27 ; Тайшир сум, Говь-Алтай, Монгол
Улс	Монгол (БНМАУ → МУ)
Нам эвсэл	Монгол Ардын Нам
Сургууль	Говь Алтай аймгийн 1-р арван жил ; Шинжлэх Ухаан Технологийн Их Сургууль, ; Монгол Улсын Их Сургууль
Мэргэжил	Улс төр судлаач,; Холбооны инженер, ; Электроникийн инженер
Цахим хаяг	Facebook [1] Twitter [2]

Дашзэгвийн Амарбаясгалан (1981 оны 11-р сарын 27-нд Говь-Алтай аймгийн Тайшир суманд төрсөн) - Монгол Улсын Их Хурлын дарга, Монгол Ардын Намын гишүүн.

2008 онд Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд сонгогдсоноор улс төрийн замналаа эхлүүлж тухайн үедээ хамгийн залуу төлөөлөгч болж байв. Цаашлаад 2016-2024 он хүртэл Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллахдаа намын шинэчлэл, хөгжлийн бодлогыг амжилттай хэрэгжүүлж, 2022-2024 онд Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргын албыг хашиж, улмаар Улсын Их Хурлын 2024 оны ээлжит сонгуулийн 2 дугаар тойрог буюу Баруун бүсэд нэр дэвшин ялалт байгуулж шинэ бүрдсэн 126 гишүүнтэй Улсын Их Хурлын 12 дахь даргаар сонгогдон ажиллаж байна.

Бага нас

Эхээс дөрвүүлээ тэрээр Говь-Алтай аймгийн харьяат, Дашзэгвийн отгон хүү болон мэндэлжээ. Эцэг Дүгэрийн Дашзэгвэ нь хөдөө аж ахуйн салбарт насаараа хүчин зүтгэж Говь-Алтай аймгийн “Жаран жил хоршоолол”-ын дарга, Намын үүрийн даргаар ажиллаж байсан туршлагатай удирдагч байв. Тэрээр малын үүлдэр угсааг сайжруулах, мах, сүүний чиглэлийн өндөр ашиг шимтэй үхрийн аж ахуй байгуулахад онцгой анхаарч, Норвегийн өндөр ашиг шимт үрээр мах, сүүний чиглэлийн “Норвегийн улаан” үхрийн цөм сүрэг бүрдүүлэх чухал ажлыг санаачлан хэрэгжүүлсэн байна.

Эх Ламжавын Норжин нь боловсролын салбарт олон жил үр бүтээлтэй ажиллаж, мянга мянган шавьтай, нэр хүндтэй сурган хүмүүжүүлэгч багш бөгөөд залуу хойч үедээ боловсролын үрийг түгээж, Монголын ирээдүй болсон хүүхэд, залуусын төлөө өөрийгөө бүрэн зориулсан аж.

Боловсрол

Тэрээр 1988-1998 онд Говь-Алтай аймгийн 1-р дунд сургуульд суралцаж, бүрэн дунд боловсрол эзэмшжээ. Үүний дараа 1998-2002 онд Шинжлэх Ухаан, Технологийн Их Сургуульд Цахилгаан холбооны инженер – Мэдээлэл хэмжлийн электроник чиглэлээр суралцаж, мэргэжлээрээ төгсөж, 2010-2012 онд Монгол Улсын Их Сургуульд Улс төр судлаач мэргэжлээр магистрын зэрэг хамгаалжээ.

Ажлын туршлага

2000-2007 он “Соёмбо принтинг” ХХК-д ерөнхий менежер, захирал
2007-2009 он “Монгол Шуудан” ТӨХК-д Маркетинг төлөвлөлтийн газрын дарга
2009-2012 он Монгол Ардын Намын Хэрэг Эрхлэх Газрын Хэвлэл Мэдээлэл Олон Нийттэй Харилцах хэлтсийн дарга
2008-2020 он Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын төлөөлөгч, Тэргүүлэгч, НИТХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга
2009-2014 он НАМЗХ-ны Дэд ерөнхийлөгч
2015-2016 он Монгол Ардын Намын сонгуулийн асуудал хариуцсан Нарийн бичгийн дарга
2016-2022 он Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга
2022.08.30-2024.07.02 Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, сайд, ЗГХЭГ-ын дарга
2024.07.02-ноос хойш Монгол Улсын Их Хурлын даргаар сонгогдон ажиллаж байна.

Ажлын гараа

Тэрээр оюутан ахуйдаа том ахынхаа үүсгэн байгуулсан “Соёмбо Принтинг” ХХК-д суралцахын хажуугаар маркетингийн менежерээр ажлын гараагаа эхлүүлжээ. Төрсөн нутаг Говь-Алтай аймгаас гаралтай Монгол Улсын Ерөнхий сайд байсан Пунцагийн Жасрайн хүү Жанцан агсантай харилцаа холбооны салбарт мөр зэрэгцэн “Монгол Шуудан” компанид Маркетинг төлөвлөлтийн газрын даргаар 2007-2009 онд ажиллах хугацаандаа шуудан холбооны үйлчилгээний алдагдлыг тэглэж байв.

Улс төрийн замнал

Д.Амарбаясгалан Монгол Ардын Намд 1999 онд 18 настайдаа элссэн бөгөөд 2007 онд Баянзүрх дүүргийн намын 37-р үүрийн дарга болов. УИХ-ын 2008 оны сонгуулийн кампанит ажлын хүрээнд идэвх зүтгэлтэй ажиллаж, тухайн оны орон нутгийн сонгуульд нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд Баянзүрх дүүргээс анх удаагаа сонгогдож, 26 настай хамгийн залуу төлөөлөгч болж байжээ.

Түүний улс төрийн шинэлэг арга барил, залуу боловсон хүчний хувиар МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Ухнаагийн Хүрэлсүх МАН-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсийн даргаар томилж байжээ.

Тэрбээр 2012 оны орон нутгийн сонгуульд нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд төлөөлөгчөөр дахин сонгогджээ. Хэдий Монгол Ардын Нам бүх шатандаа ялагдаж, сөрөг хүчин болсон хэдий ч нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хуралд сөрөг хүчний бүлгийн даргаар сонгогдож, эрс шийдэмгий зоригтой дуу хоолой, үзэл бодлоо илэрхийлдэг төлөөлөгч хэмээн намын гишүүдийнхээ дунд нэр хүндтэй болжээ.

Нийтийн эрүүл мэндийн төлөөх санаачилга

Тэрээр нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал дахь Монгол Ардын Намын Бүлгийн дарга байхдаа Хавдар Судлалын Үндэсний Төвд элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслын тоног төхөөрөмж худалдан авч, суурилуулахад шаардлагатай 1 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг эрх баригчдаар шийдвэрлүүлж чадсан нь элэгний хорт хавдрын өвчлөлөөр дэлхийд тэргүүлэх болсон Монгол Улсын хувьд түүхэн шийдвэр болсон юм. Гадны улс оронд өндөр өртөгтэй элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслыг эх орондоо үнэ төлбөргүй хийлгэх бодит боломжийг бүрдүүлж, элэг шилжүүлэн суулгах хагалгаа 2018 оны эхний улирлаас үнэ төлбөргүй хийж эхэлжээ. Францын мэс засалчдын академийн хүндэт гишүүн, мэс засалч Ж.Чинбүрэн тэргүүтэй элэг шилжүүлэн суулгах 64 хүний бүрэлдэхүүнтэй мэс засалчдын баг гадны өндөр хөгжилтэй орнуудад мэргэжил дээшлүүлж, эх орондоо элэг шилжүүлэн суулгаж байна.

Эв санааны нэгдлийн түүчээ

Монгол Ардын Нам нийгэм, улс төрийн нөхцөл байдлаас шалтгаалан удаа дараа нэрээ сольж байсан билээ. Тухайлбал, 1921-1925 онд Монгол Ардын Нам, 1925-2010 онд Монгол Ардын Хувьсгалт Нам, 2010 оноос Монгол Ардын Нам хэмээн нэрээ өөрчлөн, бүтцээ шинэчилж байв. Түүнчлэн Монгол Ардын Нам 2010 онд Монгол Ардын Хувьсгалт Нам хэмээх нэрээ өөрчлөхөд тэрхүү өөрчлөлтийг дэмжээгүй хүмүүс уг нэрээр шинэ нам байгуулж, 2021 онд Монгол Ардын Намтай нэгдэх тохиролцоонд хүртэл ажилласан болно. Энэхүү намын өөрчлөлтийг таниулан ойлгуулах, удаа дараагийн сонгуулийн явцад нэгдэх санаачилга өрнөж байсан бөгөөд олон жилийн турш үргэлжилсэн санал, санаачилгыг бодитой биелүүлсэн, эв санааны нэгдлээр түүчээлэх ажлыг гардан хийсэн хүн бол Д.Амарбаясгалан хэмээн МАН-ын гурван үеийн төлөөлөл хүлээн зөвшөөрдөг.

Шударга ёсны төлөөх тэмцэл

Монгол Ардын Намын удирдлагын зүгээс анх удаа 2011 онд МАН байгуулсан 90 жилийн ойн өдөр намын дарга С.Батболд, мөн 2021 онд намын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ нар Монгол Улсад өрнөсөн улс төрийн хэлмэгдүүлэлтэд өртөн амь насаа алдан, эд хөрөнгө, сэтгэл санаагаар хохирсон иргэд, албан хаагчид, цэргийн алба хаагч, лам хувраг, намын гишүүдийн ах, дүү, төрөл төрөгсөд, үр ач нарт гүн эмгэнэл илэрхийлж, уучлал хүсэж байв. Нийгэмд шударга ёсыг улам бүр батжуулан тогтоох, улс төрийн ба бусад төрлийн элдэв хэлмэгдүүлэлт дахин гаргуулахгүйн төлөө тэмцэж ажиллахаа тус бүр илэрхийлж байлаа. Үүний зэрэгцээ улс төрийн хэлмэгдүүлэлтийн адил хор хөнөөлтэй, нийгмийн тогтолцоог эвдэж, олон хүний амьдралд тохиох боломж, бололцоог боомилдог авлигатай тэмцэх, мөн хүний эрхийн соёлыг бэхжүүлэх үүднээс хууль тогтоомж, эрх зүйн орчныг өөрчлөн шинэчлэх, төрийн алба хаагчдыг сөрөг хандлагыг өөрчлөх, иргэдийн утга учиртай оролцоогч хөхиүлэн дэмжсэн ардчилал, парламентат ёсыг бэхжүүлэх санаачилгыг МАН-ын 30-р Их хурлаас дэмжин, хэрэгжүүлж байна.

Улиран сонгогдсон Ерөнхий нарийн бичгийн дарга

Эхний бүрэн эрх. Тэрээр 2015 оноос МАН-ын Сонгууль хариуцсан нарийн бичгийн даргаар ажиллахдаа сонгуулийн кампанит ажлыг оновчтой зохион байгуулах бүтцийг бий болгож, ялангуяа хэвлэл мэдээлэл, пиарын багийг өргөжүүлж, судалгаанд суурилан шийдвэр гаргаж хэвшжээ.

МАН УИХ-ын 2016 оны ээлжит сонгуулиар үнэмлэхүй ялж, Сонгууль хариуцсан нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан түүнийг Ерөнхий нарийн бичгийн даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр (2016.07.28) анх томилжээ.

Дашзэгвийн Амарбаясгалан Улсын Их Хурал, Засгийн газрын гишүүн болох саналаас удаа дараа татгалзаж, МАН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын (ЕНБД) үүрэг гүйцэтгэгчээр сонгогдож, орон нутгийн сонгуульд цааш намаа удирдаж орохоор болсон нь түүний аавын захиас, зөвлөгөө байсан гэж хожмоо дурсан ярьсан байдаг.

Тэрээр хэлэхдээ: “Улс төрийн намын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын улс төрийн эрх мэдэл, боломжийг энэ нийгмийг сууриар нь өөрчлөх том шинэчлэлийн бодлогуудыг хийхэд зориулахаар шийдсэн” хэмээн сонинд ярилцлага өгч байжээ.

Удаах бүрэн эрх. Удалгүй МАН-ын Бага хурлын VII хуралдаанаас Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар (2016.12.12) сонгон томилов. Түүний дараагийн том сорилт бол орон нутгийн сонгууль хүлээж байлаа. Сонгуулийн кампанит ажлыг шинэлэг аргаар оновчтой зохион байгуулж, горилогчдыг нэр дэвшүүлснээр орон нутгийн сонгуульд 21 аймгаас 20 аймагт, нийслэлийн 9 дүүргээс 6 дүүрэгт ялалт байгуулж, өмнөх гаргасан амжилтаа бататгасан юм.

Гурав дахь бүрэн эрх. МАН-ын 2017 оны 28-р Их хурлаас У.Хүрэлсүх намын даргаар сонгогдож, улмаар Бага хурлын анхдугаар хуралдаанаас Ерөнхий Нарийн бичгийн даргаар (2017.11.23) Д.Амарбаясгаланг улираан томилов. Түүний ЕНБД-д нэр дэвшихдээ дэвшүүлсэн зорилт нь намын институтийг бэхжүүлэх, сонгуулиас сонгуулийн хооронд явуулдаг үйл ажиллагааг мэргэжлийн институт болгон сайжруулах, бодлогын судалгааны хүрээлэнгүүд байгуулах, Стратеги академийг бүсийн хэмжээнд нөлөөтэй тинк танк байгууллага болгох, гишүүн бүрдээ хүрч ажилладаг орчин үеийн мэдээлэл технологийн дэвшлийг ашигласан цахим нам болох зорилтуудыг тус тус дэвшүүлж, дүрмийн хэд хэдэн шинэчлэлийг хийжээ.

Үүний үр дүнд намын анхан болон дунд шатны намын байгууллагын үйл ажиллагаанд ахиц дэвшил гарч, бүх гишүүнээ цахим бүртгэлд хамруулж, намын үйл ажиллагаанд жирийн гишүүд, дэмжигчид идэвхтэй оролцдог болсноор МАН-ын гишүүний тоо 212,000 байсан бол 2022 оны байдлаар 310,000 гаруй гишүүн, дэмжигчтэй болжээ.

Түүний улс төрийн замнал дардан байсангүй. Монгол Ардын Намын 2017 онд дотоод уур амьсгал хүндэрч, УИХ-ын 65 гишүүн 33 болон 32 гэсэн хоёр хэсэгт хуваагдан, Засгийн газраа огцруулж, мөн 2019 онд УИХ-ын даргыг огцруулсан зэрэг хүндхэн цаг үеийг туулжээ. Ийнхүү өнгөрсөн цаг хугацаанд гарсан алдаа, оноог дэнслэн сургамж авч, эв санааны нэгдлийг хангах чухал гэдгийг сайтар анхаарах болжээ. Хожим МАН-ын УИХ дахь бүлэг, УИХ-ын дарга, намын дарга, Ерөнхий сайд, Удирдах зөвлөлийн гишүүд болон бага хурлын гишүүдийн саналыг тусгаж, нийт ард иргэдийн дунд явуулсан санал асуулгад тулгуурлан Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт хийх улс төрийн шийдвэрийг намын лидерүүдтэй хамтран гаргажээ. Ялангуяа, Засгийн газрын тогтвортой байдал, Ерөнхий сайдын эрх хэмжээг нэмэгдүүлсэн зүйл, заалтуудыг оруулсан нь Монголын улс төрийн тогтвортой байдлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн үйл явдал болсон юм.

Дөрөв дэх бүрэн эрх. Монгол Ардын Намын 2021 оны 30 дахь Их хурлаар Л.Оюун-Эрдэнэ намын даргаар сонгогдож, Бага хурлын анхдугаар хуралдаанаас Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар (2021.12.08) Дашзэгвийн Амарбаясгаланг 4 дэх удаагаа дэмжин сонгожээ. Түүний бодлогын томоохон дэвшүүлсэн зорилтуудаас дурдвал:

Монгол Ардын Нам социал демократизм буюу нийгмийн ардчилал хэмээн монгол хэлнээ үгчлэн буулгасан үзэл баримтлалыг 2010 оноос тунхаглан мөрдөж байгаа бөгөөд 2021 онд эх хэлнээ хөрвүүлэн буулгалгүй, шинжлэх ухааны тогтсон нэр томьёогоор хэрэглэн хэвшүүлэхээр социал демократ үзэл баримтлалтай улс төрийн байгууллага болохоор хамтран шийдсэн болно. Монгол Ардын Нам “улс орныхоо хөгжлийн бодлогыг нийтийн сайн сайхны төлөө нийгмийн нөөц, баялгийг хуваарилахад төрийн зохистой, иргэний идэвхтэй оролцоог хангаж, иргэн бүрд эрүүл мэнд, боловсрол, нийгмийн хамгааллын үйлчилгээг хүртээмжтэй, чанартай хүргэх социал демократ үзэл баримтлалд тулгуурлан явуулах болно” гэдгээ зарлажээ. МАН-ын хөтөлбөр (хичээн эрмэлзэх зүйл)-ийг шинэчлэн найруулах ажлын хэсгийг Д.Амарбаясгалан тэргүүлэн ажиллажээ.
Монголын улс төрийн орчинд сүүлийн 1990 оноос хойш байгаа авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгтэй улс төрийн нам, ялангуяа эрх барьж буй нам өөрсдөө санаачлан тэмцэх тухай бодлогыг дэвшүүлсэн нь Монголын улс төрийн түүхэнд анх удаагаа гарсан үзэгдэл байв. Авлига, албан тушаал, хүнд сурталтай тэмцэх дэвшилтэд бодлогын хүрээнд намын дүрэмдээ ёс зүйн хийгээд авлига, албан тушаалын гэмт хэрэгт шүүхээр ял авсан, холбогдсон улс төрчдийг намын гишүүнээс хасах, улс төрийн дэмжлэг үзүүлдэггүй байх тухай хэд хэдэн дүрмийн заалтыг 30 дахь Их хурлаараа батлуулж, намын бүх шатны гишүүддээ авлигаас ангид байх соён гэгээрүүлэх хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлжээ. Түүнчлэн хууль тогтоомж, эрх зүйн шинэчлэл, хуулийн хүлээх хариуцлагыг чангатгах зэрэг олон бодитой ажлуудыг санаачлан ажиллаж байна.
Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөж байгаа 815 хуулиас өдөр тутмын харилцааг тогтмол зохицуулдаг 318 хуульд мэргэжлийн судлаачид, хуульчдийн баг бүрдүүлэн хүний эрхийн хэм хэмжээ, жишигт нийцсэн эсэх талаар судлуулж, 800 гаруй заалт нь өнөөгийн нийгмийн эрэлт хэрэгцээг хангахгүй, өөрчлөх шаардлагатай, хүний эрхийг зөрчигдөхүйц заалтууд байгааг тодруулжээ. Хүний эрх зөрчигдөж байгаа газар шударга ёс тогтох боломжгүй учраас дээрх хууль болон цаашид шинээр батлах хуульд хүний эрхийг зөрчсөн заалт орохоос урьдчилан сэргийлэх зорилгоор хүний эрхийг хамгаалах дэвшилтэд бодлогыг танилцуулж, Хүний эрх дэвшилтэт бодлогын хүрээлэнг байгуулжээ. Үүний хүрээнд 30,000 намын гишүүнийг хүний эрхийн манлайлагч хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна.
Намын гишүүд төдийгүй иргэд, сонгогчдынхоо санал, гомдлыг сонсох, эргэх холбоотой байх зорилгоор тусгай дугаар, сошиал орчны чат бот системийг бий болгож, намын үйл ажиллагааны зардлыг олон нийтэд нээлттэй ил тод болгох зорилго дэвшүүлж, 2022 оны 1-р сарын 1-ний өдрөөс Монгол Ардын Намын санхүүгийн мэдээлэл олон нийтэд нээлттэй болгожээ.
Монгол Улсын гадаад бодлогын үзэл баримтлал, үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал зэрэг суурь баримт бичгүүдэд нийцүүлж, Монгол Улсын төрийн гадаад бодлогын үндсэн зорилго, зарчим чиглэлүүдтэй уялдуулсан олон тулгуурт, энхийг эрхэмлэсэн, нээлттэй, бие даасан гадаад бодлогын хүрээнд дэлхийн 40 гаруй улс төрийн нам, СоцИнтерн, Прогрессив Альянс, Азийн социал демократ намуудын сүлжээ зэрэг 30 гаруй олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллаж байгааг улам өргөжүүлэх, олон улсын социал демократ хамтын нийгэмлэгийн нэр хүндтэй гишүүн нам болох томоохон зорилтуудыг тус тус дэвшүүлж, түүнийгээ хурдтай хэрэгжүүлж байгааг улс төр судлаачид төдийгүй сөрөг хүчний улс төрчид өндрөөр үнэлдэг ажээ.

Монгол улсын Засгийн газрын гишүүн, Монгол улсын сайд, Хэрэг эрхлэх газрын дарга

Монгол Улсын сайд, Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргаар ажиллах хугацаандаа хэрэгжүүлсэн ОНЦЛОХ ажил

Төрийн өмчит компаниудын бүтэц, зохион байгуулалтыг сайжруулав.

Төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдүүдийн чиг үүргийн давхардал, үргүй зардлыг бууруулах зорилготой шат дараатай арга хэмжээг авч хэрэгжүүлсний үр дүнд 2023 оны 3 дугаар улирлын байдлаар улсын төсөвт үйлдвэрийн газар 44 байсныг 41, төрийн өмчит үйлдвэрийн газар 26 байсныг 18, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой компани 114 байсныг 90 болгон тус тус цөөллөө.

Тухайлбал Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн харьяаны 39 компаниас 12-ыг татан буулгах, нэгтгэх арга хэмжээ авсан бөгөөд ТУЗ-ийн 269 гишүүн байсныг 66 болж бууруулаад байна.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн үйл ажиллагааг залруулав.

Монгол Улсын Засгийн газраас 2022 оны улсын төсөвт Эрдэнэс Тавантолгой ХК 500 сая ам.доллар төвлөрүүлэх, үйл ажиллагаанд үүсээд буй доголдлыг арилгах чиглэл өгсөн ч хангалттай түвшинд биелэгдээгүй. Улмаар 2022 оны 10 дугаар сарын 26-нд Эрдэнэс Тавантолгой ХК-д онцгой дэглэм тогтоож, Бүрэн эрхт төлөөлөгч томилсон. Онцгой дэглэмийн хугацаанд:

Нууцад хамруулсан төслийн гэрээнүүдийг ил тод болгов

Монгол Засгийн газрын 2022 оны 12 дугаар сарын 9-ний өдрийн 449 дүгээр тогтоолын дагуу “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-д холбогдох төрийн нууцын зэрэглэлтэй 7 гэрээг нууцаас гаргасан. Улмаар “Тавантолгой-Гашуунсухайт” чиглэлийн төмөр замын бүтээн байгуулалттай холбоотой 2 гэрээ, “Богдхан” төмөр замын бүтээн байгуулалтай холбоотой 3 гэрээ, Загийн усны хоолойн болон далд уурхайн бүтээн байгуулалттай холбоотой тус бүр 1 гэрээг нууцаас гарган олон нийтэд нээлттэйгээр байршууллаа.

Нүүрсийг биржээр, хил нөхцөлөөр борлуулж, нүүрсний үнэ, экспортыг нэмэгдүүлэв

Монголын Хөрөнгийн биржээр дамжуулан нүүрсний нээлттэй цахим арилжааг 2023 оны 2 дугаар сарын 9-ний өдөр анх удаа зохион байгуулж эхэлсэн. Нүүрсийг хил нөхцөлөөр, биржээр борлуулснаар коксжих нүүрсний үнэ тонн тутамд 80-115 ам.доллар байсныг 119.1-182.1 ам.долларт, эрчим хүчний нүүрсний үнэ тутамд 37 ам.доллар байсныг 58.7-73.3 ам.долларт хүргэсэн. Түүнчлэн компанийн 12 жилийн хугацаанд нийт 212 мян.тн сул коксжих нүүрс борлуулж байсан бол 2023 онд 74.3-124.6 ам.доллараар 2.8 сая тонныг борлууллаа.

Компанийн өр төлбөрийг барагдуулж, ашигт ажиллагааг нэмэгдүүлэв

Онцгой дэглэм тогтох үеийн санхүүгийн үзүүлэлтийг эрс сайжруулж, худалдан авагчдад өгөх өр төлбөр 582 сая ам.доллар байсныг 2023 оны 9 дүгээр сарын 12-ны өдөр бүрэн төлж барагдууллаа. 1.7 их наяд төгрөгийн мөнгөн хөрөнгийн дутагдалтай байхаар баталсан төсвийг сайжруулж, 385 тэрбум төгрөгийн мөнгөн хөрөнгийн эерэг үлдэгдэлтэй гаргажээ.

Онцлох тоо

Онцгой дэглэм тогтоосон 2022 оны 10 сарын 26-ны өдрөөс хойш 12 сарын хугацаанд 3 тэрбум ам.долларын үнэлгээ бүхий 32.8 сая тонн нүүрс борлуулсан. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн борлуулалтын орлого 2022 онд 1.1 тэрбум ам.доллар буюу компани үүсгэн байгуулагдсан цагаас хойш хамгийн өндөр түвшинд хүрсэн ба компанийн түүхэн 12 жилийн хугацааны нийт борлуулалтын 28%-ийг онцгой дэглэм тогтоосон 12 сарын хугацаанд гүйцэтгэв.

Өмнөх үетэй харьцуулахад борлуулсан нүүрсний хэмжээ 3.9 дахин, тээвэр 3.5 дахин, экспорт 2.2 дахин, орлого 3.6 дахин, олборлолт 3.1 дахин тус тус өссөн.
2023 оны 10 дугаар сарын 26-ны өдрийг дуустал 2.8 тэрбум ам долларын үнэлгээтэй 27.4 сая тонн нүүрс борлуулсан ба үүнээс 1.9 тэрбум ам.долларыг дансанд төвлөрүүлж, Монголбанканд 1.6 тэрбум ам.доллар тушаасан.

Нүүрс олборлохоос экспортлох үе шатыг ил тод болгон энэ онд төсөвт 2.3 их наяд төгрөгийн татвар, хураамж төлөв.

Мэргэжлийн хяналтын чиг үүргийг салбар яамдад шилжүүлэв

Мэргэжлийн хяналтын байгууллагын хэрэгжүүлдэг 26 чиглэлийн хяналтын 13-ыг нь төрийн бусад 13 байгууллага давхардуулан хэрэгжүүлж байсан. Энэ нь иргэн, аж ахуй нэгжид хүндрэл учруулж, дарамт үүсгэж байлаа. Тиймээс давхардсан хяналтыг зогсоож, Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хяналтын чиг үүргийг салбар яамд руу шилжүүлэх арга хэмжээ авлаа. Ингэснээр иргэн, бизнес эрхлэгчдэд ирэх давхардсан хяналт шалгалтууд үгүй болж, бизнесийн үйл ажиллагааг дэмжин, илүү бодитой байх боломж нэмэгдэж байна.

Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх газар байгууллаа

Засгийн газар, төрийн албаны оновчтой, үр ашигтай засаглалыг бэхжүүлэх үндсэн чиг үүрэг бүхий Засгийн газрын Хяналт хэрэгжүүлэх газрыг 2023 онд байгууллаа.

Тус байгууллага нь хувийн хэвшлийг хянахын оронд төрийн байгууллагын үйл ажиллагааг сайжруулах чиглэлээр дараах чиг үүргийг хэрэгжүүлж байна. Үүнд:

хууль ёсыг сахиулах;
сахилга, хариуцлагыг дээшлүүлэх;
бүтээмжийг нэмэгдүүлэх;
хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хянах;
Засгийн газраас харьяа байгууллага, албан тушаалтанд хяналт тавих.

Шүүр ажиллагаа явуулав.

Монгол Улсын Засгийн газраас 2023-2024 оныг “Авлигатай тэмцэх жил” болгон зарлаж, 5Ш ажиллагааг эхлүүлсэн. Энэ хүрээнд төрийн бүх шатны байгууллага, төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээд дэх хууль бус томилгоог илрүүлж, зохих арга хэмжээ авах зорилготой “Шүүр” ажиллагааг 2023 оны 2 дугаар сараас эхлэн явуулж байна.

Тухайлбал төрийн байгууллага, төрийн өмчит компанид хууль бусаар томилогдсон, мэргэжлийн ур чадварын шаардлага хангаагүй, ашиг сонирхлын зөрчилтэй нь тогтоогдсон ч албан тушаалд томилогдсон, ХОМ мэдүүлээгүй, авлига, албан тушаалтын гэмт хэрэгт ял шийтгүүлсэн зэрэг зөрчилтэй бол ажлаас чөлөөлөгдөх арга хэмжээ авахыг зохион байгуулсан. 2023 оны 12 дугаар сарын байдлаар төрийн бүх шатны 3,387 байгууллага хэрэгжилтийн тайлан, мэдээг ирүүлжээ. Уг тайлан мэдээллээр 481 албан тушаалтныг ажлаас чөлөөлж, 1,344 албан тушаалтны зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээг зохион байгуулсан байна.

Нэгдсэн судалгааны санг үүсгэв.

Төрийн байгууллагууд жил бүр судалгаа, шинжилгээнд багагүй хөрөнгө зарцуулж байгаа боловч түүний үр дүн, дүгнэлтүүдийг төрийн бодлого, шийдвэрт хангалттай ашиглахгүй байна.

Тиймээс 2023 оны 6-р сард судалгааны нэгдсэн цахим санг хөгжүүлж, өмнөх хугацаанд хийгдсэн судалгаа, шинжилгээний ажлуудыг нэгтгэсэн платформыг үүсгээд байна. 2024 оны 1 дүгээр сарын байдлаар www.sudalgaa.gov.mn сайтад Монгол Улсын яам, агентлаг, аймгийн ЗДТГ-ын нийт 77 байгууллага дээр бүртгэл үүсгэж, төсвөөр хийсэн 1,000 гаруй судалгаа нэгтгэгдээд байна.

Үүний үр дүнд төрийн ой санамж сайжирч, бодлого шийдвэр боловсруулах чадвар нэмэгдэхээс гадна байгууллага хоорондын уялдаа холбоо, хамтын ажиллагаа тодорхой дээшлэх нөхцөл бүрдэж байна.

Орон нутгийн нислэгийг сэргээв

Монгол Улсын Засгийн газраас орон нутгийг хөгжлийг шинэ түвшинд хүргэх, хот хоорондын тээвэр, иргэдийн урсгалыг нэмэгдүүлэх, түүнчлэн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зэрэг тодорхой зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна.

Баруунаас зүүн тийш 2392 км, хойноосоо урагш 1259 км газар нутагтай Монгол Улсын хувьд орон нутгийн нислэг зайлшгүй байх ёстой зүйл юм. Харамсалтай нь орон нутгийн нислэгийн үйл ажиллагаа буурахын зэрэгцээ, зарим чиглэлд зогсонги байдалд орсон.

Өнгөрсөн хугацаанд эрсдэл багатай, илүү ашигтай буюу уул уурхайн салбарын захиалгат нислэгүүд түлхүү нэмэгдэн, улмаар орон нутгийн хуваарьт нислэгийн үйл ажиллагаа компаниудын хувьд 2 дугаарт тавигдах болжээ.

Орон нутгийн нислэгийг тогтмолжуулах, улмаар үнэ тарифыг бууруулахад нэг бол компаниудад улсын төсвөөс дэмжлэг, татаас, татварын хөнгөлөлт үзүүлэх эсвэл шинэ өрсөлдөгчийг зах зээлд нэвтрүүлэх бодлогын сонголтын өмнө байсан. Аль ч тохиолдолд иргэд, жуулчид урьдчилан төлөвлөх боломжтой, үнэ тарифын хувьд авто тээвэртэй өрсөлдөхүйц, байнгын тогтмол орон нутгийн нислэгийг бий болгох нь чухал юм.

Иймд Монгол Улсын Засгийн газраас орон нутгийн хуваарьт нислэгүүдийг сэргээх, үнэ тарифыг бууруулах асуудлыг судалж үзсэний үндсэн дээр МИАТ компанийг орон нутагт нислэг үйлдүүлэх, дотоодын авиа компаниудтай өрсөлдүүлэх шийдвэр гаргасан.

Цаашид орон нутгийн нислэг үйлдэх сонирхолтой авиа компаниуд чөлөөтэй өрсөлдөх, энэ салбарт орж ирэхийг Засгийн газраас дэмжих болно.

Аж ахуйн нэгжүүд зах зээлийн давамгай байдал, тусгай зөвшөөрлөө ашиглан үзүүлж буй үйлчилгээ, нийлүүлж буй бүтээгдэхүүнээ хязгаарладаг, үнийг нь өсгөдөг, зохиомол хомсдол үүсгэдэг үзэгдэл байх ёсгүй.

Иймд 2023 оны 6 дугаар сард үндэсний агаарын тээвэрлэгч МИАТ компани орон нутгийн нислэгээ сэргээсэн юм.

Монгол Улсын Их Хурлын дарга

Дашзэгвийн Амарбаясгалан нь Монгол Улсын Их Хурлын 9 дэх удаагийн парламентын даргаар сонгогдсон бөгөөд энэ нь Монголын улс төрийн түүхэнд шинэчлэлийн томоохон үеийг эхлүүлсэн үйл явдал болсон юм. 2023 онд батлагдсан Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн үр дүнд анх удаа 126 гишүүнтэй парламент бүрдэж, таван нам, эвсэл УИХ-д төлөөлөлтэй болж чадсан нь олон ургалч үзэл, ардчиллын зарчмыг бэхжүүлэх чухал алхам болсныг тэрээр онцолж байв. Монголын улс төрийн шинэ нөхцөл байдал, ардчилсан төлөөллийн зарчмыг улам бүр бататгах хариуцлагатай үүргийг гүйцэтгэж байгаа Д.Амарбаясгалан нь УИХ-аас батлагдан гарч буй хууль тогтоомжийг хүний эрхийг дээдэлсэн, нийгмийн хурдацтай өөрчлөлтөд нийцүүлэн шинэчилж байх зарчмыг гол баримтлалаа болгож байна.

Парламент 2.0 – “Гурван төгөлдөршил”

Дашзэгвийн Амарбаясгалан нь парламентад “Парламент 2.0 – Гурван төгөлдөршил” бодлогыг санаачилж, хууль тогтоох үйл ажиллагааны чанар, хүртээмж, үр нөлөөг нэмэгдүүлэхийг зорьсон. Энэхүү бодлого нь дараах гурван үндсэн чиглэлийг баримтлан ажиллаж байна:

Хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй эрх зүйн тогтолцоо – Хууль тогтоомжийг иргэн төвтэй болгох, хүний эрхийг хамгаалсан, олон улсын стандартад нийцсэн эрх зүйн тогтолцоог бүрдүүлэх. Тухайлбал, одоогоор хүчин төгөлдөр байгаа хуулиудыг хүний эрхэд нийцүүлэн шинэчилж, хүний эрх зөрчсөн 800 гаруй зүйл, заалтыг засварлахаар парламентын үйл ажиллагаанд тусгаад байна.
Хууль тогтоомжийг тодорхой, ойлгомжтой болгох – Олон нийтэд ойлгомжтой, хэрэгжүүлэхэд хялбар, ижил тэгш үйлчлэх хуулийн зохицуулалтыг бий болгох. Төрөөс баталж буй журмуудыг бууруулж, хуулиар зохицуулах харилцааг нэмэгдүүлэхээр ажиллаж байна.
Эрх зүйн зохицуулалтыг цаг үеийн шаардлагад нийцүүлэх – Нийгмийн хөгжлийн хурдтай өөрчлөлт, шинжлэх ухаан, технологийн дэвшилд тохирсон эрх зүйн орчныг бий болгох. Үүнд криптовалют, цахим тамхи, хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах шинэ хууль тогтоомж боловсруулах зэрэг шинэлэг санаачилгууд багтаж байна.

Энэхүү санаачилга нь Монгол Улсын хууль тогтоох үйл ажиллагааг иргэн төвтэй, үр нөлөөтэй болгоход чиглэсэн томоохон алхам бөгөөд парламентын бодлого, шийдвэр гаргалт илүү тодорхой, нийгмийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн байх нөхцөлийг бүрдүүлэх зорилготой юм.

Бусад туршлага

Мөн харилцан адилгүй байгууллагуудад төлөөлөх, удирдах алба хашиж байсан билээ. Үүнд:

2008-2018 онд Монголын Зүүний Хүчний Холбооны Удирдах Зөвлөлийн гишүүн;
2009 онд Монголын го даамын холбооны дэд тэргүүн;
2009-2014 онд Нийгмийн Ардчилал Залуучуудын Холбооны дэд ерөнхийлөгч;
2013-2016 онд Нийслэлийн Зураг төслийн хүрээлэнд Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн гишүүн;
2015-2016 онд “Азийн Хүлэг Улс” бодлогын судалгааны хүрээлэнгийн Дэд тэргүүн;
2013-2018 онд Говь-Алтай аймгийн нутгийн зөвлөлийн гишүүн.

Гэр бүл

Эхнэр 4 хүүхдийн хамт амьдардаг.

Хувийн сонирхол

Гар бөмбөг, унадаг дугуй, ширээний теннис, сагсан бөмбөг, го даам, загасчлах спорт сонирхдог.

Онцлох эшлэл

Монгол Ардын Намын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Амарбаясгалангийн МАН-ын 30-р Их хуралд илтгэсэн илтгэлээс түүвэрлэв. Үүнд:

"Улс төрийн нам бол хэн нэгний ашиг хонжоо олох, албан тушаалд хүрэх шат биш юм."
"Монгол Ардын Намын эмэгтэйчүүд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд зэрэг шийдвэр гаргах түвшинд цөөн төлөөлөлтэй байгаа нийгмийн бүлгүүддээ адил тэгш боломж олгохыг зорин ажиллана."
'Аж үйлдвэрийн IV хувьсгал, технологийн ололт амжилтыг ашигласан, хөрөнгө санхүү хэмнэсэн, бүтээлч, инновацад суурилсан “Цахим шилжилт” бол манай намын шинэ зууны тэргүүлэх чиглэл болох ёстой'
"Монголд 1990 оноос хойш нийт 17 Засгийн газар байгуулагдаж байсан бөгөөд Засгийн газруудын дундаж нас 1.8 жил байгаа нь төрийн бодлого тогтвортой хэрэгжихэд сөргөөр нөлөөлж байна."
"Засгийн эрх авахын төлөөх сонгуулийн настай бус, улс орноороо хамтдаа урагшлах хөгжлийн бодлогыг тодорхойлогч-хэрэгжүүлэгч нам байх нь бидний эрхэм зорилго юм."
"Аливаа гэмт хэрэгт холбогдсон, тэр дундаа авлига албан тушаалын гэмт хэрэгт холбогдсон намын гишүүдэд улс төрийн дэмжлэг үзүүлэхгүй."
"Улс төрийн намын тогтолцооны шинэчлэл нь зөвхөн Монгол Ардын Намын асуудал биш. Олон намын тогтолцоо бүхий парламентын ардчиллыг бэхжүүлэх, намуудын нийгмийн өмнө хүлээх үүргийг өндөрсгөх, улс төрийн өрсөлдөөний тэгш боломжийг өргөжүүлэх замаар улс төрийн намуудыг улс төрийн бодлого боловсруулдаг институт болгон хөгжүүлэхийг бусад намууддаа уриалж байна."
"Иргэдийн олонх нь эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах, эрүүл мэндээ хамгаалуулах, сурч боловсрох, хөдөлмөрлөх зэрэг эдийн засаг, нийгмийн эрхийг хамгийн чухлаар тавьж байна."

Эх сурвалж